صدانت

کرونا (کوید ١٩) در ایران از قم ظهور کرد و این بلای طبیعی را بیش از پیش در ایران با امر مقدس پیوند داد و پای «برهان شر» را هم برای انکار خدا و چالش با دین به میان کشید. من برای طرح سوال در این‌باره از صورت‌بندی شما از این برهان در نوشته‌های‌تان بهره می‌گیرم (این‌جا) و ابتدا سراغ «دانای مطلق» می‌روم.  آیا خالقِ کرونا، «نمی‌دانست» که این ویروس روزی این‌گونه باعث رنج و درد انسان‌ها خواهد شد؟

– پیش از پاسخ به پرسش شما بگذارید مسأله‌ی شرّ را، در این‌جا نیز، صورت‌بندی (تقریر) کنم و، در ادامه، دورنمای حلّ آن را از دیدگاه خودم پیشنهاد کنم. صورت‌بندی‌ای از مسأله‌ی شرّ، یا همان استدلال شرّ علیه خداباوری، چنین است:

استدلال «شرّ» علیه خداباوری:

۱_ در عالم، شرور اخلاقی (مانند قتل، استبداد و غارت) و شرور طبیعی (مانند سیل، زلزله و آتشفشان) وجود دارند.

۲_ این شرور بیهوده به نظر می‌رسند.

۳_ اگر خدا قادر مطلق است می‌تواند شرور بیهوده را از میان بردارد، اگر خدا عالِم مطلق است می‌داند شرور بیهوده وجود دارند و اگر خدا خیرخواه محض است می‌خواهد شرور بیهوده را از میان بردارد.

۴_ از آن‌جا که شرور بیهوده‌ای در عالم وجود دارند پس خدا وجود ندارد (نسخه‌ی قیاسی مسأله‌ی شرّ) و یا احتمال وجود خدا بسیار پایین است (نسخه‌ی احتمالاتی مسأله‌ی شرّ).

به نظرم مسأله‌ی شرّ را می‌توان حلّ کرد اما حلّ جدّی این مسأله مستلزم پرداخت هزینه‌ی نظری‌ است؛ به این معنا که نمی‌شود مسأله‌ی شرّ را حلّ کرد اما تلقی کلاسیک از خداباوری را سراسر دست نخورده باقی گذاشت. ادامه مطلب “کرونا و «مسأله‌ی شر» در گفت‌وگو با یاسر میردامادی؛ غیبت خدا ممکن است”

مناظره علمی بین دو گفتمان پزشکی کلاسیک و سنتی با موضوع پیشگیری و درمان کرونا صبح دوشنبه ۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ با حضور سیدمحمد خادم‌الحسینی دکترای پرستاری و هیئت علمی دانشگاه و سیدعلی آذین دکترای جامعه شناسی پزشکی در پژوهشگاه امام سجاد (ع) برگزار شد.

در ابتدای این نشست خادم‌الحسینی با اشاره به تأثیرگذاری داروی امام کاظم (ع) بر روی بیماری کرونا گفت: بنده به همراه یک تیم پژوهشی چندین سال است که بر روی این دارو کار می‌کنیم و پیش از بیماری کرونا این دارو بر روی بیماران ریوی پاسخگو بوده است. در حال حاضر نیز این دارو را روی شماری از بیماران کرونایی به طور غیررسمی آزمایش کرده‌ایم و خوشبختانه باعث درمان شده است اما متأسفانه تاکنون نتوانسته‌ایم مجوزی برای انجام پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی رسمی و ورود آن به چرخه درمان بیماران کرونایی دریافت کنیم. ادامه مطلب “دکتر سیدعلی آذین و سیدمحمد خادم‌الحسینی؛ مناظره گفتمان طب اسلامی و پزشکی نوین با عنوان «پیشگیری و درمان کرونا»”

بنا بر گفتمان رایج، آدمیان تمایل دارند تکنولوژی را به مثابه ی “ابزاری” در “اختیار انسان” در نظر بگیرند. از این منظر، ممکن است عنوان این نوشته قدری عجیب به نظر رسد. پرسش صحیح، ظاهرا باید چنین باشد: “ما با تکنولوژی چه می‌کنیم؟” یا “تکنولوژی برای ما چه می‌کند؟”. در این نوشته ی کوتاه سعی می‌کنم نشان دهم که چرا چنین عنوانی را انتخاب کرده‌ام. در این مسیر، به منظور پرهیز از هر گونه دشواری، وارد بحث‌های تخصصی نخواهم شد و صرفاً سعی خواهم کرد پس از مقدمه‌ای کوتاه، از معبر دو مثال ساده و روزمره به زوایای مخفی تکنولوژی اشاره کنم. ادامه مطلب “نوشتار احسان ارضرومچیلر با عنوان «تکنولوژی با ما چه می‌کند؟»”

