سلسله درسگفتارهای گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزّالی دکتر عبدالکریم سروش از روز شنبه دوم مارس ۲۰۱۹ مصادف با یکشنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۷ در مرکز اسلامی و فرهنگی شمال کالیفرنیا آغاز شد.
در نشست نخست دکتر سروش به بیان کلیاتی درباره امام محمد غزالی، جایگاهش در تمدن اسلام و ایران و نیز آثار برجسته ومهمش پرداخت و گفت که به رغم آنکه او از جمله مهمترین فقها و دانشمندان قرون اولیه ایران و اسلام بوده است اما مزارش در ایران با بیاعتنایی روبروست و آنچنانکه شایسته و بایسته این فقیه و متکلم و دینشناس نامی است با او رفتار نشده و حتی یک سمینار یا گردهمایی مهم درباره او برگزار نشده است.
به گفته عبدالکریم سروش، غزالی نخستین کسی بود که به نقد فقه پرداخت و آن را علمی دنیوی خواند که به کار دنیا می آید و برای آنکه مسلمانان بخواهند آخرت خود را آباد کنند باید به اخلاق روی بیاورند و به حداقلی از فقه قانع باشند. کتاب احیاء العلوم او که گزیدهای از آن در قالب کیمیای سعادت از سوی خود غزالی بازتحریر شده است، به واقع احکام و دستورات عمدتا اخلاقی و کمتر فقهی غزالی در توصیه به مسلمانان است.
دکتر عبدالکریم سروش میگوید آنچه در غزالی فربه شد، اخلاق بود و آنچه لاغز شد فقه بود.
اگر چه متن کیمای سعادت خلاصهشده احیاء العلوم الدین است اما در اصل کتابی تازه است که غزالی آن را از نو برای فارسیزبانان نوشته است و از این منظر جزو منابع مهم و معتبر و شاخص در زمینه زبان فارسی قرون چهارم و پنجم هجری قمری است.
.
.
جلسه اول
دریافت صوت این جلسه
2 مارس 2020
درباره غزالی، اندیشه و آرای او
در انتهای این نشست او از کتاب محجهالبیضاء ملامحسن فیض کاشانی یاد کرد که بازتحریر ۷۵ درصد ازکتاب احیاء العلوم است و گفت هم غزالی و هم فیض کاشانی از معدود فقهایی بودند که موسیقی را حرام نمیدانستند.
.
.
جلسه دوم
دریافت صوت این جلسه
در دومین نشست از سلسله درسکفتارهای گزینش و شرح کیمیای سعادت، دکتر سروش همچنان در مقدمه بحث است .
در نشست قبلی ایشان جهان و زمانه غزالی،نسبت او با سیاست زمانه، فرقههای دینی، نقش او در ترویج اندیشههای دینی و مخالفت با فلسفه و کلام رامورد بحث قرار داد.
در این نشست از بیش از ۱۰۰ کتابی که غزالی در عمر نه چندان بلند خود(۵۵ سال) تالیف کرد و نیز نقش عظیمش در تمدن اسلامی و ترویج مباحث مرتبط با اخلاق اسلامی سخن گفت.
محور اصلی بحث آقای سروش در این نشست فلسفه اخلاق غزالی بود
به گفته آقای سروش در فلسفه اخلاق از چرایی رذایل و فضایل اخلاقی،چرایی دروغگویی و راستگویی و دیگر مباحث اخلاقی سخن میرود.
و از همین منظر به سراغ دیدگاههای اخلاقی غزالی رفت وآنها را مورد بحث قرار داد.
آقای سروش همچنین بر نقش غزالی و کتاب کیمیای سعادت و کتب دیگری چون شاهنامه فردوسی و تاریخ بیهقی در گسترش زبان فارسی در قرون اولیه تاکید کرد و سخن گفت.
در بخش پرسش وپاسخ نیز برخی سوالات مرتبط باموضوع مورد بحث طرح و بحث شد.
.
.
