صدانت

درختکاری، آری یا نه؟

مقدمه (به قلم سردبیر): سازمان ملل متحد در حرکتی نمادین، بیست فوریه (مقارن با اول اسفند) را روز جهانی عدالت اجتماعی نام‌گذاری کرده است. عدالت همان میوه‌ خوش طعم و خوش آب و رنگی‌ست که امروز در اکثر جوامع، به جز پوستی از آن باقی نمانده‌ است؛ از این‌رو یک روز در سال را لااقل در حد نظری اگر به مفهوم عدالت بپردازیم خالی از لطف نیست، اگرچه وظیفه تک‌تک افراد جامعه و حکومت‌هاست که از پا ننشسته و در جهت احیا و برپایی عدالت، تلاش شبانه‌روزی انجام دهند.

نشریه کوچه که در واقع نشریه داخلی “خانه فرهنگی غدیر” است، بر اساس رسالتی که برای خود قائل است، بر آن شد تا ویژه‌نامه‌ای به مناسبت روزجهانی عدالت اجتماعی انتشار دهد. در این ویژه‌نامه، با توجه به اهمیت عدالت در معنای عام و همچنین عدالت در معنای خاص، که در ترکیب با مفاهیم دیگری همچون سیاست، آموزش، فرهنگ، نژاد و… به وجود می‌آید (مانند عدالت سیاسی، عدالت آموزشی و…) مطالب گوناگون از اساتید به نام ایران‌زمین منتشر شده است. عزیزانی که در تولید محتوا ما را یاری کردند هر کدام با توجه به خط مشی فکری و نظری خود (لیبرال، دینی، عرفانی و …) مقاله‌ای ارزشمند را به رشته تحریر درآورده و اینجا در اختیار مخاطب گرامی نشریه کوچه قرار داده‌ایم. بر خود لازم می‌دارم سپاسگزار استادان عزیزی باشم که با توجه به وقت محدود خود، قبول زحمت کرده و در جهت احیای مفهوم زیبای عدالت با ما همراهی و همنوایی کردند، و مخاطبان “کوچه” را از قلم زیبا و مفیدشان بهره‌مند نمودند. ادامه مطلب “ویژه‌نامه‌ی کوچه به مناسبت روز جهانی عدالت اجتماعی”

 کتاب «فرشتگان بهتر ذات ما» کتابی است پیرامون موضوعی که شاید مهم‌ترین رویداد تمامی تاریخ باشد. باور کنید یا نه -که می‌دانم بیشتر مردم باور نمی‌کنند- خشونت در طول بازه‌های بلند زمان کاهش یافته است و زندگی امروز ما صلح‌آمیزترین وضعیت در دوران سکونت انسان بر روی کرۀ زمین است. شک نیست که افول خشونت دائمی نبوده، هرگز به صفر نخواهد رسید، و کاهش همیشگی آن هم تضمینی ندارد. اما این خود پیشرفتی بی‌چون‌وچرا است که در هر مقیاسی، از هزاره تا هر ساله، از جنگ‌افروزی تا تنبیه بدنی بچه‌ها، به چشم می‌آید.

هیچ‌یک از ابعاد زندگی از عقب‌نشینی خشونت برکنار نبوده‌اند. زندگی عادی، اگر مدام با دلهرۀ ربوده‌شدن، تجاوز یا کشته‌شدن همراه باشد، رنگ دیگری دارد و مشکل بتوان در هنر، علم و کسب‌وکار پیشرفت کرد، اگر مؤسسات ارائه‌دهندۀ این خدمات به همان سرعتی که بنا می‌شوند به تاراج روند یا به آتش کشیده شوند. ادامه مطلب “معرفی کتاب «فرشتگان بهتر ذات ما» اثر استیون پینکر با ترجمه مرتضی مردیها”

