صدانت

الهیات اندوه

فرهاد شفتی

توضیح: آن‌چه می‌خوانید متن تنقیح‌شده و بسط ‌یافته‌ی بحثی است که در اینستاگرام دین‌آنلاین به تاریخ ۲۶ مرداد ۱۴۰۰ انجام شد (اینجا ببینید). در نسخه‌ی نوشتاری بحث، زبان محاوره حفظ شده است، هم‌چنین برای حفظ یک‌دستی بحث، گفتگو با میزبان برنامه که تنها در بحث زنده کاربرد داشت حذف شده است. برای پرهیز از طولانی شدن متن بخش پرسش و پاسخ نیز حذف شده و تنها پاسخ به یک پرسش در پاورقی آمده است. توضیحات بیشتر برای تبیین بهتر بحث یا مستندسازی ادعاها نیز در پاورقی‌ها اضافه شده‌اند.   

عنوان بحث الهیات اندوه است. وقتی می‌گویم الهیات اندوه در واقع منظورم این است که نسبت اندوه  با آن تصویری که ما از خداوند در ادیان ابراهیمی داریم چگونه است. فکر می کنم که اگر بتوانیم نسبت خداوند با اندوه را بحث و تبیین کنیم، می‌توانیم ادعا کنیم که الهیات اندوه را، اگر هم کاملا نفهمیده باشیم، حداقل راجع به آن صحبت کرده‌ایم.

صحبت من سه بخش خواهد داشت. بخش اول بخش طولانی‌تری خواهد بود و در آن مستقیما سعی میکنم به این مسأله بپردازم که با پرسش الهیات اندوه چه می‌توان کرد و نسبت خداوند با اندوه چیست. در بخش دوم بر پایه‌ی نتایج بخش اول سعی می کنم بحث کنم که معنی عملی الهیات اندوه برای انسانی که خود را بنده‌ی آن خداوند می داند چیست. در بخش سوم طبعا به مناسبت این روزها و این شب‌ها بحث را می‌رسانم به ماجرای امام حسین و عزاداری برای او. ادامه مطلب “فرهاد شفتی: الهیات اندوه”

جاناتان هایت: ریشه‌های اخلاقی لیبرال‌ها و محافظه‌کاران

فیلم سخنرانی را در انتهای مطلب دریافت کنید

در نظر بگیرید دو دوست آمریکایی با هم میرن به ایتالیا. بعد در اونجا مجسمه “داوود” میکل آنژ رو میبینند. وقتی حسابی بهش نزدیک شدن از شگفتی خشکشون میزنه. اولی میگه — که اسمشو میگزاریم آدم– محو زیبایی شکل بی نظیر بدن انسان در این مجسمه شده. دومی میگه — که اسمشو بگزاریم بیل– از اون چیزی که وسط این تصویر می بینید کلی احساس خجالت کرده. حالا سوال من از شما اینه: بنظرشما کدام یک از اونا به جرج بوش رای میده، کدام به الگور؟

ادامه مطلب “جاناتان هایت: ریشه‌های اخلاقی لیبرال‌ها و محافظه‌کاران”

پادکست: نرسیده به درخت
“نرسیده به درخت کوچه باغی است که از خواب خدا سبزتر است”

پادکست نرسیده به درخت گفتگویی صمیمی است بین یک دغدغه‌مند و یک پژوهشگر دینی. حامد صادقی پرسش‌ها و دغدغه‌های خود در باب دین، معنویت و اخلاق را مطرح می‌کند و فرهاد شفتی سعی می‌کند با تکیه بر تعقل، قرآن و تجربه‌ی جمعی به آنها پاسخ دهد. اهمیت موضوعات مطرح شده، تنوع آنها، نگاه تکثرگرا، درون‌دینی و فرادینی، گفتگو محوری و تلاش برای پرهیز از محتوی صرفا تخصصی از ویژگی‌های جذاب این بحث‌های پادکستی است.

