دکتر یاسر میردامادی در مقالۀ «کودک را تنها اخلاقی بار بیاور و یک اسطورۀ دیگر»، به نقد مدعای مخالفان تربیت دینی و دفاع از جوازِ اخلاقیِ آموزش مذهبی پرداخته است. در این مقاله ابتدا اهمّ مدعیات دکتر میردامادی را ذکر کرده و سپس ملاحظات خویش را در باب آنها بیان خواهم کرد.
ادامه مطلب “نوشتار رضا نقوی با عنوان «آیا آموزش مذهبی به کودکان اخلاقاً مجاز است؟»”
… گفتم که سروش در تبارشناسی نظریه «پیامبر مقتدر» آن را مسبوق و مستفید از سخنرانی 2007 خود در سمینار مولوی‌شناسی میداند که در آن «عشق‌نامه مثنوی» را در مقابل «خوف‌نامه قرآن» گذارده بود. علاوه‌بر آن نشان دادم که اگر به بحث منشأ خوف و دلیل خوفناکی خدا بپردازیم، معلوم می‌شود که مولوی و غزالی در این خصوص رأی واحدی دارند و هر دو ریشۀ خوفناکی خدا را به بی‌ضابطگی او در رفتار پیوند می‌دهند. این در حالی است که قرآن، خداوند را خالقی و فاعلی قانونمند معرفی کرده و دلیل خوفناکی او را به مراعات قانون عدالت مربوط می‌سازد.
این بحث می‌تواند مقدمه‌ای فراهم آوَرَد تا به فهم نظریه «پیامبر مقتدر» سروش بپردازیم. درواقع روش من این است که پیامبرشناسی سروش را در ظلّ و در ذیلِ خداشناسی او قرار دهم و از چنان منظری به تحلیل و تفسیر این موضوع اقدام کنم.
به دیگر سخن این نکته مهمی است که اگر محمّد(ص) پیامبر است (که هست) و پیامی از ناحیه خدا برای انسان آورده باشد (که آورده)، در آن صورت تحلیل ما از خدایی که فرستندۀ این پیامبر و پیام است، در شناخت پیام‌آور او و در فهم پیامی که فرستاده شده، مدخلیّتی تام و تمام دارد.
پس پرسش این است: خدایی که مراعات هیچ ضابطه عقلی، فلسفی، منطقی، اخلاقی و حقوقی را نمی‌کند و موجودی خودکامه، بی‌منطق، لااُبالی، شیر نر خونخواره، غیرقابل‌اعتماد، درندۀ هار، ظالم، بوالهوس و گزافکار است، (یعنی همان خدای غزالی و مولوی که مولوی کاشف حُسن چنین موجودی است)، آری چنین موجودی به فرستاده‌اش برای بشر چه پیغامی می‌تواند داده باشد؟ و در پیش گرفتن چه نوع رفتاری را با مردمان به او توصیه کرده است؟ اجازه بدهید پاسخ را در سخنرانی دی ماه سروش جستجو کنیم… ادامه مطلب “مقاله علی‌اکبر احمدی افرمجانی با عنوان «الهیات آشوب» بخش دوم”
درود بر استاد بزرگ و ارجمند جناب استاد ملکیان امید که حالتان خوب باشد و همنفس با روزها باشید.
مدت هاست برآنم تا چند ناگفته را برایتان بگویم اما کرونا مجالی برای خوب زیستن و اندیشیدن نگذاشته و می‌دانم شاید کرونا هم بهانه باشد برای خوب نبودن چرا که میداند چطور کار خود را انجام دهد و بر زندگی آدمی تسلط یابد. ملال این روزها نه زاییده‌ی کرونا که زاییده‌ی زندگی آدمی‌ست. گویی نافمان را با درد و رنج بریده‌اند، حالا در هر کس به نوعی این درجه فرق دارد، اما باید باشد تا آدمی مزه‌ی زندگی را بفهمد، رنجی که ریشه در خون‌مان دارد بی آنکه گودویی باشد تا به امید نگاهی بخشد.