ماجرای سگ‌های بدون صاحب به معضلی در شهرها و روستاها تبدیل شده است، اما این تمام ماجرا نیست؛ چون غیر از این سگ‌ها، سگ‌های گله هم هستند که برخی آن را برای حیات وحش مضر تشخیص داده‌اند. روزنامه قدس در این باره گفت‌وگویی با «دکتر ایمان معماریان» که دوره تخصصی حیات وحش را در آفریقای جنوبی، اسپانیا و هلند گذرانده است، انجام داده است که خواندن این گفت‌وگو خالی از لطف نیست. ادامه مطلب “ایمان معماریان: غذارسانی به سگ‌های ولگرد لطف نیست، ظلم به حیات‌وحش است”

ارنست کاسیرر، یدالله موقن، و زمزمۀ جریانِ بی‌صدای روشنگری در ايران

نظام بهرامی کمیل (پژوهشگر فلسفه)

منتشرشده در مجله قلمیاران شماره 24 صفحات 24-32

قبل‌التحرير

در ایران سخن‌گفتن از ارنست کاسیرر بدون نام‌بردن از استاد یدالله موقن دشوار است. وی با ترجمۀ برخی آثار مهم کاسیرر به فارسی و نيز نگارش كتابی دربارۀ او، نشان داد كه مدرنیته و ارزش‌های روشنگری- دموکراسی، حقوق بشر، آزادی، تکثرگرایی و غيره- تنها راه مقابله با دیکتاتوری است. کاسیرر این امکان روشنگری برای مقابله با ديكتاتوری را پیش از شروعِ جنگِ جهانیِ دوم گوشزد کرده بود، كه غرق‌شدنِ روشنفكرانِ آلمانی در انواعِ ایدئولوژی‌های چپ و راست و نسبت‌دادنِ تمامِ ضعف‌ها و بدی‌های جامعۀ مدرن به نظامِ سرمایه‌داری و، بدتر از آن، به مدرنیته سبب شد که چشم روشنفكران خیلی دیر بر این امکانِ بازدارنده گشوده شود. کاسیرر همچنین نشان داد كه می‌توان فرهنگ را مهمترین عامل تغییر دانست، برخلافِ مارکسیست‌ها كه آن را صرفاً دستاويز بورژوازی برای سلطه می‌دانستند. در این مقاله سعی شده است میزانِ سازگاریِ جامعۀ ایران با ارزش‌های روشنگری، در مقايسه با ارزش‌های ايدئولوژيكی كه خصوصاً روشنفكرانِ چپ مطرح می‌كنند، مشخص شود. همچنين، با تأكيد بر برخی مفاهیم و نظریات ارنست کاسیرر و لوسين لوی‌برول، تلاش می‌شود کاراییِ آنها در طرح و حل مسائل جامعۀ ايران تعيين گردد. خواننده خود قضاوت خواهد کرد كه در ميان روشنفکران ايرانی- ماركسيست‌ها و ليبرال‌ها- در طرح و اشاعۀ مفاهیم و نظریات، کدام گروه به مسائل اصلی و واقعیِ جامعۀ ايران- و نه به ايدئولوژی‌های انتزاعی- اولویت داده‌اند، و نيز در دورانی که سکولار و لیبرال و دموکرات و اومانیست‌بودن دشنام بود، به دفاع از آنها و نيز دفاع از علم و آزادی و دموکراسی و حقوق فردی پرداختند. ادامه مطلب “نوشتار نظام بهرامی کمیل با عنوان «ارنست کاسیرر، یدالله موقن، و زمزمۀ جریانِ بی‌صدای روشنگری در ايران»”

فرضیه‌ای برای پروژه‌ی پیامبرانه‌ی محمد: فتح اورشلیم و برپایی حکومتِ ‌آخر‌الزمانی

چکیده‌ای از کتاب «آخر‌الزمانِ امپراتوری‌بنیاد: آخرت‌گراییِ حکومتی در دوران باستانِ متأخر و اسلامِ آغازین» نوشته‌ی استِفِن شومِیکِر

