جواد طباطبایی، به‌سوی لیبرالیسم یا ناسیونالیسم؟ ۲
مؤلف: شهرام اتفاق – آذرماه 1400 / ناشر: مؤسسه فرهنگی صدانت
به تازگی نوشتاری را تحت عنوان «جواد طباطبایی، به سوی لیبرالیسم یا ناسیونالیسم؟» در وب‌سایت مؤسسه گران‌مایه صدانت منتشر کردم که نقدی بر آرای دستگاه نظری استاد طباطبایی بود.
اندکی پس از انتشار آن، جمعی از دوستانی که مشغول مطالعه آثار استاد طباطبایی هستند، ابراز تمایل کردند که تا نظر بنده را درباره مقالۀ دیگری تحت عنوان «دولت – ملت در ایران، نگرشی سیاسی فلسفی» نوشتۀ فرهیختۀ گرانقدر احمد بستانی بدانند.
با مطالعۀ آن مقالۀ وزین دریافتم که نکات بسیار ارزشمندی در آن وجود دارد که مجال دیگری را برای تداوم آن بحث پیشین دربارۀ «جواد طباطبایی، به سوی لیبرالیسم یا ناسیونالیسم؟» فراهم می‌آورد و سبب کنکاش افزون‌تر در باب «لیبرالیسم یا ناسیونالیسم» خواهد شد.
مقالۀ بستانی را می‌توان شامل چند سرفصل کلی دانست که برای افزایش سهولت در بررسی و نقد مطالب، آن را به دو بخش تقسیم کرده‌ام:
(الف) عارضه‌یابی: کوشش شده است تا مهم‌ترین مشکل جامعۀ ایرانی و علت‌العلل آن به مخاطب معرفی شود. به زعم بستانی، تضعیف دولت-ملت، مشکل کلیدی جامعۀ ما و علت‌العلل بروز آن، ایدئولوژی‌های سیاسی غربی هستند.
(ب) ارائۀ تعاریف و معرفی نظریه: به تَبَعِ عارضه‌یابی انجام شده، از مفاهیمی مانند ملت، هویت ملی، مصلحت عمومی، انواع ناسیونالیسم، چندفرهنگی و نظایر آن سخن به میان آمده و در برخی موارد، تعاریفی جدید عرضه شده است. همچنین نظریه‌ای برای ملت-دولت ایرانی ارائه شده است.
هرچند که با اجزایی از مقدمات و گذرگاه ورود بستانی به بحث «دولت – ملت» در بخش (الف) هم‌نظر نیستم و هم‌چنان آن را تحت تأثیر نگرش ناسیونالیستی استاد جواد طباطبایی می‌دانم، اما به نظر می‌رسد که در بخش (ب)، بستانی دعاوی فلسفی مهمی را دربارۀ مفاهیمی نظیر «ملت» و «هویت ملی» مطرح می‌کند که هستۀ اصلی مقالۀ او را تشکیل می‌دهد و بسیار متفاوت با زیربنای آرای طباطبایی دربارۀ آن مفاهیم است. طبعاً اتخاذ چنین مواضعی از سوی بستانی، از آن روی مهم شمرده می‌شود که گمان می‌کنم، بخش عمده‌ای از نگرش بستانی، ملهم از اندیشه طباطبایی و در دفاع از آن بوده است. در نتیجه، واکاوی مقالۀ «دولت – ملت در ایران، نگرشی سیاسی فلسفی» نوشتۀ احمد بستانی، ناشی از اشتیاق ما برای تداوم کاوش و گفتگو دربارۀ آرای طباطبایی و نسبت آن با لیبرالیسم و ناسیونالیسم است.
از این‌رو هم‌چنان گمان دارم که تفحص در این باب، برای مطالعه‌کنندگان و پژوهش‌گران هر دو عرصه لیبرالیسم و اندیشه طباطبایی با اهمیت است و نوشتار حاضر را در ادامۀ نقدنامۀ پیشین خودم به آرای استاد جواد طباطبایی می‌دانم…
.
.
دریافت فایل PDF از سرور اول | دوم
.
.