تفسیر کاربردی قرآن شیوه‌ای روزآمد برای استفاده از آموزه‌های قرآنی در متن زندگی انسان امروزی است. برای این منظور، از تلاش‌های نواندیشان مسلمان در تفسیر عصری قرآن در کنار میراث ارزشمند دیرپای تفسیری عالمان مسلمان، بهره گرفته می‌شود. دکتر علی‌رضا آزاد در سلسله جلسات تفسیر کاربردی قرآن کریم با تحقیق در آراء مفسران و با بهره گیری از دستاوردهای نوین تفسیری، آیات سوره لقمان را در چارچوب‌های فرهنگی عصر نزول تفسیر می‌کند و کاربست آنها در زندگی امروز را در قالبی هرمنوتیکی، تبیین می‌نماید. ادامه مطلب “سلسله جلسات تفسیر کاربردی قرآن کریم (آیات سوره لقمان) از عليرضا آزاد”

اگر عمری باشد، پس از این هیچ فضیلتی را هم‌پایه مهربانی با آدمیزادگان نمی‌شمارم.

اگر عمری باشد، کمتر می‌گویم و می‌نویسم و بیشتر می‌شنوم و می‌خوانم.

اگر عمری باشد، پس از این خویش را بدهکار هستی و هستان می‌شمارم نه طلبکار.

اگر عمری باشد، پس از این در هیچ انتخاباتی شرکت نمی‌کنم که به تیغ نظارت استصوابی اخته شده است.

اگر عمری باشد، دیگر به هیچ سیاست‌مداری وکالت بلاعزل نمی‌دهم.

اگر عمری باشد، دیگر هیچ عدالت کوچکی را در هوس رسیدن به عدالت بزرگ‌تر قربانی نمی‌کنم. ادامه مطلب “رضا بابایی: اگر عمری باشد…”

فلسفه تحلیلی و سنت علوم عقلی مسلمانان^[1]

منتشر شده در مجله اخبار، سال بیست و ششم، شماره2، تابستان98، شماره پیاپی93

محمود مروارید

1- مقدمه‌ای کوتاه درباره فلسفه تحلیلی

«فلسفه تحلیلی» نام یک مکتب فلسفی نیست، به خلاف «فلسفه مشاء»، «فلسفه نوکانتی» و «پوزیتیویسم منطقی». همچنین، «فلسفه تحلیلی» نام یک رشته و شاخه فلسفی نیست، به خلاف «فلسفه زبان»، «فلسفه ذهن» و «متافیزیک». فلسفه تحلیلی یک رهیافت عام و فراگیر است که رشته‌های گوناگون و مکاتب مختلف و گاه متضاد را در خود جای داده است. به لحاظ تاریخی، جریان موسوم به فلسفه تحلیلی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با کارهای تاثیرگذار گوتلب فرگه و سپس برتراند راسل و جرج ادوارد مور شکل گرفت. در قرن بیستم، این جریان رویکرد غالب فلسفی در کشورهای انگلیسی زبان بوده است، و البته به تدریج به دیگر مناطق عالم نیز راه یافت. ادامه مطلب “نوشتار محمود مروارید با عنوان «فلسفه تحلیلی و سنت علوم عقلی مسلمانان»”

اشاره: هوا سردبود و ما زودتر از موعد قرارمان با دکتر معتمدی رسیده بودیم. بناشد تا این چند دقیقه پیش از مصاحبه را به پاساژی برویم که درهمان نزدیکی بود. پاساژی که بیشتر مرکز خرید عمومی بود. چند دقیقه به ویترین مغازه‌ها نگاه کردیم و کم‌گم داشتیم از آن مرکز خرید بیرون می‌آمدیم که درابتدای پله‌ها متوجه خانم کهنسالی شدم که بناداشت از پله‌ها بالا بیاید ولی سختش بود. کمکش کردم. پله‌ها را که تمام کرد روبه من ایستاد و لبخندی به نشانه تشکر برلب نشاند. از هم عبور کردیم که متوجه نگاه نگران چند نفر در پایین پله‌ها شدم. پشت سرم را که نگاه کردم،‌ خانم کهنسال نقش زمین شده بود. بدون هیچ تکانی.  چند دقیقه‌ای باز گذشت. حالا اورا داخل پاساژ برده بودند و درکناری امدادرسانان اورژانس بالای سرش بودند. مدام فشارش را می‌گرفتند و به او نفس مصنوعی می‌دادند. تقریباً هیچ صدایی نمی‌شنیدم و محو وجودی سنگین بودم که حس می‌کردم از جسم آن بانوی کهنسال درحال خارج شدن است. حالا چند دقیقه‌ای هم تأخیر داشتیم. او را در همهمه‌ جماعتی که نگران ایستاده بودند داخل آمبولانس گذاشتند و با چهره‌هایی ناامید بدرقه کردند. حالا آن بانوی کهنسال چشم از جهان فرو بسته بود و من به همراه دوست عکاسم برای مصاحبه‌ای درباره مرگ به سرقرارمان می‌رفتیم.

