صبح چهارم بهمن مجتمع فرهنگی ورزشی وزارت کشور میزبان برگزاری دومین سمپوزیوم مناسبات فرهنگی، تاریخی و اجتماعی ایران- قفقاز بود. نشستی که با حضور استادانی از بخش‌های گوناگون جامعه دانشگاهی و اجرایی درباره چگونگی مناسبات ایران و قفقاز برگزار شد. بخش پایانی این سمپوزیوم با سخنرانی سیدجواد طباطبایی همراه بود. آنچه در ادامه خواهید خواند بخشی از صحبت‌های طباطبایی در این نشست است. ادامه مطلب “در جست‌وجوی نظریه ای درباره ایران”
پدیدارشناسی قمار فرزندآوری [1]
کار دنیا قمار باشد
مولانا جلال‌الدین رومی
یکم. فرنک جکسون، فیلسوف ذهن و معرفت‌شناس شهیر استرالیایی، در مقاله کلاسیک و پراهمیت خود، «کیفیات شبه‌پدیداری»[2]، آزمایش ذهنی ماندگاری را در فلسفه ذهن طرح می‌کند.[3] این آزمایش ذهنی که از آن به‌عنوان استدلال «اتاق مری» یاد می‌کنند ادامه مطلب “مقاله حسین دباغ با عنوان «پدیدارشناسی قمار فرزندآوری»”
تبدیل شدن حکایت به تاریخ فراوان رخ می دهد و در پی آن آثاری از خود برجای می گذارد که گاه بسیار جذاب است. این تجربه را بیشتر برای دانشجویان تاریخ بیان می کنم اما از آنجا به ادبیات دینی معاصر ما و به خصوص آنچه از آن در انقلاب مطرح شد مربوط است برای عموم علاقه مندان هم جذاب خواهد بود. امیدوارم با آن به مثابه یک نظریه برخورد شده و اگر جای نقد دارد این بنده خدا را راهنمایی کنند.
مطلبی که مرور خواهم کرد، نمونه ای است از این که چطور و چگونه یک حکایت و داستان، تبدیل به تاریخ شده و مورد استناد قرار می گیرد. باید عرض کنم که این اتفاق فراوان می افتد، گاه عمدی و گاه سهوی، اما در هر حال برای این تبدیل بستری لازم است که اگر فراهم باشد به راحتی این دگرگونی صورت گرفته و یک داستان ساختگی، تبدیل به یک حقیقت تاریخی شده و به تدریج، استناد به آن از میان داستانسرایان عبور کرده به میان افرادی که قدری بالاتر از این سطح قرار دارند از نویسندگان و حتی پژوهشگران که حوزه کارشان موضوع دیگری است اما از اینها به عنوان اصول موضوعه استفاده می کنند، نفوذ می کند. این اتفاق در بسیاری از ملل می افتد و نمونه های فراوان دارد. اما در میان آنها، قصه هایی که با انگیزه های سیاسی و اجتماعی خاصی ساخته می شود، نیازمند بررسی بیشتر است. اینها در یک دوره مورد استفاده قرار می گیرند و اغلب منشأ تغییراتی می شوند که جالب توجه است. این داستانها (مانند ماجرای مستر همفر) اغلب با اهداف خاصی ساخته می شوند، اما وقتی نیاز به آنها در عمق جامعه و شرایط درگیر با آن وجود داشته باشد، تردیدی در صحت و درستی آن صورت نمی گیرد. در اینجا قصد دارم یک نمونه را بررسی کنیم. طبیعی است که این مطالب در حد شواهدی است که بیان خواهد شد.