جلسه سوم
دریافت صوت این جلسه
1 ژوئن 2019
درباره غزالی، اندیشه و آرای او
در سومین نشست از شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی، دکتر عبدالکریم سروش به خواندن مقدمه غزالی بر کتاب کیمیای سعادت پرداخت.
او توضیح داد که کتاب کیمیای سعادت بازنویسی و تلخیصی از کتاب احیاء علومالدین است.
برای درکی بهتر ودقیقتر از کلیات و جزییات این اثر میتوانید به مقاله بلند دکتر سروش در کتاب اخیرشان،ارباب معرفت-۲ مراجعه کنند که فصلی مشبع در این زمینه داد سخن دادهاند.
.
.
جلسه چهارم
دریافت صوت این جلسه
13 جولای 2019
در چهارمین نشست از سلسله درسگفتارهای گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی دکتر سروش به تقسیمبندیهای غزالی در این کتاب میپردازد و به واقع مروری مختصر بر فهرست مطالب و چینش فصول و عنوان ها و اصلها دارد.
آقای سروش در این نشست عنوان میکند که هدف از گزینش و شرح این کتاب خلاصه کردن و به نوعی دادن روایتی امروزین از آن است.
بر اساس تقسیم بندی غزالی و گفتههای دکتر سروش در این نشست، کتاب به چهار رکن عبادات، معاملات، مهلکات(رذیلتهای اخلاقی)
و رکن منجیات(فضایل اخلاقی)
.
.
جلسه پنجم
دریافت صوت این جلسه
3 آگوست 2019
در پنجمین نشست از شرح کیمیای سعادت دکتر عبدالکریم سروش به گزینش و شرح عنوان اصلی میپردازند که در شناختن نفس خویش نام دارد که خود بر ۱۸ فصل مبتنی است که تا فصل یازده را در نوبت گذشته مورد شرح و بررسی قرار دادند.
در این نوبت از عنوان اصلی آقای سروش به فصل سیزدهم و ۱۴ از این عنوان اصلی میپردازند. فصل سیزدهم” شرف دل از روی قدرت” و فصل چهاردهم نیز در این نشست مورد بحث و بررسی قرار گرفت
عنوان فصل ۱۴ حقیقت نبوت و ولایت نام دارد که مورد شرح و بررسی مبسوطی قرار گرفت.
.
.
جلسه ششم
دریافت صوت این جلسه
7 سپتامبر 2019
.
.
جلسه هفتم
دریافت صوت این جلسه
5 اکتبر 2019
.
.
جلسه هشتم
دریافت صوت این جلسه
2 نوامبر 2019
.
.
جلسه نهم
دریافت صوت این جلسه
7 دسامبر 2019
.
.
جلسه دهم
دریافت صوت این جلسه
4 ژانویه 2020
.
.
جلسه یازدهم
دریافت صوت این جلسه
15 مارس 2020
عنوان چهارم؛ در معرفت آخرت (فصل دوم، پنجم و ششم)
نشست یازدهم از گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی از سوی دکتر سروش با شروع فراگیری اپیدمی کرونا همزمان شد و ایشان در ابتدای جلسه درباره این ویروس و شرایط دشواری که برای بشریت پدید آورده است توضیحی میدهند.
در ادامه شرح عنوان چهارم از کتاب کیمیای سعادت با نام”در معرفت آخرت” مورد گزینش و شرح و نقد قرار میگیرد.
در این سرفصل یا عنوان فصلها دوم،پنجم و ششم مورد شرح و نقد قرار می گیرد
.
.
جلسه دوازدهم
دریافت صوت این جلسه
4 آوریل 2020
عنوان چهارم؛ در معرفت آخرت (فصل هشتم، دوازدهم و پانزدهم)
در نشست ۱۲ از درسگفتار گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی، دکتر عبدالکریم سروش به شرح فصلهای ۸ (حقیت و درجات عذاب قبر) تا تا پایان عنوان “در معرفت دنیا” می پردازد.
.
.