فرهاد شفتی پژوهش‌گر دینی است که در زمینه‌ی قرآن و بازنگری فهم دینی بر مبنای قرآن فعالیت پژوهشی دارد.‌ او دارای دکتری‌ مطالعات اسلامی از دانشگاه ادینبورگ و دکتری تحقیق عملیاتی از دانشگاه استراثکلاید است. از آخرین نوشته‌های او به زبان فارسی می‌توان از «قرآن، انحصارگرا یا کثرت‌گرا»، «ما و خدای رازآمیز قرآن» و “پرسشی آسان و دشوار در باب دین و معنویت” نام برد. حامد صادقی سال‌ها معلم بوده و از نزدیک با دغدغه‌های نسل جوان آشنایی دارد. او علاقه‌مند به مباحث اخلاقی، دینی و اجتماعی است.

ادامه مطلب “پادکست‌‌های نرسیده به درخت”

حامد قدیری: دوره‌ی در‌آمدی بر فلسفه دین بر پایه‌ی کتاب ارج‌مند «عقل و اعتقاد دینی» برگزار شد. محتوای هر جلسه توضیح و تشریح یکی از فصول کتاب بود اما معمولا تلاش کردم مسئله‌ی اصلی را با افزودنِ محتوای تکمیلی ارائه کنم. این دوره برای کسانی مفید است که به فلسفه دین علاقه دارند و می‌خواهند مدخلی برای ورود به مباحث این حوزه پیدا کنند. طبعا برای کسانی که متخصص این حوزه‌اند، اکثر مباحث طرح‌شده پیش‌پاافتاده قلمداد می‌شود. ادامه مطلب “درس‌گفتارهای در‌آمدی بر فلسفه دین از حامد قدیری”

معرفی کتابِ چهار نظریه دربارۀ حکمرانی؛ پژوهشی دربارۀ نسبت مشروطیت و مشروعیت

احمد سواری

دانشجوی دکتری رشتۀ دین‎پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

حکمرانی از وجوه لاینفک حیات جمعی است و بشر برای تمشیت امور زندگی، خود را از آن ناگزیر می‎بیند. حکمرانی با اتکا بر قدرت سیاسی تحقق می‎پذیرد؛ از همین رو همواره این پرسش مطرح بوده است که منشأ قدرت سیاسی چیست و باید چگونه تحقق یابد؟ آیا باید حکمرانی بر اصل خودفرمان‎روایی و خودآیینیِ تک‌تک شهروندان استوار باشد یا می‎بایست بر بنیاد آموزه‎های الهی قرار گیرد؟

در جریان انقلاب مشروطه برای نخستین بار این سؤال به‌صورت جدی در تاریخ سیاسی ایران معاصر مطرح شد. عده‎ای مشروعیت اقتدار سیاسی را مبتنی بر رأی و رضایت عامۀ مردم می‎پنداشتند و عده‎ای فقط خدا و احکام دین را عامل مشروعیت‎بخشی حکومت‎ها می‎دانستند؛ تا آنجا که می‎گفتند: «هیچ سیاستی مشروع نیست، مگر اینکه موافق شریعت باشد و هیچ کس حق حکمرانی ندارد مگر اینکه مشروعیتش را از ساحت ربوبی کسب کرده باشد.»

نگاهی اجمالی به تاریخ این نزاع سیاسی در ایرانِ معاصر نشان می‎دهد که سیاست در میانۀ احکام شرعی و حقوق عامۀ مردم قرار دارد. توضیح ماهیت و مصادیق احکام شرعی ناظر بر امر عمومی و نیز چیستی و گسترۀ حقوق عامۀ مردم و در نهایت نسبت امر سیاسی با آن‎ها کاری است دشوار و از این رو پژوهشی عالمانه می‎طلبد.