ادامه مطلب “داستانی که تبدیل به حقیقت تاریخی شد، رسول جعفریان”
آنچه پيش روی شماست، تلاشی است از سيد زهير ميرکريمی برای ترجمه‌ی يادداشتی از زبان انگليسی به فارسی درباره‌ی «ارتباط ذهن و بدن» و «هويت شخصی» نوشته‌ی نيکولاس جولی[۱]، استاد فلسفه در دانشگاه کاليفرنيا. اين ترجمه پيشتر در سايت دين‌آنلاين نيز منتشر شده است. ادامه مطلب “ارتباط ذهن و بدن چگونه است؟”
دکتر داوود فیرحی در سخنرانی استبداد، فضیلت و عاشورا با استفاده از کتاب «طبایع الاستبداد» کواکبی، به تعاریف و دسته بندی های مختلف از استبداد پرداخته و ضمن ارایه اقسام مهم فضایل اخلاقی، به تبیین حرکت امام حسین علیه السلام و یاران ایشان از منظر آزادگی و نفی استبداد پرداخت. ادامه مطلب “سخنرانی استبداد، فضیلت و عاشورا از داوود فیرحی”
انتشار گفتگویی از مصطفی ملکیان با هومان دوراندیش درباره دکتر سیدجواد طباطبایی، جنجال‌هایی را برانگیخت، در آن گفتگو پروژه فکری ایشان به نقد کشیده نشده بود، اما پیش از این مصطفی ملکیان در جاهای دیگری پروژه فکری سیدجواد طباطبایی یعنی «تجدد ایرانی» و «نظریه انحطاط» را به نقد کشیده بودند. بی‌مناسبت ندیدیم که به بازنشر این نقدها در فضای کنونی اقدام کنیم.
لازم به یادآوری است از آنجا که این نقدها در پیش از یک دهه پیش انجام شده است ممکن است برخی نکاتش هم اکنون در مورد دکتر طباطبایی که آرا و نظریه‌های خود را گسترش داده و گاه تصحیح و نقد کرده‌اند مصداق نداشته باشد. ادامه مطلب “نقدهای مصطفی ملکیان به سید جواد طباطبایی (۲): تجدد ایرانی”
در دهه های اخیر، عقلانیت به یکی از موضوعات مهم و بحث انگیز حوز ه های فکری مبدل شده است. فلاسفه متعددی هستند که شان عقل و عقلانیت انسانی را کم اعتبار کرده و می کنند. پوپر ازجمله کسانی است که به عقل آدمی باور دارند. او برای نشان دادن توانایی عقل، اثبات گرایی و رویکردهای توجیهی را به کلی رد و با طراحی فلسفه علم ابطال گرا، عقلانیت انتقادی را مورد تایید و تاکید قرار داد. در مقاله ” فلسفه علم پوپر ” نخست عقلانیت پوپر به همراه عناصر مهم و سازنده آن استخراج و بازسازی می شود و سپس میزان موفقیت و سازگاری مواضع پوپر مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. نتیجه اصلی مقاله این است که گریز کامل از رویکرد اثباتی و توجیهی و ارائه یک معرفت شناسی مطلقا نفی گرا و انتقادی میسر و مقدور نیست. ادامه مطلب “عقلانیت در فلسفه علم پوپر”
ایرج افشار در میان ما دیگر نیست، اما در طول زندگانیش با رفتار و کردار و دانش خود هزاران دانشجو و محقق را یاری کرده است. این میراث افشار برای ایرانیان و جهانیان بود و هر کدام ما به نوبه خود مدیون او هستیم. به جرأت میتوان گفت که با رفتن او یکی از بزرگترین ایرانشناسان قرن بیستم از میان ما رفته است. ادامه مطلب “آنچه از ایرج افشار آموختم، دکتر تورج دریایی”
پس از سلام و تحیات، در آخرین روزهای سال 1387 اظهارات جنابعالی را پیرامون سخنرانی اینجانب در دانشگاه صنعتی اصفهان که از سوی خبرگزاری‌های وابسته به دولت با آب و تاب فراوان به صورتی بسیار گسترده منتشر شد خواندم. از آن سخنان هم متعجب و هم متأسف شدم. تعجب من از آن است که می‌بینم یک استاد علوم اسلامی که بیش از شصت سال در علوم اسلامی زحمت کشیده، با سر و صدای فراوان مطالبی نگاشته که از هر گونه نقد علمی تهی است ولی مجموعه‌ای از دعاوی و نسبتهای خلاف واقع است. تأسف من هم از آن رو است که به عنوان دوست سابق شما آنگونه سخن گفتن را شایسته شما نمی‌یابم و از اینکه عاقبت به زبان تهمت و تخریب روی آورده‌اید ناخشنودم. در همان روزها به شما وعده دادم که پس از تعطیلات نوروز 1388 به آن اظهارات پاسخ گویم. اکنون به آن وعده وفا می‌کنم، اما نه از باب مناظره یا منافسه، بلکه از این روی که وظیفه اخلاقی خود می‌دانم ذهن مخاطبان شما و خودم را درباره آن دعاوی و نسبتهای خلاف واقع روشن کنم. ادامه مطلب “پاسخ محمد مجتهد شبستری به نقد آیت الله سبحانی”