جلسه سیزدهم
دریافت صوت این جلسه
2 می 2020
کتاب ارکان مسلمانی (اصل دوم – در طلب علم و اصل ششم؛ در روزه)
در نشست سیزدهم از درسگفتار گزینش وشرح کیمیای سعادت امام محمد غرالی مبحث یا کتاب ارکان مسلمانی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
بخش اول این جلسه به اصل دوم از رکن اول که عبادات نام دارد اختصاص دارد که عنوان آن در طلب علم است که بحثی مبسوط از نگاه غزالی به جایگاه علم و عالم در آن مطرح میشود.
بخش دوم از این درس گفتار به مقوله روزه اخصاص دارد که در آن شرایط فرد روزهدار مورد بحث وبررسی قرار میگیرد.
.
.
جلسه چهاردهم
دریافت صوت این جلسه
6 ژوئن 2020
کتاب ارکان مسلمانی (اصل هشتم – در قرآن خواندن؛ آداب باطن)
در نشست چهاردهم دکتر سروش همچنان در رکن عبادات قرار دارد و این بار به سراغ خواندن قرآن و کیفیت آن از دید امام محمد غزالی در کتاب کیمیای سعادت پرداخته است.
در این قسمت ایشان درباره آداب قرآن خوانی با تمرکز بر باطن قرآن خواندن شش ادب خواندن قرآن که باعث جلای باطن فرد قاری یا مخاطب یا خواننده میشود را مورد بحث قرار داد.
در ضمن آن نیز آقای سروش به بحثهایی درباره دیدگاههایش در کتاب رویای رسولانه پرداخت و در انتها نیز به برخی پرسشها درباره کتاب و دیدگاههای خودش و نیز یک سوال درباره دیدگاه دکتر
محمد مجتهد شبستری هم پرداخت.
.
.
جلسه پانزدهم
دریافت صوت این جلسه
4 جولای 2020
کتاب ارکان مسلمانی (اصل نهم – در ذکر حق تعالی)
دکتر سروش در پانزدهمین نشست از درسگفتار گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی به اصل نهم از عنوان عبادات میپردازد که در ذکر حق تعالی نام دارد.
درا ین نوبت پس از ارائه مختصری کلی درباره ذکر و شرایط آن به حقیقت ذکر هم میپردازند و عنوان میکنند.
بیان درجات حقیقت ذکر و نیز بیان این که لب لباب همه عبادتها ذکر است و ذکر حقیقی ان بود که به وقت امر و نهی فراپیش آید و خدای را یاد کند، و به وقت معیصت دست بدارد و وقت فرمان به جای ارد.
.
.
جلسه شانزدهم
دریافت صوت این جلسه
1 آگوست 2020
در آداب نکاح (بخش نخست)
نشست شانزدهم از گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی به بخشی و عنوانی رکن دوم با نام رکن معاملات و باب اول در فواید آفات نکاح میپردازد.
دکتر سروش در این گفتار ضمن تشریح نگاه ۹۰۰ سال قبل( دوره غزالی) به زنان و توصیفی دقیقی از نگاه متشرعانه به فعالیت زنان آن را به مقایسه با دوره کنونی مینهد.
این جلسه اول از بررسی و شرح و نقد آداب نکاح و زناشویی است که در آن آقای سروش تا پایانآفت سهگانه نگاه را مورد نقد و بررسی قرار میدهد
.
.
جلسه هفدهم
دریافت صوت این جلسه
5 سپتامبر 2020
در آداب نکاح (بخش دوم)
درنشست هفدهم که بخش دوم و پایانی آداب نکاح است، دکتر سروش ابتدا به بحثی کلی درباره کتاب کیمیای سعادت و نیز احیاء علوم الدین پرداخت و گفت که برخی مباحث کتاب همانند آداب نکاح به دلیل آن که در زمره مسائل زندگی وآداب آن هستند طبیعی است که در این دوره و زمانه با انتقادات فراوانی روبرو شوند.
سپس به باب دوم و سوم و نیز آداب و حق شوی بر زن پرداخت.