محمدامیر قدوسی، پژوهشگر فلسفۀ حقوق عمومی و دانش‎آموختۀ دانشگاه مفید که مقاطع تحصیلات تکمیلی خود را در رشتۀ حقوق عمومی در دانشگاه شهید بهشتی تهران گذرانده و علاوه بر سابقۀ تحصیلات حوزوی، در دو کنکور کارشناسی ارشد و دکتری موفق به کسب رتبۀ یک در کل کشور شده است، در کتابِ چهار نظریه دربارۀ حکمرانی سعی کرده است پرده از ریشۀ این اختلافات بردارد و با تحلیلی دقیق و موشکافانه، اطراف این نزاع تاریخی را بنابر حصری عقلی در هواداران چهار نظریه منحصر کند. این نظریه‎ها عبارت‎‎اند از: «نظریۀ مشروطیت»، «نظریۀ مشروعیت»، «نظریۀ مشروطیت در چارچوب مشروعیت» و «نظریۀ مشروعیت در چارچوب مشروطیت». ادامه مطلب “معرفی کتاب چهار نظریه دربارۀ حکمرانی؛ پژوهشی دربارۀ نسبت مشروطیت و مشروعیت”

انسان اخلاقی : چگونه به یک فرد اخلاقی تبدیل می‌شویم؟

نویسنده: میشل اسکالمن
مترجم: محمدرضا جهانگیرزاده
منبع: مجله پگاه حوزه / ۲۵ آبان ۱۳۸۷ / شماره ۲۴۳

ظرفیت کودک برای رشد همدلی، تعلقات اخلاقی و اصول اخلاقی بین دو و چ‌هار سالگی، یعنی مدت کوتاهی پس از استقلال در دنیای اجتماعی، ظاهر می‌شود(برلسون، ۱۹۸۲). شکوفا شدن این ظرفیت‌‌ها تحت تأثیر محیط اجتماعی کودک، از جمله شیوه‌‌‌های برخورد و تعلیم آن‌ها توسط والدین، همسالان و افراد مهم قرار دارد. به عبارت دیگر، در خلال سال‌‌‌های اول زندگی، کودکان به صورت خود انگیخته به تأثیرات و دستورالعمل‌‌‌های  اخلاقی حساسیت[۱] دارند. این حساسیت‌‌ها را میتوان به سه قلمرویی که ما از آن صحبت کردیم، تقسیم نمود.
بنابراین، زمانی که پدر یا مادر می‌گویند، «فکر کن اگر کسی این کار را با تو انجام دهد چه احساسی خواهی داشت» آن‌ها از ظرفیت‌‌‌های همدلی کودک استفاده می‌کنند. زمانی که والدین به قانون طلایی متوسل می‌شوند یا توضیح می‌دهند که «هر کسی شایستگی آن را دارد که برخورد عادلانه ای با وی صورت گیرد»، آن‌ها ظرفیت ایجاد اصول اخلاقی را درگیر می‌کنند. و زمانی که والدین با اخم به کودک خود می‌گویند، «زمانی که تو اینگونه با دیگری برخورد میکنی، ناامید می‌شوم» یا «این شیوه رفتار خانواده تو نیست»، آن‌ها ظرفیت کودک برای تعلق اخلاقی را به کار می‌گیرند.

نظریه‌پردازان مدت‌ها بحث کرد‌هاند که آیا اخلاق آموخته می‌شود یا خیر. بعضی معتقدند که اخلاق را باید از طریق مطالبات صریح و اعلان درست و غلط القا نمود (بنت، ۱۹۹۳)، و بعضی اظ‌هار کرد‌هاند که بهترین راه انتقال اخلاق، پرورش کودکان در جوی است که بزرگسالان علایق اخلاقی خود را ابراز می‌کنند و الگو‌‌های اخلاقی را در اختیار کودکان قرار می‌دهند (برایان و والبک، ۱۹۷۰). بر اساس چارچوب «انگیزه اخلاقی»، هر دو رویکرد ارزشمند هستند، و هر دو در هر یک از سه قلمرو اخلاقی راه دارند. ادامه مطلب “انسان اخلاقی؛ چگونه به یک فرد اخلاقی تبدیل می‌شویم؟”

گفتگوی کانال یوتیوبی حیره پیرامون عرفان شرقی و تصوف اسلامی

مصطفی ملکیان – خرداد ۱۴۰۰

تایپ و ویراستاری: داود قرجالو

در انتها فایل صوتی و تصویری این گفتگو قابل دسترس است.

