صدانت

نویسنده: جواد درویش

در یکی از کلاسهای این ترم کتابی را تدریس می‌کنم با عنوان “مواجهه اسلام با علم مدرن” که سال 2023 در سری کتابهای Cambridge Elements منتشر شده و نویسنده آن یک استاد فیزیک ترک‌تبار در آمریکاست.
او در دو جای کتاب اسم ایران را به عنوان استثنا در میان همه کشورهای مسلمان آورده است:
یکی جایی که پیشرفت‌های علمی ایران را به ویژه در فناوری‌های زیستی به رغم تحریم، در مقایسه با سایر کشورهای مسلمان قابل توجه می‌داند.
دومی، وقتی درمورد مواجهه اسلام و داروینیسم صحبت می‌کند، می‌نویسد:

حکومت دینی ایرانیان هیچ مشکلی (حتی) با قبول نظریه نیای مشترک گونه‌های غیرانسانی ندارند. درحالیکه نگاه دینی محافظه کارانه عربستان و کشورهای حاشیه خلیج، مایل است که کل نظریه تکامل را انکار کند. (p20)

ادامه مطلب “«برخورد فعلی با حجاب در ایران استثناست یا قاعده؟» نوشته‌ی جواد درویش”

فیزیکالیسم مرده است

مارک ویتمن[1]

ترجمه‌‌ی یاسر میردامادی

فریدریش نیچه در کتاب خود، دانش شاد[2] دیوانه‌ای را ترسیم می‌کند که بر سرِ بازار فریاد سرمی‌دهد: «خدا کجا است؟… من به شما خواهم گفت. ما ــــ من و شما ــــ  او را کشتیم. همه‌ی ما قاتل او هستیم.» در بازار، بسا افراد به خدا اعتقاد ندارند و به دیوانه‌ای می‌خندند که در روز روشن با چراغ گرد شهر می‌چرخد. نیچه بدین‌سان می‌خواست این نکته را گوشزد کند که مردم کوچه و بازار پیامدهای زندگیِ بدون ‌خدا را درک نکرده‌اند. به گفته‌ی دیوانه، [با مرگ خدا] ما در هیچ‌وپوچِ بی‌پایانی سردرگم می‌شویم و مردمان این نکته را درک نکرده بودند.

ادامه مطلب “فیزیکالیسم مرده است”

 قلم اینجا رسید و سر بشکست

(قبض و بسط و بن‌بست رفرماسیون فقهی)

 ایوب افضلی

دهم آذر ماه ۱۴۰۳

مناظره سروش و علیدوست پیرامون نسبت فقه و عقل سرانجام به گردابی رسید که نشان داد محل نزاع که به ظاهر صورتبندی اصیل داشت و بحثی علم‌شناسانه/فقه‌پژوهانه بود، تماما بحثی فرعی و مسئله‌ای نامستقل است، مدعای اصلی من این است که پیگیری این مسئله به محو شدن مسئله «مناسبات فقه و عقل» و همچنین شکست «پروژه فقه‌ترمیمی» دست‌کم برای نواندیشان حوزوی و روشنفکران دینی خواهد انجامید. بنابراین دو جریان مذکور با پرسشی مواجه‌اند که از سویی تداوم و انسجام فقه به عنوان یک رشته را منتفی می‌سازد و از دیگرسو فقهیان را از فقاهت مدرسی و آتوریته سنتی برکنار خواهد کرد (چنانکه کانت تا اطلاع ثانوی/روشن‌نشدن پاسخِ پرسش‌های فلسفه نقدی خود، تمامی متافیزیکدانان را از کار برکنار ‌کرد). گفتنی است که نگارنده در این نوشتار مدعی پیشنهاد یا راه حل خاصی نیست و در مقام توصیف یک وضعیت و پیامدهای آن است. ادامه مطلب “قلم اینجا رسید و سر بشکست؛ قبض و بسط و بن‌بست رفرماسیون فقهی”

گفتگو به مثابه کنش (درباره مناظره سروش و علیدوست)

رضا تاران

ادعای اول من این است که گفتگو و مناظره عبدالکریم سروش و ابوالقاسم علیدوست بیش از آنکه نتیجه‌ای معرفتی را دنبال کند در مسیر احیای دو نهاد و جریان اندیشگی در ایران امروز بود؛ اسلام سیاسی فقاهتی و روشنفکری دینی. ادعای دوم: این دو جریان بیش از آنکه رقیب هم باشند هم‌خانواده هستند و کارکرد مثبت آن می‌تواند عقلانی‌سازی و تهذیب خشونت‌های اسلام سیاسی رادیکال و تضعیف یکی از موانع مذهبی در مسیر توسعه ایران باشد. ادعای سوم اینکه «دین اجتماعی» به‌گونه‌های مختلف گرایش بخش مهمی از جامعه و تئوری «دین به مثابه فرهنگ« می‌تواند توضیح‌دهنده چنین گرایشی باشد و نظریه‌پردازان آن طیفی از دین‌پژوهان جوان‌تر هستند. هر سه ادعای من فاقد داده‌های آماری است و به عنوان یک فرضیه می‌تواند مطرح شود. ادامه مطلب “گفتگو به مثابه کنش (درباره مناظره سروش و علیدوست)”

میزگرد «از رادیکالیسم تا تراژیک‌اندیشی»؛ درباره‌ی قطبی‌شدن جامعه‌ی ایران، با حضور: حسین شیخ‌رضایی، بابک عباسی، امیر مازیار

اندیشهٔ پویا، ش ۹۲، مهر ۱۴۰۳

در تحلیل انتخابات ریاست جمهوری گفته شد که این انتخابات را میان‌سالان و نه نوجوانان پیش بردند. نسلی که عمدتاً متولدان دهه‌ی پنجاه هستند و شاید اولین خاطره‌ی جمعی سیاسی‌شان به دوم خرداد ۱۳۷۶ برمی‌گردد. نسلی که از سال ۱۴۰۱ خود را در یک موقعیت تاریخی دید. آن‌ها خود را فرزندان نسلی دهه‌ی پنجاهی به‌حساب نمی‌آورند که گویی سیاسی متفاوت و نگرانی‌های دیگری شروع کرده بودند. دربارۀ این که ذهنیت عمومی نسل دهه‌ی پنجاهی‌ها را شکل داده صحبت کنیم، نگرانی که قطبی تحولات ۱۳۷۶ به بعد تبلور یافت به تجربه‌ی نسلی در ذهنیت سیاسی و فکری این نسل شده است.

ادامه مطلب “میزگرد «از رادیکالیسم تا تراژیک‌اندیشی»؛ درباره‌ی قطبی‌شدن جامعه‌ی ایران، با حضور حسین شیخ‌رضایی، بابک عباسی و امیر مازیار”