.
.
جلسه هجدهم
دریافت صوت این جلسه
3 اکتبر 2020
در آداب کسب و تجارت
در نشست هجدهم از درسگفتار گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی دکتر عبدالکریم سروش به سراغ فصلی و عنوانی دیگر از این کتاب حکمی دینی رفته است که در مناسبات امروزین هم از آن سخن بسیار میرودو فصلی به نام آداب کسب و تجارت .
.
.
جلسه نوزدهم
دریافت صوت این جلسه
7 نوامبر 2020
در شناختن حلال و حرام و شبهت
(نگرهای بر اندیشه سیاسی غزالی)
در نشست نوزدهم از سلسلهدرسگفتارهای دکتر عبدالکریم سروش در گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی، ایشان مقدمهای نسبتا طولانی(بیش از ۵۰ دقیقه)درباره اهمیت این فصل و همچنین اهمیت فصلی که درباره امر به معروف و نهی از منکر است بیان کردند و این دو فصل را نگرهای به اندیشه سیاسی غزالی دانستند.
سپس به بیان این نکته پرداخت که بر خلاف برخی از محققان که معتقدند آرای سیاسی غزالی در کتاب نصیحهالملوک او گردآوری شده است، با اشاره به تحقیق علامه محمد قزوینی و برخی محققان دیگر، به تردید در انتساب کتاب منتشر شده( بر اساس تحصحیح دکتر جلاالدین همایی)
پرداخت و گفت هم اینک تقریبا ثابت شده که کتاب نصیحهالملوک یادشده متعلق به غزالی نیست.
او همچنین به آرای دوتن از افرادی که به آنها لقب ممتنعاندیش داده است، اشاره کرده وگفت که آنها احتمالا کتاب اصلی غزالی(احیاء علومالدین) و حتی ترجمه و تلخیص این کتاب(کیمیای سعادت) و به خصوص دو فصل مهم یادشده را نخواندهاند که یکی از آنها لقب دهاتی و دیگری لقب فریبکار را برای این مرد بزرگ به کار بردهاند. در حالی که غزالی اگر به دنبال فریبکاری بود به آن همه امکاناتی که در اختیار او قرار گرفته بود پشت پا نمی زد و گوشه عزلت اختیار نمی کرد که چنین آثاری را تالیف و تصنیف کند.
به باور دکتر سروش غزالی در آن دوره و به خصوص با طرح موضوعات زیر توانست عملا به روابط بین مردم با یکدیگر و اجتماعیات آن دوران به خوبی بذل توجه کند.
پس از این مقدمه طولانی دکتر سروش بخشهایی از فصل در اداب حلال و حرام را برای حاضران خواند و به پرسشهای مخاطبان پاسخ گفتند.
.
.
جلسه بیستم
دریافت صوت این جلسه
5 دسامبر 2020
در شناختن حلال و حرام و شبهت (2)
(نگرهای بر اندیشه سیاسی غزالی)
مخاطبان و پیگیران سلسله درسگفتارهای دکتر عبدالکریم سروش در گزینش و شرح و نقد کیمیای سعادت امام محمد غزالی اگر در خاطر داشته باشند،در نشست نوزدهم آقای سروش موضوع”شناختن حلال و حرام و شبهت “از کتاب حکمی اخلاقی کیمیای سعادت (صفحات ۳۶۶ تا ۳۸۹- جلد نخست)با تصحیح حسین خدیو جم را گزینش و مورد تحلیل قرار داد و از منظر یک تحلیلگر موشکاف نقدهای امروزین و باورداشتهای تاریخی نویسنده را به بررسی نشست. آن مبحث اما نیمهتمام ماند و در این نوبت ادامه آن بحث خواهد آمد.
