از آنجا که آیه 33 سوره مبارکه مائده به موضوع محاربه و افساد در الارض می پردازد و اخیرا تفسیر و تعیین مصادیق آن در جامعه با واکنش هایی همراه بوده است، رئیس موسسه فرهنگی فهیم قم در نشست علمی بررسی تفسیری و فقهی محاربه و افساد به مواردی مانند تعریف محاربه و تفسیر آیات و نظرات فقها پرداخته است. هدف از بحث پاسخ دادن به سه سوال زیر است: محاربه چیست؟ آیا کسانی که در عصر غیبت با حکومت به مقابله و اغتشاش دست می زنند شامل بر حکم محارب می شوند؟بر اساس فقه اسلامی آیا “مفسد فی الارض غیر محارب” نیز مجازاتی مشابه 4 نوع کیفر آیه 33 سوره مائده را دارد؟
ابتدا حجت‌الاسلام کاظم قاضی‌زاده به معنای لغوی محاربه و مقاتله پرداخت و توضیح داد که:
محاربه آن است که کسی با سلاح سبب ترساندن مردم شود و آرامش مردم را سلب می کند و قصد جان و مال مردم را داشته باشد. اما در مورد مقاتله به عنوان مثال دو قبیله بر سر یک اختلاف با هم می جنگند.
نظر مفسران قرآن:
از میان مفسران طبرسی آیه 33 سوره مائده را درباره قاطع الطریق میداند یعنی کسی که راه را بر مسافران می‌بندد و اموال آنها را می‌دزدد.
همچنین فاضل مقداد از علمای مشهور “محارب” را به صورت “هرکس سلاح را برای ترساندن مردم آشکار کند” تعریف می کند.
به نظر رشیدرضا در تفسیر المنار “محارب” به معنای جنگیدن با سلم و امان است و محاربه با خدا و رسول در واقع برخورد با سلم و امان در دین پیامبر(ص) است و مربوط به راهزنان می باشد همچنین يُقَتَّلُواْ به معنای این است که هرگاه محارب را یافتند سریعا او را بکشند و این مجازات حد است و چون قصاص نیست قابل بخشش توسط اولیای دم نیست و به معنای زجرکش کردن هم نمی باشد.
نظر فقها :
شیخ طوسی مراد از محارب را قطاع الطریق یعنی کسی که سلاح می کشد و راه را می بندد می داند.
امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله بیان می دارد:کسی که با سلاح راه را می بندد و در زمین فساد میکند معنای محارب است و افساد به صرف افساد سبب مجازات قتل نمی شود.
در بین فقها اکثرا مجازات افساد در الارض را معادل با قتل در نظر نگرفته اند مگر در معاصرین فقها که به این موضوع فتوا داده اند.
ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی آمده است:
هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می گردد.
در واقع در ماده 286 قانون مجازات اسلامی مفهوم افساد در الارض توسعه پیدا کرده است و شامل مصادیق متعددی شده است. این برداشت از افساد در الارض با نظر امام خمینی (ره) و عموم فقها مغایرت دارد و فتاوای به این صورت در میان فقها کم تعداد است.
حجت‌الاسلام قاضی‌زاده افزود: یکی از مسائلی که مطرح می شود این است که آیا کسانی که با دولت اسلامی به مقابله و اغتشاش دست می زنند شامل بر حکم محارب می شوند؟ در سوره حجرات به موضوع اهل بغی پرداخته شده است یعنی کسانی که با دولت اسلامی به مقابله بر می خیزند. این مقابله لزوما با ترساندن مردم همراه نیست. به عنوان مثال کسانی که در زمان شاه با حکومت مبارزه می کردند و مردم هم به آن ها کمک می کردند و آنها را در خانه خود مخفی می کردند. پس محاربه و بغی دو موضوع مجزا هستند و با توجه به نظر عموم فقهای مشهور از آغاز تا اکنون و آیه 33 سوره مائده نمی توان اهل بغی را مستحق چهار مجازات بیان شده در آیه دانست. حتی درباره اهل بغی بیان شده که اسیران آنها را آزاد کنید. اما در میان برخی فقهای معاصر است که اهل بغی را محارب دانسته اند و در نتیجه شامل آن 4 مجازات آیه 33 مائده شده اند.
.
.
دریافت صوت سخنرانی
.
مشاهده فیلم سخنرانی در آپارات:
.
.
کانال اطلاع رسانی موسسه فهیم
سایت موسسه فهیم
نویسنده گزارش این نشست: محمد کاظم محمدی
.
.