صدانت

در 1783 که همه جا نام روشنگری بر سر زبان‌ها بود، پیشنهادی مطرح شده بود در این باره که ازدواج مذهبی از میان برود. کشیشی به نام فردریش زولنر که از این پیشنهاد برآشفته بود مطلبی با این عنوان نگاشت که «روشنگری چیست؟» و از تندروی‌ها به نام روشنگری گلایه و خواستار آن شده بود که پاسخی برای این پرسش پیدا شود. فضای آن زمان را می‌توان با فضای جوامع سنتی مقایسه کرد در زمانی که نام آزادی بدون تعریف دقیق و مشخصی در آن‌ها رایج می‌شود و نگرانی قشرهای مذهبی و سنتی را برمی‌انگیزد. ایمانوئل کانت در مقاله‌ای کوتاه با عنوان «روشنگری چیست؟ پاسخ به یک پرسش» سعی کرد به این سوال پاسخ دهد و جملات معروفی را در آن بیان کرد که امروزه همه جا از او نقل می‌شود: «روشنگری یعنی خروج از طفولیت خودخواسته» و «شعار روشنگری این است: شهامت به کارگیری فهم خودت را داشته باش»!
درس‌گفتارهای «روشنگری چیست؟» که در انجمن فلسفه‌ی دانشگاه اصفهان برگزار شده است حاوی شرح و «بسط» سخنان کانت در این مقاله است به همراه پرسش‌های خارج از بحث درباره‌ی دموکراسی، آزادی و حقوق شهروندی و جامعه‌ی دموکراتیک. این شش جلسه که در بهمن و اسفند 1402 برگزار شده‌اند حاوی نکاتی درباره‌ی زندگی و زمانه‌ی کانت، فضای روشنگری، ساختار جوامع اروپای آن زمان، رشد دموکراسی، مسائل و معضلات سیاسی و فکری ایرانیان در حال حاضر، ملزومات آزادی سیاسی و مدنی و اندیشه و بیان و شرح متن مقاله است. جنبش روشنگری نمونه و الگوی روشنی از گذار جوامع سنتی به جوامع آزاد دموکراتیک است که می‌تواند همیشه برای جوامع در حال گذار مفید و درس‌آموز باشد. ادامه مطلب “درس‌گفتارهای «روشنگری چیست؟» از رضا یعقوبی”

کتاب مورد تدریس در درس‌گفتارهای کتاب «رویا، استعاره و زبان دین» به توصیف، شرح و ارزیابی نظریه رویایی بودن تجربه‌هاى دينى و وحيانى اختصاص دارد؛ نظریه‌اى كه مى توانيم آن را نظریه وحى در فلسفه اسلامى بدانیم، اين نظريه سه مدعا يا ضلع اصلى دارد:
۱- تجربه‌هاى دينى و وحیانی از سنخ رؤيابينی‌اند و با همان سازوكار وقوع رؤياها اتفاق می‌افتند؛
۲- آنچه در اين تجربه‌ها به ادراک درمی‌آيد به زبان خاص رؤيا است و ماهيتى ويژه و متفاوت با تجربه‌هاى ادراكى معمول ما دارد و اگر این تجربه به زبان درآيد و به متن تبديل شود زبانى ويژه خواهد داشت؛
۳- براى فهم و تفسير صحيح ادراكات رؤيايى و متون حاصل از آن‌ها بايد به تعبير و تأويل اين رؤياها و متون حاصل از آن‌ها پرداخت.
فيلسوفان مسلمان قائل بوداند كه سرشت رؤيايى تجربه‌هاى وحيانى هيج منافاتى با شأن كاشفيت، هدايت‌گرى و قدسى بودن آن‌ها ندارد و بهترين راه را براى حل مشكلاتى ماند فهم چگونگى تكلم خداوند و تعارضات دانسته‌هاى عقلانى با متون وحيانى به دست می‌دهد، نظريه وحى فيلسوفان مسلمان در سال‌های اخیر مجددا طرح شده و محل بحث و گفت‌و‌گو بوده است. ادامه مطلب “درس‌گفتارهای کتاب «رویا، استعاره و زبان دین» از امیر مازیار”

درس‌گفتارهای فلسفه اخلاق

شیرزاد پیک حرفه

عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

درس‌گفتارهای فلسفه اخلاق با این پرسش آغاز می‌شوند که واکاوی «فلسفه اخلاق» برای فرهیختگان و تحصیل‌کرده‌های جامعه و اساتید و دانشجویان، که خود از گروه‌های مرجع و الگوهای «اخلاقی زیستن» در جامعه‌اند، چه سودی دارد. وقتی ما سرشت چیزی را می‌کاویم، با حقایق جدیدی درباره آن آشنا می‌شویم که پیش‌تر از آن بی‌خبر بودیم. مثلاً، با مطالعه علم زیست‌شناسی از حقایق جدیدی درباره ارگانیزم‌های طبیعی و با مطالعه علم اقتصاد از فرآیندهایی که چگونگی کار بازار را تبیین می‌کنند آگاه می‌شویم. اما اخلاق چیزی است که بیشتر ما، حتی پیش از مطالعه آکادمیک، با آن آشناییم. همه جوامع دارای مجموعه‌‌ای از قواعد اخلاقی‌اند و بیشتر مردم، پیش از رسیدن به بزرگ‌سالی، با این قواعد آشنا می‌شوند. ما، با یادگیری از مراجع اخلاقی مختلف در جامعه مانند مادروپدر و معلمان خود، یاد می‌گیریم که نباید شخص بی‌گناهی را بکشیم، نباید دروغ بگوییم، نباید دزدی کنیم، نباید بدِ مردم را بگوییم، نباید غیبت کنیم و مانند آن. پس «فلسفه اخلاق» چه‌چیزی به ما یاد می‌دهد که در آموزش مراجع اخلاقی جامعه وجود ندارد و اصلاً چرا باید کاوشی فلسفی درباره اخلاق انجام شود؟ ادامه مطلب “درس‌گفتارهای فلسفه اخلاق از شیرزاد پیک حرفه”