مجری: به نام خدا، امشب گفتگو می کنیم با استاد ملکیان نویسنده و متفکر معاصر ایرانی. ایشان بحث ها و کتابهای متعددی دارند در حوزه اخلاق، فلسفه دین، فلسفه اخلاق و معنویت و عرفان و ادب فارسی. البته از جنبه های معنوی و روحی. ایشان در بین برخی معروف هستند به فیلسوف اخلاق و معنویت. از مهمترین پروژه های فکری استاد ملکیان، نظریه عقلانیت و معنویت است که  در نوشتار و کتابهایشان به تئوری خاص خودش درباره عقلانیت و معنویت پرداخته و شرح داده است.

ابتدا سلام عرض می کنیم حضور شما و شب شما بخیر و خیلی خوشحالیم که در خدمت شما هستیم. ادامه مطلب “عرفان شرقی و تصوف اسلامی در گفتگو با مصطفی ملکیان”

بازاندیشی در رابطه با کنترل جمعیت سگ‌ها و گربه‌ها از طریق محدودسازی منابع غذایی
ائتلاف بین المللی مدیریت حیوانات همدم (ICAM)

ترجمه‌: بهارک قهرمان

برنامه‌های غذارسانی سگ‌ها و گربه‌های پرسه‌زن  واکنشی فوری به قرنطینه‌های کوید ۱۹ در بسیاری از کشورها بود، که با انگیزه‌ی محبت به این حیوانات که بی هیچ گناهی رنج می‌بردند صورت گرفت. از آنجا که این واکنش دستخوش برقراری و لغو قرنطینه‌هاست، آیکم فرصت یافت تا در رابطه با وابستگی این حیوانات به رسیدگی جمعی ما آگاهی کسب کرده و تأمل کند. به ویژه، می‌خواستیم رابطه‌ی بین تعداد سگ‌ها و گربه‌های پرسه‌زن، رفتار و دسترسی ایشان به منابع غذایی- چه از طریق غذارسانی آگاهانه چه دسترسی به پسماندهای جامد ارگانیکی که مردم تولید می‌کنند – را بررسی کنیم. ادامه مطلب “بازاندیشی در رابطه با کنترل جمعیت سگ‌ها و گربه‌ها از طریق محدودسازی منابع غذایی”

استاد مصطفی ملکیان از معلمان و فیلسوفانِ اخلاق در جامعه امروز ایران در برنامه ای زنده در اینستاگرام که به همت “خیریه غدیر” و در گفتگو با آرش نراقی دیگر متفکر ارجمند ایرانی صورت گرفت، نکات قابل توجهی پیرامون عارضه تنهایی در جهان مدرن مطرح کردند که به جهت اهمیت، علاقه و حوزه کاری ام تقریری از آن را تقدیم حضور خواهم کرد. ناگفته پیداست که بحران تنهایی امروزه یکی از شایع ترین بیماری های جهان بشری است، به گونه ای که برخی کشورهای غربی برای سامان دهی به آن “وزارتخانه تنهایی” نیز تشکیل داده اند. بدیهی است چنین عارضه ای در جامعه ایرانی نیز قابل توجه و بررسی است‌. از این حیث، مصطفی ملکیان که چندین دهه از عمر گرانبهای خویش را صرف اخلاقی زیستن انسان ساخته است، به چنین عارضه ای توجه ویژه نشان داده است. ایشان در نشست مذکور و در تشدید بحران تنهایی دو دسته عوامل بیرونی و عوامل درونی را به بحث و بررسی گذاشتند. اهمیت بحث های ایشان از آن روست که همه ما انسان ها هر یک با این عوامل به اشکال مختلف مواجه ایم. در ادامه شرح مختصری از این عوامل ارایه می گردد‌. ادامه مطلب “«تنهایی، عارضه‌ای فراگیر در جهان مدرن» در گفتگوی آرش نراقی و مصطفی ملکیان”