 دکتر غلامحسین معتمدی پزشک و روانپزشکی است که دغدغه اصلی کارها و تحقیقاتش انسان، مرگ است. اگرچه امید انسانی را همیشه در تحقیقات و کارهای خودش مدنظر داشته اما به جرأت می‌توان او را از اولین روانپزشک‌هایی دانست که نه تنها مرگ دغدغه‌اش بوده بلکه کارها، مطالعات و تحقیقات ارزشمند و منحصر به فردی نیز به زبان فارسی انجام داده است. به حدی که از این منظر نیازی به معرفی ندارد چراکه آثار ترجمه شده و تألیفی وی به وضوح نشان می‌دهد که دغدغه انسان با همه ابعاد وجودی و هستی‌شناسانه‌اش چه مرگ باشد و چه ابعاد وجودی پیرامونش، برای او مهمترین معیار تحقیق و کار است. آنچه می‌خوانید حاصل گفت و گویی است با وی در باب ماهیت مرگ و آنچه که پیرامون مرگ است و نه موجود میرا. گفت و گویی که به نوبه خود هم اهمیت آثار نوشته شده وی دراین باب را نشان می‌دهد و هم کارهایی که باید انجام شود و از این روی مهمترین دغدغه‌های او دراین روزها است.

ادامه مطلب “گفتگوی محمد میلانی با دکتر غلامحسین معتمدی درباب مرگ”

مواجهه فیلسوفانه مطهری با نظریه تکامل داروینی[1]

سيد حسن اسلامي اردکانی

 

چکیده

نظریه تکاملی داروین از آغاز تا کنون چالشی برای دین‌داران به شمار رفته است. به همین سبب به مثابه ابزار  ایدئولوژیک نیرومندی در منازعه دین و الحاد مورد استفاده واقع شده است. کسانی با پیش کشیدن آن کوشیده‌اند الحاد را به  کرسی تأیید بنشانند و متقابلاً دینداران به قصد حمایت از دین بر آن تاخته و خواسته‌اند این نظریه را بی‌اعتبار سازند. بدین ترتیب، اثبات صحت این نظریه یا ابطال آن، مدار عمده مناقشات بوده است. در این میان، متفکران مسلمان اندک‌شماری میان این نظریه و برداشت‌های الاهیاتی و متافیزیکی آن تمایز قائل شده‌اند. مرحوم مطهری از معدود متفکرانی است که این تمایز را جدی گرفته و حساب اصل نظریه را از تفسیرهایی که از آن کرده‌اند و در عین تأیید این درباره برداشت‌ها و تفسیرهایی از آن می‌شود، بحثی دقیق، هرچند مختصر پیش کشیده‌اند. در این نوشته، نگارنده دیدگاه فیلسوفانه مطهری را بررسی و تحلیل می‌کند و آن را در چشم‌اندازی کلان می‌گذارد تا امکان مقایسه شیوه وی با دیگر متفکران فراهم گردد.

ادامه مطلب “مقاله سید حسن اسلامی اردکانی: مواجهه فیلسوفانه مطهری با نظریه تکامل داروینی”

تعریف این روزها از دیزاین

در پاسخ به سؤال «تعریف دیزاین» پاسخی که این روزها زیاد می‌شنویم چنین است: «دیزاین یعنی حل مسئله Problem Solving؛ در واقع دیزاینر دارد مسئله‌ای را حل می‌کند و وقتی از او بپرسیم «چه مسئله‌ای را حل می‌کنی؟» می‌گوید «هر مسئله‎ای را»».

این روزها دیزاینرها توضیح می‌دهند که «وقتی یک نفر چیزی یا وضعیتی را از حالت A به حالت B می‌رساند دارد دیزاین می‌کند». در اندیشه‌های «هربرت سایمون» که جامعه‌شناس، روانش‌شناس و پژوهشگر علم بود نیز همین را می‌بینیم: «اگر چیزی را از حالت A به حالت B برسانید در واقع دارید دیزاین می‌کنید».

وقتی از دیزاینرهای امروزی بپرسیم «آیا هر کسی هر چیزی را از هر حالت A به هر حالت B برساند دارد دیزاین می‌کند؟» توضیحی که می‌شنویم این است: «نه، حالت B باید حالت مطلوب باشد یعنی وضع فعلی را به حالت مطلوب تعیین می‌کند». باز هم می‌پرسیم «آیا هر کسی که حالت A را به حالت B مطلوب برساند دارد دیزاین می‌کند؟» و عموماً می‌گویند «بله». ادامه مطلب “سخنرانی تورج صابری‌وند در نشست دوم «دیزاین شناسی»: فلسفه و چیستی دیزاین”