هر چه چشمم کار میکند در جهان همه چیز بر اساس جنسیت و دو آلیته ای که زاییده‌ی فکر ماست می‌چرخد. نر، ماده – خوب بد، مثبت منفی،. زن مرد،. زشت زیبا اما هر چه به خود رجوع می‌کنم در من چیزی به نام جنسیت وجود ندارد. و همه را یکسان می‌بینم. جنسیت برایم فرع ماده است.
اصل ذات و جوهره‌ی وجودی بدون هیچ برتری ست. ادامه مطلب “مصطفی ملکیان در پاسخ به نامه‌ی فرناز جعفرزادگان: معنویت نتیجه‌ی عقلانیت عمیق است”
آرش نراقی در مقاله “سنت‌گرایی انتقادی در قلمرو دین” می کوشد مدل پیشنهادی خود در جریان اصلاح گری دینی را پیشنهاد و از آن دفاع کند. نام مدل وی “سنت گرایی انتقادی” است چون در تلقی ایشان هم سنت دینی اصالت دارد و هم عقلانیت نقاد.
او مدل مختار خود را در زاویه با مدل شبستری و سروش و برخی روشنفکران دینی دیگر میداند. این مقاله شامل دو بخش اصلی و کلی است که بخش اول آن شامل مواضع و مبانی نظری نراقی در الهیات و در دفاع از معقولیت باورهای دینی است و بخش دوم آن نظام حقوقی دینی را در نسبت با اخلاق طرح ریزی میکند.
بخش اول مقاله واکنش انتقادی مصطفی ملکیان (قسمت اول–قسمت دوم) را برانگیخت که موجب پاسخ نراقی به انتقادات وی شد. پس از آن صدانت در گفتگویی با آرش نراقی -به میزبانی امید کشمیری- جوانب و مفروضات این مقاله را به بحث کشید. ادامه مطلب “گفتگوی صدانت با آرش نراقی: سنت‌گرایی انتقادی در دین”
آیا دموکراسی همواره ارزشمند و مطلوب است؟ به باور من چنین نیست. جامعه ای را تصور کنید که در آن دموکراسی وسیله‌ای است که از طریق آن سیاستی ناعادلانه کراراً به رای گذاشته می شود و اکثریت به آن رای می دهند. در حقیقت، عده ای که در چنین جامعه ای به شکل ناعادلانه ای به نفوذ زیادی دست پیدا کرده اند می توانند بر رای مردم تاثیر بسیار بگذارند، رای آنان را بخرند و آنان را قانع کنند که سیاستی ناعادلانه را انتخاب کنند. برای مثال، مردان تحصیل کرده و ثروتمند که ناعادلانه صاحب نفوذ شده اند، اکثریت را قانع می کنند که حقوق زنان و مردان با وجود کار یکسان، مهارت یکسان، تحصیلات یکسان و… باید متفاوت باشد. در نگاه ساده، همه چیز بر مسیر صواب حرکت می کند. مردم مشارکت می کنند، رای می دهند، انتخاب می کنند و … اما چیزی در جایی لنگ می زند. اگر کسانی که صاحب نفوذ هستند و بر رای مردم اثر می گذارند از مسیر ناعادلانه ای چنین نفوذی را یافته اند و دموکراسی را در جهت اهداف خود به کار می بندند آیا هنوز هم دموکراسی مطلوب است؟ ادامه مطلب “نوشتار حسین دباغ با عنوان «اولویتِ عدالت بر دموکراسی»”
دومین شماره فصلنامه نگاه آفتاب گفت‌وگویی ویژه با استاد غلامحسین امیرخانی دارد که طی آن، این هنرمند شاخص دیدگاه خود در حوزۀ عرفان و مولانا و پیوند خوشنویسی ایرانی با آن را مطرح کرده‌است.
در بخش حکمت، موضوع تنهایی به عنوان دغدغه‌ای بشری و جهانی از ابعاد مختلف مورد توجه قرار‌گرفته و آموزه‌های مولانا در باب تنهایی به تفصیل بررسی شده است.
