صدانت

گواهیِ دینی و گواهیِ ضدِّ دینی!

رضا نقوی

 دانش آموختۀ دکتری فلسفۀ دین

 

مقدّمه

 دست‌کم برخی از مسائلِ فلسفۀ دین، جزءِ مسائلِ « سهل و ممتنع» هستند؛ بدین معنا که در نگاه نخست همگان بدان مسئله می‌اندیشند/ می‌توانند بیاندیشند و حتّی در باب آن استدلال می‌کنند؛ امّا همان مسئله در دست فیلسوفانِ دین بدل به معمّای دشواری می‌شود و موجب نزاع بی‌پایان می‌گردد[1].

مسئله‌ای که در این یادداشت بدان خواهم پرداخت، از این قبیل مسائل است. همۀ ما از دوران نوجوانی با مسئلۀ عقلانیِ« رجوع به متخصّص» در امور دینی و غیر دینی آشنا بوده‌ایم و تقلیدِ خودمان از مراجع دینی را بدین نحو موجّه می‌کرده‌ایم؛ امّا امروزه همین مسئلۀ آشنا، در«معرفت‌شناسیِ دینی» و «معرفت‌شناسیِ گواهی» بدل به موضوعِ پیچیده‌ای شده و فیلسوفان در باب شروطِ اعتبار «گواهی»، خصوصاً در قلمرو دین، نزاع‌های درازدامنی را شکل داده‌اند.

در مواجهه با « تقلیدِ دینی» شاید این مسئله نیز به ذهنِ برخی از ما خطور کرده باشد:

 الف) « اگر تقلید دینی و اعتماد به گواهی روشی معقول جهتِ کسبِ باور برای دینداران است؛ چرا این امکان برای غیر دینداران نباشد؟ آیا غیر دینداران نیز نمی‌توانند بی‌دینیِ خود را بر تقلید و تعبّد مبتنی کنند؟»

من در این یادادشت می‌کوشم همین مسئلۀ ساده را از منظر معرفت‌شناسیِ گواهی و با زبانِ نسبتاً فنِّیِ فیلسوفانِ دین، مورد تأمّل قرار دهم و عجالتاً دفاعِ اولیّه‌‍‌ای از پاسخ مثبت به این پرسش بنمایم. بدین منظور، ابتدا شمّه‌ای از اهمِّ آراءِ مطرح در معرفت‌شناسیِ گواهی را طرح می‌کنم و سپس با نظر‌داشتِ این آراء، پرسشِ فوق را مورد بحث قرار می‌دهم.

پیش از ورود به اصل بحث، ذکر این نکته لازم است که تمام تمرکزِ این یادداشت بر مقولۀ « توجیه و عقلانیت» است و نه مقولۀ « صدق و کذب». هرجا سخن از « صدق و کذب» می‌رود صرفاً استطرادی و در ارتباط با « توجیه» است. نزاع بر سر معقول بودنِ یک گزاره نزاعی مرتبه دوم و نزاع بر سر صادق/ کاذب بودنِ یک گزاره نزاعی مرتبه اوّل است. ادامه مطلب “نوشتار رضا نقوی با عنوان «گواهیِ دینی و گواهیِ ضدِّ دینی!»”

آیا تابع موج کوانتومی واقعیت را بازنمایی می‌کند؟

نوشته‌ی: لیزا زیگا[1]

برگردان: کاوه بهبهانی

دو هواشناس را تصور کنید که احتمال آفتابی بودن هوا را پیش‌بینی می‌کنند. هواشناس سمت چپ به داده‌های اضافه‌ای دسترسی دارد (مثل وضعیت کنونی آب‌وهوا که تا حدودی ابری است) و در نتیجه هر کدام پیش‌بینی‌های متفاوتی ارائه می‌دهند. تابع موج در مکانیک کوانتومی، برخلاف پیش‌بینی هواشناسی، توصیف کاملی از رفتار آینده یک سیستم کوانتومی ارائه می‌دهد. در واقع، خود طبیعت در مقیاس‌های کوچک [مقیاس کوانتومی] ذاتی کاملاً احتمالاتی دارد: کولبِک و رِنِر.

ادامه مطلب “آیا تابع موج کوانتومی واقعیت را بازنمایی می‌کند؟”

در این سخنرانی، یکی از مهم‌ترین براهین فلسفی ابن‌سینا، یعنی برهان وجوب و امکان، مورد بررسی قرار گرفت. این برهان که نقشی اساسی در فلسفه اسلامی و متافیزیک دارد، تلاش می‌کند وجود واجب‌الوجود را اثبات کند. دکتر محمود مروارید، استاد و پژوهشگر برجسته در حوزه فلسفه، در این نشست به تحلیل این برهان، پیشینه‌ی آن و تأثیراتش بر فلسفه‌ی اسلامی و غربی پرداخت. ادامه مطلب “سخنرانی‌ محمود مروارید درباره برهان وجوب و امکان ابن‌سینا”

مقاله: ناکامل بودن راهکار استفاده از وظایف ناکامل برای حل مشکل پرمطالبگی در اخلاق کانتی

نویسنده: ایمان عباس‌نژاد

فصلنامۀ مطالعات اخلاقی، ش2، ص49-68

پرمطالبه بودن نظریات اخلاقی اعتراضی است که در دهه‌های اخیر و پس از مقالۀ معروف سینگر در 1972 بسیار رواج یافت. این اعتراض می‌گوید شهوداً نظریۀ اخلاقی نباید مطالبات بیش از حدی از ما داشته باشد. علی‌رغم اینکه بیشتر بحث‌ها دربارۀ پرمطالبگی در فایده‌گرایی مطرح است، در سال‌های اخیر این اعتراض ناظر به اخلاق کانتی هم مطرح شده است. عده‌ای با پیش کشیدن تقسیم وظایف کامل و ناکامل در نظریۀ اخلاقی کانت و استفاده از مفهوم «آزادی عمل» که کانت در خصوص وظایف ناکامل مطرح کرده است، کوشیده‌اند نشان دهند اخلاق کانت پرمطالبه نخواهد بود. در این نوشتار این راه‌حل را مطرح و بررسی می‌کنیم و مشخص خواهد شد این راه‌حل اولاً باعث می‌شود اخلاق کانت کم‌مطالبه و بیش از حد سهل‌گیر شود و ثانیاً مشکل پرمطالبگی را به طور کلی در اخلاق کانت حل نمی‌کند و پرمطالبه‌ترین بخش اخلاق کانت در وظایف کامل است.

ادامه مطلب “مقاله «ناکامل بودن راهکار استفاده از وظایف ناکامل برای حل مشکل پرمطالبگی در اخلاق کانتی» نوشته‌ی ایمان عباس‌نژاد”

در این سخنرانی، کاوه بهبهانی به بررسی مختصر برخی از نظریه‌های مدرن در مورد ادراک حسی می‌پردازد.

ادامه مطلب “سخنرانی کاوه بهبهانی با عنوان «ذهن چطور امور را ادراک می‌کند؟»”