پیشنهاد صدانت برای سیر مطالعاتی فلسفه غرب

ريچارد كريل می‌گويد: «برای آشنایی با فلسفۀ غرب، سه روش مرسوم است:

روش اول، تمركز بر انديشمندان يونان باستان، خصوصاً سقراط، افلاطون و ارسطو است، كه فلسفۀ غرب را بنيان نهادند. از آنجا كه بقيۀ تاريخ فلسفه بر انديشۀ يونانيانِ باستان بنا می‌شود، اين رويكرد مبنای درستی را فراهم می‌آورد تا علاقه‌مندان به مطالعات بيشتری در فلسفه بپردازند. اين روش را می‌توان «يونان‌محور» ناميد.

روش دوم برای آشنایی با فلسفه غرب، مروری بر تمامی تاريخ آن است. در اين روش می‌توان در مورد بيشتر بزرگان فلسفۀ غرب نکاتی را آموخت. اين سیر از یونان باستان آغاز می‌شود، اما به سرعت به ادوار بعدی و اندیشمندان ديگر می‌رسد؛ اندیشمندانی نظیر آگوستین، آنسلم، آكويناس، دكارت، لاک، اسپینوزا، بارکلی، هیوم، كانت، هگل، شوپنهاور، ماركس، كیركگور، نیچه، ویتگنشتاين، هایدگر، سارتر، فوکو، و کوآین. فلسفه، به معنای واقعی كلمه، گفتگوی ۲۶۰۰ ساله ميان افراد و نسل‌ها است و بهترين كار برای دريافتن منطقِ اين گفتگو همين است كه خود در جريان آن وارد شويم. البته اين روش برای برخی افراد رضايت‌بخش نيست، زيرا به مسایل مورد علاقه و دغدغه‌های شخصی آنها اولویت نمی‌دهد. اين روش را می‌توان «تاريخی» و يا «فيلسوف‌محور» خواند.

 به نظر كريل، سومين و پر طرفدارترين روش برای آشنایی با فلسفۀ غرب،‌ رويكرد «مسأله‌محور» است. رويكرد مسأله‌محور در صدد تشخيص و تبيين مسايل فلسفی و تلاش برای حل آنها است؛ مسائلی كه با موضوعاتی نظير خدا، حقيقت، اخلاق، آزادی، ذهن، علیّت، عدالت، آزادی، عشق، مرگ و مانند آن سروكار دارند. البته هنگامی که معلّم یا مؤلّفی می‌خواهد در باب اين مسائل بحث کند، ضرورتاً از بسياری از فلاسفه‌ی بزرگ نام می‌بَرد و آرا و نظرات آنها را شرح می‌دهد و با اين كار به مخاطبب كمک می‌كند كه با برخی مسایل فلسفی آشنا شود و خود برای حل آنها تلاش كند. به طور خلاصه، اهداف اصلی در اين روش عبارتند از: آشنایی با برخی از بنيادی‌ترينن مسايل در فلسفه، نشان‌دادن راه حل‌های گوناگون برای آن مسايل، درگير كردن افراد برای ارزيابی اين راه‌حل‌ها، و در نهايت اينكه در باب هر يک از اين مسايل افراد خود تصميم بگيرند و نظرگاهی را شخصاً اختيار كنند.

 روش‌های آشنایی با فلسفه‌ی غرب به روش‌هایی كه ريچارد كريل برشمرده، محدود و منحصر نمی‌شود و می‌توان به روش‌های ديگری نيز اشاره کرد. چنانکه می‌توان از روش «شاخه‌محور» یا «شاخه‌ای» ياد كرد كه به اعتقاد برخی، از روش‌های پيش‌گفته كارآمد‌تر است. علاقه‌مندان در روش شاخه‌محور، از طريق آشنایی با حوزه‌هایی مختلف ـ كه به استعاره می‌توان مجموعه‌ی آنها را «جغرافيای فلسفه» ناميد ـ با فلسفه‌ی غرب آشنا می‌شوند؛ شاخه‌هایی نظير متافيزيک یا هستی‌شناسی،، معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی، فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی منطق، فلسفه‌ی زبان، فلسفه‌ی ذهن، فلسفه‌ی علم، فلسفه‌ی دين، فلسفه سياسی، فلسفه‌ی حقوق،، فلسفه‌ی تاریخ، فلسفه‌ی هنر، و…

 روش پنجمی را نیز می‌توان به میان آورد که در آن «جنبش‌ها، سنّت‌ها و مکتب‌های فلسفی»، مانند رئالیسم، ایده‌آلیسم، نومینالیسم، عقل‌گرایی، تجربه گرایی، شکاکیت، رمانتیسم، پوزیتویسم، فلسفه‌ی تحلیلی، اگزیستانسیالیسم، پدیدارشناسی، هرمنوتیک، ساختارگرایی، پست‌مدرنیسم محور آشنایی باشد. این روش راا می‌توان «جریان‌محور» نامید.