مصطفی ملکیان، امیرعباس علیزمانی، تقی آزاد ارمکی، سید احمد جلیلی، غلامحسین معتمدی، مهدیه کسایی زاده، سید ماجد غروی، باقر طالبی دارابی، مهدی میناخانی، محمد قنبری، کیمیا هادی زاده و محمود دهقانی نویسندگان بخش حکمت در شمارۀ دوم نگاه آفتاب هستند. ادامه مطلب “انتشار دومین شماره‌ی فصلنامه نگاه آفتاب”
بشر از هزاران سال پیش تاکنون در اندیشه چگونگی بقا بوده و این امر را در ورای این زندگی و حتی پس از مرگ خویش نیز جست‌وجو می‌کرده است. علاقه انسان به ادامه‌یافتن او و زندگی‌اش، دو وجه را شامل می‌شده است: یکی، در هنگام زندگی و دیگری، پس از مرگش. فارغ از اعتقاد به ادامه حیات انسانی پس از مرگ این دنیایی و زندگی در جهان‌های دیگر، او ماندن در این دنیا را در امتداد آثار به‌جامانده از خود نیز میداند. بنابراین میل به بودن و به یادگار گذاشتن نام و آوازه، انسان را به سمت خلق آثار و نتایجی از خود وا‌می‌دارد که هم در زمان بودنش، بودن واقعی را تجربه کند و هم پس از مرگش، همچنان بماند.
بنابر آنچه بیان شد، یکی از تمایلات بشری در زیست این دنیایی‌اش، اثربخشی در محیط پیرامونی خود است. اینکه بتواند اندیشه، محصول، روش، خانواده و فرزندان و هر چیزی که نام و وجود او را تمثیل کند، به یادگار بگذارد و این موضوع برایش امری مطلوب و سرنوشت‌ساز بوده و گویی رمز و راز بشر در آفریدنی نهفته است که هرچه بیشتر خلق کند، بیشتر آرامش می‌یابد. ادامه مطلب “شماره پنجم ویژه نامه پرسش روزنامه اصفهان زیبا: انفعال و سرگشتگی”
محبت کن، اما درست!
بررسی اخلاقی غذادادن به گربه‌های خیابانی
مجتبی طباطبایی1و2*
1 گروه محیطزیست معدنی، دانشکده مهندسی معدن، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران
2 آزمایشگاه هیدروژئولوژی و محیطزیست معدنی (MEHR Lab)، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران
*نویسنده‌ی مسئول: [email protected]
اخیراً بحث‌های زیادی پیرامون غذادادن به حیوانات خیابانی مطرح شده است. گروهی از سر مهر و محبت بر غذادادن به حیوانات تاکید دارند و عده‌ی دیگر با توجه به مشکلات حاصل از تولید مثل و افزایش بی‌رویه‌ی جمعیت این حیوانات، غذا دادن را نادرست می‌دانند. اما حق با کدوم گروه است؟ متاسفانه هیچ کدام. نه شکل فعلی غذا دادن به این حیوانات صحیح است و نه می‌توان این حیوانات را به حال خود رها کرد.
مشکل اول اینجاست که معمولاً پاسخ‌ها به طور کلی و در مورد تمام حیوانات خیابانی اعم از سگ‌ها، گربه‌ها، پرندگان و دیگر حیوانات مطرح می‌شوند. با توجه به تفاوت این حیوانات پاسخ‌هایی چنین کلی نه ممکن است و نه مطلوب. از این رو در این نوشتار صرفاً به مساله‌ی گربه‌های خیابانی پرداخته می‌شود.
جای تعجب بسیار است که عده‌ی زیادی از متخصصین، دانشگاهیان و فعالان محیطزیست بدون اینکه به خود زحمت مطالعه‌ی منابع موجود (آئین‌نامه‌های بین‌المللی و ملی سازمان‌های حفاظت از محیطزیست یا حمایت از حیوانات) را بدهند، به ابراز عقیده می‌پردازند. هرچند داشتن “جرات دانستن” (به تعبیر کانت شعار عصر روشنگری[1]) مطلوب است، اما دست به قلم بردن به صرف داشتن مدرکی دانشگاهی و بدون مطالعه و بررسی منابع، غیر‌‌مسئولانه و ناموجه است. در ادامه ضمن نقد طرفین، به بررسی روش‌های مسئولانه و اخلاقی مطابق با آئین‌نامه‌های موجود در مورد مواجهه با مساله گربه‌های خیابانی می‌پردازم. ادامه مطلب “نوشتار مجتبی طباطبایی با عنوان «محبت کن، اما درست!»”