در مقدمه بحث و پیش از شروع و ادامه مبحث نشست پیشین، آقای سروش به دو رخداد حادث شده در ایران پرداخت، نخست ترور یکی از دانشمندان هستهای و انتقاد از رخنههایی که به سیستم حفاظتی در ایران باید داشت که نتیجه مدیریت ضعیف و برکشاندن به باور او سبکمغزان و گذاشتن آنها بر سر امور و کارهای مهم است و دیگری به یاد دکتر محمد ملکی، از مبارزان قبل و بعد از انقلاب.
در ادامه آقای سروش به بخش دوم گفتارش درباره اندیشه سیاسی غزالی با توجه به بحث حلال و حرام و با ابتناء به کتاب کیمیای .
سعادت و نیز اصل این بحث در کتاب احیاء العلوم الدین که ۷ برابر بحث آن در کیمیای سعادت است پرداختند.
نشست ۲۰ در ادامه نشست های مرتبط با بحث حلال وحرام است که در انها دکتر عبدالکریم سروش به درجات ورع اشاره کرده است که از دید غزالی این درجات پنج مورد است که غزالی در باب دوم از کتاب در شبهت حلال و حرام اورده است.
غزالی در ابتدای کتاب آورده است:
بدان که حلال و حرام را درجات است، و همه از یک گونه نیست، بعضی حلالاست و بعضی حلالِ پاک است، و بعضی پاکتر. و همچنین از حرام بعضی صعبتر است و پلیدتر. چنانکه بیماری که بیماری که حرارت، وی را زیان دارد، آنچه گرمتر، زیان وی بیشتر؛ و گرمی بر درجات بود- که انگبین نه چون شکر بود؛ و حرام چنین است:
درجات ورع عبارتند از:ورع عدول، ورع نیکمردان، ورع پرهیزکاران و درجه چهارم ورع صدیقان و درجه پنجم ورع مقربان است که در پایان همین بخش و به نقل از کتاب آقای سروش به تحلیل و بررسی می پردازند.
ایشان همچنین بخشی از باب سوم در جدا کردن حلال از حرام و پژوهیدن آن را مورد گفت وگو و نقد قرار دادند.
.
.
جلسه بیست و یکم
دریافت صوت این جلسه
6 فوریه 2021
در شناختن حلال و حرام و شبهت (3)
(نگرهای بر اندیشه سیاسی غزالی)
.
.
جلسه بیست و دوم
دریافت صوت این جلسه
6 مارس 2021
در گزاردن حق صحبت با خلق
در بیست و دومین جلسه از گزینش و شرح کیمیای سعادت امام محمد غزالی دکتر سروش به سراغ اصل پنجم از این کتاب حکمی اخلاقی و تعلیمی رفت .
غزالی این اصل را به گزاردن حق صحبت با خلق و نگاهداشتن حق خویشاوند و همسایه و بنده و نگاه داشتن حق دوستان و حق درویشان و برادران برای خدای”اختصاص داده است
در این اصل که خود به سه باب تقسیم میشود و از دید دکتر سروش یکی از بهترین مباحث غزالی در این کتاب است باب اول درباره دوستی و برادری با خدا
باب دوم در حقوق دوستان
و باب سوم در حقوق مسلمانان و رحم و خویشاوندان و بندگان و غیر آن سخنان و تحلیلهای جذابی ارائه شده است
.
.
جلسه بیست و سوم
دریافت صوت این جلسه
10 آوریل 2021
.
.
جلسه بیست و چهارم
دریافت صوت این جلسه
1 می 2021
.
.
جلسه بیست و پنجم
دریافت صوت این جلسه
5 ژوئن 2021
.
.
جلسه بیست و ششم
دریافت صوت این جلسه
10 جولای 2021
.
.
جلسه بیست و هفتم
دریافت صوت این جلسه
7 آگوست 2021
.
.
جلسه بیست و هشتم
دریافت صوت این جلسه
.
.
جلسه بیست و نهم
دریافت صوت این جلسه
4 سپتامبر 2021
.
.
جلسه سیام
دریافت صوت این جلسه
4 دسامبر 2021
.
.
جلسه سی و یکم
دریافت صوت این جلسه
8 جون 2022
.
.
ادامه دارد…
.
.