نشست علمی «گفت‌وگو پیرامون تعقّل و تدیّن» روز ۲ اسفندماه ۱۴۰۳ با حضور جمعی از اندیشمندان و صاحب‌نظران در خانه بازنشستگان امید شهر سنندج برگزار شد.
در این نشست، مصطفی ملکیان، حسین امامی، کیوان بلندهمتان، فرزاد حاجی‌میرزایی و مولود بهرامیان به بحث و تبادل نظر پیرامون نسبت میان تدیّن و تعقّل پرداختند. همچنین، نظریه عقلانیت و معنویت به‌عنوان یکی از دیدگاه‌های مهم در این حوزه مورد بررسی قرار گرفت. ادامه مطلب “میزگرد «گفت‌وگو پیرامون تعقّل و تدیّن» با حضور مصطفی ملکیان”
مؤسسه شهر فلسفه با همکاری مؤسسه خانه آشنا نشست ویژه‌ای با موضوع «همدلی» برگزار کرد. در این رویداد، امید کشمیری و کاوه بهبهانی به بررسی ابعاد مختلف همدلی پرداختند.
ادامه مطلب “نشست «دربارهٔ همدلی» با سخنرانی امید کشمیری و کاوه بهبهانی”
فصلنامۀ مطالعات اخلاقی، ش2، ص49-68
پرمطالبه بودن نظریات اخلاقی اعتراضی است که در دهه‌های اخیر و پس از مقالۀ معروف سینگر در 1972 بسیار رواج یافت. این اعتراض می‌گوید شهوداً نظریۀ اخلاقی نباید مطالبات بیش از حدی از ما داشته باشد. علی‌رغم اینکه بیشتر بحث‌ها دربارۀ پرمطالبگی در فایده‌گرایی مطرح است، در سال‌های اخیر این اعتراض ناظر به اخلاق کانتی هم مطرح شده است. عده‌ای با پیش کشیدن تقسیم وظایف کامل و ناکامل در نظریۀ اخلاقی کانت و استفاده از مفهوم «آزادی عمل» که کانت در خصوص وظایف ناکامل مطرح کرده است، کوشیده‌اند نشان دهند اخلاق کانت پرمطالبه نخواهد بود. در این نوشتار این راه‌حل را مطرح و بررسی می‌کنیم و مشخص خواهد شد این راه‌حل اولاً باعث می‌شود اخلاق کانت کم‌مطالبه و بیش از حد سهل‌گیر شود و ثانیاً مشکل پرمطالبگی را به طور کلی در اخلاق کانت حل نمی‌کند و پرمطالبه‌ترین بخش اخلاق کانت در وظایف کامل است.
در این سخنرانی، کاوه بهبهانی به بررسی مختصر برخی از نظریه‌های مدرن در مورد ادراک حسی می‌پردازد.
ادامه مطلب “سخنرانی کاوه بهبهانی با عنوان «ذهن چطور امور را ادراک می‌کند؟»”
جان پوکینگهورن (1930-2021) فیزیک‌دان و کشیش انگلیسی بود که زندگانی فکری‌اش، بیش از هر چیز، به بحث درباب آشتیِ علم و دین گذشت. او ریاضیات و فیزیک را در کالج ترینیتی کمبریج آموخت؛ آن‌گاه به تدریس فیزیکِ ریاضی، نخست در دانشگاه ادینبورگ و سپس در کمبریج، پرداخت. وی دکتری دوم خود را در سال 1974 در فیزیک ذرات بنیادی دریافت کرد و ضمنِ معرفی مدلی ریاضیاتی برای محاسبۀ مسیرِ ذرات کوانتومی، به عضویت انجمن سلطنتی علوم انگلستان درآمد. بااین-حال، او چندسال بعد با شگفتی تمام، از مقام استادی کناره گرفت و به تحصیل الهیات پرداخت که در این زمینه نیز موفق بود به‌طوری‌که در 1986 به‌عنوان رئیس و کشیش ترینیتی هال انتخاب شد، در 1989 به ریاست کالج کوئینز در کمبریج رسید و دست‌آخر در 1996 از آن‌جا بازنشسته شد. پوکینگهورن همچنین در تأسیس «انجمنِ دانشمندان منصوبِ کلیسا» و «انجمن بین‌المللی علم و دین» نقش به‌سزایی ایفا کرده است. بیشتر نوشته‌های او به بحث درباب نسبتِ علم و الهیات اختصاص دارند؛ به‌عنوان مثال، راهِ جهان، ایمان یک فیزیک‌دان، ایمان و علم و فهم، خدای امید و فرجام جهان، مواجهه‌ای مسیحی با واقعیت، فیزیک کوانتومی و الهیات، علم و دین در جستجوی حقیقت از جمله آثاری‌اند که او در این زمینه نگاشته است. پوکینگهورن در 1997، به‌سبب خدمات برجسته‌اش در زمینۀ علم، الهیات و اخلاق، عنوان شوالیه را از الیزابت دوم دریافت کرد و نیز در 2002 برای پژوهش در مورد واقعیت‌های معنوی، جایزۀ بنیاد تمپلتون را از آن خود نمود. ادامه مطلب “درباب کتابِ «الهیات در متن علم»؛ اثر جان پوکینگهورن”
خلاصه کتاب تاملات سیاسی علامه طباطبایی
علی بهاری، پاییز ۱۴۰۳
اندیشه سیاسی مرحوم علامه طباطبایی (سید محمدحسین طباطبایی) در سال‌های اخیر محل بحث و پرسش و جنجال بوده است. برخی پژوهشگران چون دکتر محسن کدیور مدعی شده‌اند که اندیشه سیاسی ایشان با گفتمان رسمی جمهوری اسلامی متفاوت است و در برخی دیگر در نقطه مقابل کوشیده‌اند سازگاری میان این دو ایجاد کنند.