سخنرانی دکتر عبدالکریم سروش با عنوان «دین و قدرت» که طی دو جلسه و در دی ماه 99 انجام گرفت (سخنرانی اول و دوم) از نظر تاریخ اسلام‌شناسی معاصر واجد اهمیت است. نوشته حاضر ابتدا به شرح نظریه مطرح در آن سخنرانی (نظریه پیامبر مقتدر) می‌پردازد و سپس برخی ملاحظات را در میان می‌نهد.
سروش در ابتدای سخنرانی خود یادآور می‌شود که آنچه در ضمن یک و نیم سال گذشته تحت عنوان «دین و قدرت» مطرح کرده است پاک در مسیر دیگر و متفاوت از بحث‌های پیشین اوست. سروش پس از آن سعی میکند تا سیر فکری و نحوه تولد و تکون این بحث جدید و مسیر به کلی متفاوت را توضیح دهد و از دل نوعی جنئولوجی (Genealogy) و تبارشناسی مخاطبان را از چگونگی سر برآوردن نظریه جدیدش آگاه سازد.
بنا بر گزارش او مقالات «قبض و بسط شریعت» می‌آموخت که معرفت دینی در کنار معارف دیگر و در داد و ستد با آنها متولد می‌شود، پا به پای معارف بشری و بیرون دینی و البته براساس مکانیزم خاصی تحول یافته و رشد می‌کنند و از این‌رو نباید معرفت مستقلی به حساب آیند. اما از نظر سروش، او در آن هنگام از این نکته غافل بوده است که رشد معرفت دینی و نیز خود دین، نه صرفاً در کنار معارف بشری بلکه در کنار قدرت (و خصوصاً قدرت سیاسی) هم صورت می‌پذیرد. ادامه مطلب “مقاله علی‌اکبر احمدی افرمجانی با عنوان «الهیات آشوب» بخش اول”
تاریخ فلسفه غرب همواره در میان علاقه‌مندان به فلسفه در ایران جایگاه ویژه‌ای داشته است. نخستین متن مهم و قابل توجه در زمینه آشنایی ایرانیان با فلسفه جدید اروپایی، سیر حكمت در اروپا اثر زنده‌یاد محمدعلی فروغی در واقع یك تاریخ فلسفه است كه هنوز هم با وجود تولید و تكثیر متون بسیار و روزآمدتر و تحقیقی‌تر از جهات گوناگون شأن و ارزش خود را حفظ كرده است. اساس آموزش فلسفه در ایران در دوره كارشناسی دانشگاه‌ها نیز بر مبنای تاریخ فلسفه استوار است كه این موضوع خود بحث‌ها و حدیث‌های متفاوتی را برمی‌انگیزد و موافقان و مخالفان زیادی دارد. در طول حدود یك قرن آشنایی ما با فلسفه جدید غرب،تاریخ فلسفه‌های متفاوتی نیز به فارسی ترجمه و تالیف شده‌اند كه غیر از كتاب كلاسیك فروغی می‌توان به آثاری چون تاریخ فلسفه غرب برتراند راسل، تاریخ فلسفه ویل دورانت، مجلداتی از تاریخ فلسفه امیل بریه و مهم‌تر از همه تاریخ فلسفه مفصل و 9 جلدی فردریك كاپلستون كه كتاب اخیر با توجه به آن شیوه آموزشی كه اشاره شد عملا به كتاب درسی بدل شده است. در سال‌های اخیر هم برخی تاریخ فلسفه‌های دیگر مثل تاریخ فلسفه راتلج كه كاری گروهی است به فارسی ترجمه شده است. اخیرا هم جلد چهارم و آخر تاریخ فلسفه غرب آنتونی كنی با ترجمه رضا یعقوبی به فارسی ترجمه و توسط نشر پارسه منتشر شده است. به این مناسبت و با توجه به مقدمه‌ای كه ذكر شد، پرسش‌های زیر را با او در میان گذاشتیم.
ادامه مطلب “تاریخ فلسفه آنتونی كنی در گفتگو با رضا یعقوبی؛ تاریخ فلسفه،گفتگوی اندیشه‌ها”