زهیر میرکریمی

کتاب اخیر شومِیکِر، یعنی «آخر‌الزمانِ امپراتوری‌بنیاد: آخرت‌گراییِ حکومتی در دوران باستانِ متأخر و اسلامِ آغازین» که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده است، از بسیاری جهات در ادامه‌ی کتاب پیشین او، یعنی «مرگ یک پیامبر: پایان زندگی محمد و اَوایلِ اسلام»، نوشته شده است، و از اصول روش‌شناختی و یافته‌های تاریخی مشابهی بهره برده است. بنابراین لازم است ابتدا بررسی کوتاهی بر آن کتاب داشته باشیم. ادامه مطلب “نوشتار زهیر میرکریمی با عنوان «فتح اورشلیم و برپایی حکومتِ ‌آخر‌الزمانی»”

آیا آموزش مذهبی به کودکان اخلاقاً مجاز است؟

رضا نقوی، دانشجوی دکتری فلسفۀ دین، دانشگاه علامه طباطبائی

دکتر یاسر میردامادی در مقالۀ «کودک را تنها اخلاقی بار بیاور و یک اسطورۀ دیگر»، به نقد مدعای مخالفان تربیت دینی و دفاع از جوازِ اخلاقیِ آموزش مذهبی پرداخته است. در این مقاله ابتدا اهمّ مدعیات دکتر میردامادی را ذکر کرده و سپس ملاحظات خویش را در باب آن‌ها بیان خواهم کرد.

ادامه مطلب “نوشتار رضا نقوی با عنوان «آیا آموزش مذهبی به کودکان اخلاقاً مجاز است؟»”

الهیات آشوب

ملاحظاتی بر «نظریه پیامبر مقتدر» دکتر عبدالکریم سروش بخش دوم

علی‌اکبر احمدی افرمجانی

… گفتم که سروش در تبارشناسی نظریه «پیامبر مقتدر» آن را مسبوق و مستفید از سخنرانی 2007 خود در سمینار مولوی‌شناسی می‌داند که در آن «عشق‌نامه مثنوی» را در مقابل «خوف‌نامه قرآن» گذارده بود. علاوه‌بر آن نشان دادم که اگر به بحث منشأ خوف و دلیل خوفناکی خدا بپردازیم، معلوم می‌شود که مولوی و غزالی در این خصوص رأی واحدی دارند و هر دو ریشۀ خوفناکی خدا را به بی‌ضابطگی او در رفتار پیوند می‌دهند. این در حالی است که قرآن، خداوند را خالقی و فاعلی قانونمند معرفی کرده و دلیل خوفناکی او را به مراعات قانون عدالت مربوط می‌سازد.

این بحث می‌تواند مقدمه‌ای فراهم آوَرَد تا به فهم نظریه «پیامبر مقتدر» سروش بپردازیم. درواقع روش من این است که پیامبرشناسی سروش را در ظلّ و در ذیلِ خداشناسی او قرار دهم و از چنان منظری به تحلیل و تفسیر این موضوع اقدام کنم.

به دیگر سخن این نکته مهمی است که اگر محمّد(ص) پیامبر است (که هست) و پیامی از ناحیه خدا برای انسان آورده باشد (که آورده)، در آن صورت تحلیل ما از خدایی که فرستندۀ این پیامبر و پیام است، در شناخت پیام‌آور او و در فهم پیامی که فرستاده شده، مدخلیّتی تام و تمام دارد.

پس پرسش این است: خدایی که مراعات هیچ ضابطه عقلی، فلسفی، منطقی، اخلاقی و حقوقی را نمی‌کند و موجودی خودکامه، بی‌منطق، لااُبالی، شیر نر خونخواره، غیرقابل‌اعتماد، درندۀ هار، ظالم، بوالهوس و گزافکار است، (یعنی همان خدای غزالی و مولوی که مولوی کاشف حُسن چنین موجودی است)، آری چنین موجودی به فرستاده‌اش برای بشر چه پیغامی می‌تواند داده باشد؟ و در پیش گرفتن چه نوع رفتاری را با مردمان به او توصیه کرده است؟ اجازه بدهید پاسخ را در سخنرانی دی ماه سروش جستجو کنیم… ادامه مطلب “مقاله علی‌اکبر احمدی افرمجانی با عنوان «الهیات آشوب» بخش دوم”