 اگرچه روش دوم از روشهای پنجگانه‌ی فوق، به معنای خاص، «روش تاریخی» نامیده شده است، چرا که این روش به تقدّم و تاخّر زمانی فیلسوفان پایبند است، اما نباید از یاد برد که از آنجاکه پرداختن به فلسفه بدون پرداختن به تاریخ آن ممکن نیست. به معنای عام‌تری، هر پنج روش را، می‌توان و می‌بایست «تاریخی» نامید.

 در پايان، برای علاقه‌مندانی كه قصد دارند با تكيه بر منابع فارسی با فلسفۀ غرب آشنایی پيدا كنند، يك سير مطالعاتی، در پنج سطح، از مقدّماتی تا پیشرفته، پيشنهاد می‌شود. البته باید اذعان کرد که برای روش یونان‌محور و جریان‌محور منابعی درخور یافت نمی‌شود. منابع فلسفه‌ی یونان گرچه فراوان هستند ولی به مقصود آشنایی باا کلیّتِ فلسفه‌ی غرب نگاشته نشده‌اند، چنانکه کتاب‌هایی که به طور خاص به جریان‌های فلسفی پرداخته‌اند بیشتر جنبه دائرة‌المعارفی دارند.

  اين نوشتار قصد داوری خاص هر یک از منابع را نداشته، اما سکوت مطلق را نیز روا ندانسته است. از این رو، منابعی كه از نظر نگارنده، دارای ساختار و محتوای تأليفیِ قابل‌دفاع‌تری بوده و همچنين از حيث جامعيت و ترجمه هم كاستی عمده‌ای در آنها نبوده، به عنوان «منابع اصلی» قلمداد شده‌اند؛ چنانکه منابعی كه به جهت «تألیف» يا «ترجمه» ضعفی آشكار داشته، به عنوان «منابع فرعی» ذكر شده‌اند. اما تقدّم و تأخّر کتاب‌ها در منابع اصلی و فرعی سخت‌گیرانه نبوده است.

کتاب‌هایی که بیش از یک ترجمه دارند با علامت «♦» انتخاب شده‌اند. کتاب‌هایی به که عنوان مکمّل پیشنهاد شده اند با علامت «?» نشان داده شده‌اند.

شاید تعداد زیاد کتاب‌های این سیر مطالعاتی برای برخی مخاطبان، خصوصاً علاقه‌مندانی که در مراحل آغازین قرار دارند مایه‌ی نوعی احساس ابهام و شگفتی و حتی سردرگمی شود. در نظر داشتن چند نکته در این‌باره می‌تواند مفید باشد:

 اگرچه این فهرست، در نگاه نخست، بسیار مفصّل می‌نماید، ولی نباید از یاد بُرد که فهرستی از همه‌ی کتابهای مربوط به فلسفه غرب، فقط به زبان فارسی، ده‌ها برابر این فهرست‌ خواهد شد. در واقع، این فهرست، با دقّت و سخت‌گیری، تنها شامل کتاب‌هایی می‌شود که به مقصود آشنایی با فلسفه غرب و فراگیری آن نگاشتهه شده‌اند. بنابراین از کتابهای خود فلاسفه‌ی بزرگ یا به تعبیری کتابهای کلاسیک در این فهرست نام‌برده‌ نشده است، چنانکه کتابهای مربوط به یک فیلسوف خاص، مربوطط به یک موضوع خاص، مربوط به یک شاخه خاص، مربوط به یک جریان خاص نیز در آن نیامده‌اند.

  آنچه که در این سیر مطالعاتی، در وهله‌ی نخست، مطمح نظر بوده سطح‌بندی کتاب‌ها از آسان به مشکل، یا به تعبیری از مقدّماتی تا پیشرفته، بوده است. به عبارت دیگر، مفهوم «سیر» مفهوم بنیادی در این نوشتار است. بدین منظور، کتابها در پنج سطح طبقه‌بندی شده‌اند؛ چنانکه کتاب‌های هر سطح به دو بخش «منابع اصلی» وو «منابع فرعی» تقسیم شده اند. (پیش‌تر به معیار این تقسیم‌بندی اشاره شد) امّا در وهله‌ی دوم، کوشیده شده‌است که کار برخوردار از جامعیتی در قبال تمامی آثارر مرتبط در زبان فارسی باشد. البته، با اینهمه، اگر کاری از نظر نگارنده بسیار ضعیف بوده یا عاری از هرگونه جنبه‌ی روشنگر و گره‌گشا بوده است، در این سیر مطالعاتیی کنار گذاشته شده و حتّی نامش در منابع تکمیلی نیامده است.