آیت الله محمد سروش محلاتی از استادان خارج فقه حوزه علمیه قم است و سال‌هاست کرسی رسمی تدریس دارد. از ایشان تاکنون آثار متعددی به چاپ رسیده است که عمده آنها در حوزه فقه سیاسی‌اند. کتاب «تاملات سیاسی علامه طباطبایی» از مکتوبات حوزه اندیشه سیاسی این فقیه معاصر است که کوشیده روشنایی به برخی ابهامات درباره اندیشه سیاسی مرحوم طباطبایی بتاباند. انتشارات میراث اهل قلم نخستین بار این کتاب را در سال 1396 روانه بازار کرده است. متن زیر، خلاصه‌ای گزارش‌گونه از این کتاب است.
متن زیر ترجمه و تلخیص بخش کوتاهی است از کتاب «اتفاق: شانس، آشوب و چرا هرآنچه می‌کنیم مهم است» (2024) نوشتۀ برایان کلاس (Brian Klaas). محور اصلی کتاب کلاس تاثیرات رخدادهای کوچک و به ظاهر ناپیدا در شکل‌دهی به روندهای بزرگ است. گزیدۀ زیر دربارۀ یکی از طولانی‌ترین آزمایش‌های زیست‌شناسی است که در آن دانشمندان با مطالعۀ ده‌ها هزار نسل از باکتری ای. کُلی (E. coli) در محیط آزمایشگاهی تلاش می‌کنند تا نشان دهند چه میزان از تغییرات در دوازده سویۀ این باکتری حاصل اتفاق است و چه میزان حاصل همگرایی.
ادامه مطلب “«بازی کردن نقش خدا در زیست‌شناسی» نوشته‌ی برایان کلاس”
آدام اسمیت؛ فیلسوف اخلاق ِاقتصاد بازار
نویسنده: سویاش رای / ترجمه و تنظیم: جعفر خیرخواهان
منبع: شماره 6028 روزنامه دنیای اقتصاد
آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد، عمدتا به واسطه نگارش کتاب ثروت ملل شناخته می‌شود. با این حال او شاهکار شناخته‌شده دیگری نیز دارد؛ کتاب «نظریه احساسات اخلاقی» به این موضوع می‌پردازد که تعاملات اجتماعی چطور می‌تواند بر همدلی ذاتی ما برای دستیابی به پیشرفت‌های اخلاقی بنا شود. ادامه مطلب “آدام اسمیت؛ فیلسوف اخلاق ِاقتصاد بازار”
دکتر محمدامیر قدوسی در تاریخ ۲ دیماه ۱۴۰۳، به دعوت انجمن علمی فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، در یک سخنرانی ۷۰ دقیقه‌ای، قانون حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب را از منظر فلسفه حقوق و حقوق عمومی مورد بررسی قرار داد. وی در این سخنرانی بیان کرد که به دلیل درآمیختگی امر عمومی و خصوصی در این قانون و خروج آن از کارویژه‌های دولت بی‌طرف، این قانون از جنبه اخلاقی قابل دفاع نیست. همچنین، از دیدگاه پیامدگرایانه و مصلحت‌اندیشانه، آن را ناکارآمد ارزیابی کرد و توضیح داد که چنین رویکردهایی علاوه بر افزایش رویگردانی از حجاب شرعی، به گسترش نفاق و ریا در جامعه و در نهایت، بدنامی و منفوریت اقشار متدین منجر خواهد شد.
در پایان، دکتر قدوسی با اشاره به برخی مصادیق، یادآور شد که حتی از منظر فقهی و درون‌دینی نیز درباره گستره حجاب شرعی میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.
ادامه مطلب “سخنرانی محمدامیر قدوسی با عنوان «نگاهی فلسفه حقوقی به لایحه مربوط به حجاب»”
امیر ترکاشوند در این نوشتار به بررسی دیدگاه‌های نوآورانه در تغییر تقسیم‌بندی فقهی انسان‌ها از “مسلمان و کافر” به “مسلمان و غیر مسلمان” می‌پردازد و نقش این دیدگاه‌ها در کاهش خشونت مذهبی و تقویت عدالت اجتماعی را تحلیل می‌کند. در بخش نخست، دیدگاه مرجع فقید، صانعی، مورد بررسی قرار می‌گیرد که با تأکید بر تفکیک غیرمسلمان از کافر، معتقد بود اکثریت غیرمسلمانان جهان کافر محسوب نمی‌شوند و از حقوق برابر با مسلمانان برخوردارند. در بخش دوم، به نظرات آیت الله مطهری در خصوص احترام به انسانیت و جایگاه والای عدالت و اینکه از نظر وی نیز کافر شمردن مردم کنونی جهان با منطق قرآن سازگار نمی‌باشد پرداخته می‌شود. بخش سوم دیدگاه‌های شیخ الأزهر، شیخ احمد الطیب، را در تبیین همزیستی مسالمت‌آمیز و نادرست بودنِ خطاب کفر به مردم اروپا و آمریکا و آفریقا و … بررسی می‌کند. در نهایت، مقاله با استناد به عباراتی از امام علی (ع) درتقسیم‌بندی نوینی از شهروندان نشان می‌دهد که چگونه این تحولات فکری می‌توانند به تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و ارتقای عدالت اجتماعی منجر شوند.
ادامه مطلب “«آیا غیرمسلمان‌ها واقعاً کافر هستند؟» نوشته‌ی امیرحسین ترکاشوند”
