سه فازِ کسانی که در پی کاستن از درد و رنج دیگران هستند، مصطفی ملکیان

مصطفی ملکیان: کسانی که در پی کاستن از درد و رنج دیگران هستند سه فاز را پشت سر میگذارند…

 فاز اول ، فاز عدالت است، یعنی نخستین وظیفه کسانی که میخواهند از درد و رنج انسانها بکاهند این است که عملاً عادل باشند و عدالت بورزند. فاز بعدی که آدم از لحاظ درونی یک مرتبه رشد میکند این است که به مرتبه احسان میرسد. در عدالت من حق شما را نمیخورم، در احسان آن چیزی که حق خودم هست را به شما وامی گذارم. اما کسانیکه،که البته کم هستند، به فاز سوم هم میرسند و آن فاز محبت است و محبت غیر از عدالت و احسان است. محبت یعنی اینکه من نه فقط حق شما را میدهم و نه فقط از حق خودم هم صرفنظر می کنم و به تعبیری به شما می افزایم به قیمت کاستن از خودم،که آن هم احسان است. نه، اصلاً به شما علاقه پیدا میکنم،شما را دوست میدارم. و این دو باهم خیلی فرق میکنند. خیلی آسانتر میشود عدالت ورزید تا که احسان کرد، احسان خیلی دشوارتر از عدالت است، ولی البته بعد از عدالت است، و خیلی دشوارتر است باز محبت از احسان. محبت یعنی اینکه من شما را دوست هم بدارم. من ممکن است به شما عدالت بورزم و احسانی هم داشته باشم اما ممکن است نتوانم شما را دوست داشته باشم. این ظرفیت وجودی برای دوست داشتن در انسانها به ندرت میتواند به فعلیت برسد به عنوان مثال یک پزشک جرّاح بسیارانسان و وظیفه شناس را در نظر بگیرید، از این لحاظ که فرضش کردیم که انسان وظیفه شناسی است، خوب این مسلماً در اتاق جرّاحی کوچکترین اهمال و بی دقتی و کم کاری نمیکند. امّابه نظر شمادر عین حال که در ناحیه عدالت و احسانش بین تمام کسانیکه در اطاق عمل هستند هیچ فرقی نمیگذارد ـ چون فرض را بر این گرفتیم که آدم بسیار وظیفهشناسی است امّا در عین حال چه فرقی میکند وضع این پزشک وقتی که فرزندش را جراحی میکند و وقتی که یک آدم بیگانه را جراحی میکند؟ در عدالتش فرقی نمیکند، در احسانش هم فرقی نمیکند، امّادر محبتش فرق میکند، یعنی الان به این کسی که روی تخت خوابیده در حال بیهوشی، یک محبتی در درونش احساس میکند که نسبت به مریضی که دو ساعت پیش روی تخت خوابیده بود آن محبت را احساس نمیکرد. ولو اینکه محبت احساس نکردن باعث نمیشود یک ذره در احسان کوتاه بیاید، نسبت به هر دو به یک اندازه احسان میکند و به یک اندازه نسبت به هر دو عدالت را اعمال میکند. کم هستند انسانهایی که به مرحله سوم هم میرسند که آدمها را دوست هم بدارند یعنی همانطور که بچه خودش را دوست دارد، بچه همسایه را هم دوست بدارد. همینطور که همسر و برادر و خواهر خودش را دوست میدارد همه را دوست داشته باشد، این عشق عام، این محبت عام در افراد بسیار نادری تحقق پیدا میکند مثلاً در زمان خودمان کسی مثل گاندی، این یک ظرفیت خیلی بالایی میخواهد، بنابراین من میگویم کاستن درد و رنج دیگران رابطه اش با عدالت این است که عدالت اولین فاز این طی طریق است که فاز بعدی اش احسان و فاز بعدی اش محبت است.

حالا ممکن است سوالی برای شما پیش بیاید،شما ممکن است بگویید که ما میفهمیم که چگونه عدالت از درد و رنج دیگران میکاهد، چگونه احسان از درد و رنج دیگران میکاهد، امّا دیگر این را نمیفهمیم که چگونه محبّت از درد و رنج دیگران می کاهد؟یعنی وقتی که من به شما عدالت میکنم مسلماً از درد و رنج زندگیتان کم میشود. احسان هم اگر بکنم باز از درد و رنج شما کاسته میشود امّا وقتی من در درون به شما محبت و عشق داشته باشم،این چگونه از درد و رنج شما میکاهد؟مگر این هم اثر دارد؟ بله  در دو شاخه از علوم جدید،یکی در شاخه ( فراروانشناسی تحقیقات روحی ) و یکی هم در بخشی به عنوان روانشناسی اجتماعی، در این دو قسمت بحثهایی شده که نفس دوست داشتن من کسی را، تأثیرات قاطعی در کاستن از آلام روحی آن کس میتواند داشته باشد.

.

.

مصطفی ملکیان: سه فازی که کسانی که در پی کاستن از درد و رنج دیگران هستند پشت سر می‌گذارند

منبع: مصطفی ملکیان ، سنتگرایی،تجددگرایی،پساتجددگرایی، جلسه۷

.

.