  افراد پس از ارزیابی نسبی و تعیین سطح خود، لزومی ندارد همه‌ی کتابهای مربوط به آن سطح و حتّی همه‌ی کتابهایی را که در آن سطح جزء منابع اصلی تلقّی شده‌اند مطالعه کنند. برای گذراندن هر سطح، مطالعه‌ی جدّی سه‌ چهار کتاب از منابع اصلی کافی است. فقط پیشنهاد می‌شود این کتاب‌ها حتّی‌الامکان با رویکردهایی متفاوت باشند؛ مثلا یکی با رویکرد تاریخی، یکی با رویکرد موضوعی، و یکی هم با رویکرد شاخه‌ای. از آنجا که مطالعه‌ی فلسفی باید با آهستگی و پیوستگی باشد،، شایسته است که یک خواننده‌ی عادی برای سطوح اولیه حدود شش‌ماه تا یک‌سال زمان اختصاص بدهد؛ چنانکه گذراندن سطوح نهایی می‌تواند حدود یک‌ تا دو سال بهه طول بیانجامد.

  حدس می‌زنم که شاید برخی شیوه‌ی مورد توصیه‌ی این نوشتار برای فراگیری فلسفه را بسیار محافظه‌کارانه و حتی ناکارآمد تلقّی کنند. پیشنهاد آنها می‌تواند «در نگاهی خوشبینانه» این باشد که علاقه‌مندان فلسفه می‌بایست به سراغ متون اصلی فلاسفه‌ی بزرگ یا همان متون کلاسیک بروند و بدون تکیه بر کتابهای آموزشی وو تعلیمی از این‌دست، مستقیماً با آن آثار درگیر شوند و نهایتاً در مواجهه با مشکلات و معضلات به شرح‌ها و تفسیرهای معتبر و کلاسیک رجوع کنند. نگارنده نسبت به اینن پیشنهاد هیچ موضع انکارآمیزی ندارد و اساساً به خود اجازه نمی‌دهد که کسی را نسبت به آن زنهار دهد. شاید بتوان گفت چنین روشی برای آشنایی با فلسفه، مانند یادگیری شنا در دریا است و قابل انکار نیست شناگران فراوانی شنا را در دریا آموخته‌اند. اما این هم حقیقتی انکارناپذیر است که مخاطرات و تلفات آب‌تنی در دریا برای مبتدیان و نوآموزان اندک نیست. شاید به همان دلیل که اکثریت ترجیح می‌دهند که شنا را در بخش‌های کم‌عمق استخرها یاد بگیرند و سپس، آهسته آهسته، در یک سیر تدریجی، به سراغ قسمت‌های عمیق‌تر بروند و پس از احراز یک آمادگی و شایستگی لازم در دریا شناگری کنند، می‌بایست بپذیریم که توقّع شروع فراگیری فلسفه با مطالعه‌ی آثار فلاسفه‌ی بزرگ کمی زیاده‌خواهانه است. البته حدس می‌زنم منتقدان با دلایلی شنیدنی و آموختنی قیاسِ پیشگفته‌ی مرا قیاسی مع‌الفارق بدانند وو بگویند که کتاب‌های آموزشی فلسفه، خصوصاً برخی کتاب‌های مقدّماتی، آنچنان به برخی بی‌دقتی‌ها و ساده‌سازی‌های ناموجّه و نابخشودنی آغشته شده‌‌اند که کاملاًً سرشتی میان‌مایه و تنک‌مایه پیدا کرده‌اند و از این رو، باید به جای «آب» آنها را به «سراب» تشبیه کرد‌ و البته هیچ شناگری در سراب نه شنا کرده و نه شنا آموخته است. باری، من این احکام را جازمانه نمی‌دانم و حتّی با آنها همدلی نسبی دارم، اما شرط انصاف و صداقت را سنجش و ارزیابی دقیق و موردی کارهای مختلف می‌دانم. از سوی دیگر، بر ای ن باورم که در همه‌ی سطوح کارهای مفید و روشنگری وجود دارد و همین باور انگیزه‌ی اصلی من برای تحریر این نوشتار بوده است. امیدوارم درر مجالی دیگر بتوانم تمامی کتاب‌های پیشنهادی این سیر مطالعاتی را به طور جداگانه مورد بررسی و ارزیابی انتقادی قرار دهم.

  اما نگاهی بدبینانه‌تر هم در این میانه، مثلاً نزد فلاسفه‌ای مثل نیچه، وجود دارد که هشدار می‌دهد که اساساً «فلسفه آموختنی و یادگرفتنی نیست». شاید اینجا مایه‌ی شگفتی باشد که من ابراز کنم کاملاً با این نگاه همدلی دارم. فقط باید این سوء فهم را مرتفع کرد که «فلسفه آموختنی نیست» نباید بدین معانی فهمیده شودد که «فلسفه آمدنی است»؛ «برخی فیلسوف زاده می‌شوند برخی خیر»، یا «فلسفه مانند الهام است که یک‌باره بر افرادی برگزیده وارد می‌شود»، و…  فلسفهه آموختنی نیست یعنی فلسفه فراتر از یک «گفتار نظری» است. باری، فلسفه برای فیلسوفانی مانند نیچه و ویتگنشتاین اساساً یک فعالیت نظری و بیرونی نیست، بلکه یک تمرین عملی و درونی است تا آدمی از طریق آن شخصیت خویش را طرح‌ریزی کند. بدین معنا، فلسفه آموختنی نیست، فلسفه «ورزیدنی» است. (در نکته‌ی پایانیی آشکار خواهد شد که قبول این نظرگاه، نافی این نوشتار و ناقضِ غرضِ پیشنهاد چنین سیر مطالعاتی برای فراگیری فلسفه‌ی غرب نیست.)

  اما نکته‌ی پایانی بسیار مهم این است که این سیر مطالعاتی برای «آشنایی» با فلسفه‌ی غرب پیشنهاد شده و نه برای «شناخت» آن. «آشنایی» اگرچه به یک معنا، «مقدمه‌ی شناخت» است، اما «خود شناخت» نیست. از هگل می‌توان و می‌بایست آموخت که شناختِ راستین همیشه نوعی «آشنایی‌زدایی» است. به عبارت دیگر،، دانش و شناختِ حقیقی، بدون طغیان علیه «دانسته‌ها» و «شناخته‌ها»، یعنی آشنایی‌های پیشین، ممکن نیست. پس بدین معنا، مهمترین مانعِ شناخت آشناییی است‌. اما از نیچه می‌توان و می‌بایست این را یادگرفت که فلسفه فراتر یک «شیوه‌ی دانستن» یک «شیوه‌ی بودن» است و لذا است که از نظر او فلسفه آموختنیی نیست. حال اگر ما به آشنایی با فلسفه محدود و منحصر شویم، آنگاه فلسفه برای ما به «اطلاعات» فروکاسته می‌شود، چنانچه از فلسفه به مثابه‌ی شناخت فراترر نرویم، آنگاه فلسفه نزد ما به «دانشِ» [بَربسته]، تقلیل پیدا می‌کند. امّا فلسفه به مثابه‌ی یک شیوه‌ی «بودن / زیستن»٬ یعنی فراتر از یک «شیوه‌ی اطلاع‌داشتن» و یکک «شیوه‌ی دانستن»، تنها آنگاه در فرد تحقّق می‌یابد که فراتر از «آشنایی» و «شناخت»، مبدّل به «خِرد» گردد. «خِردْ» دانشِ بررُسته است؛ دانشی است که «آمیزه‌یی درونی» و «ورزه ‌ی بیرونی» یافته است. از این رو است که فلسفه‌ی حقیقی، فراتر از «گفتار فلسفی» در اجزاء شخصیتِ فیلسوف و در جزئیات زندگی او متجلّیی می‌گردد.

بنابراین، درکی نقّادانه از «آشنایی» با فلسفه می‌تواند کمک کند که تا کسی دچار این خیال خام و سودای باطل نشود که با صِرف اجرای این سیر مطالعاتی فیلسوف می‌گردد. می‌توان گفت این آشنایی برای فیلسوف شدن تنها یک «امکانِ» نخستین است که در ادامه‌ی راه می‌بایست به مثابه‌ی یک «مانع» بر آن غلبه گردد. نقلِ اینن سخن عرفا که «علم حجاب اکبر است»، می‌تواند در این زمینه‌ی تعبیری روشنگر و نکته‌آموز باشد.

 در پایان، از نقد و نظر اساتید و دانشجویان، و همه‌ی خوانندگان این سیر مطالعاتی، صمیمانه استقبال می‌کنم. امیدوارم ویرایش‌های بعدی این کار در نتیجه‌ی ملاحظات انتقادی آنها خطاهای کمتری داشته باشد.

سیر مطالعاتی پیشنهادی برای آشنایی با فلسفۀ غرب (۱۲۱ عنوان – ۵سطح)

سطح اول: (۱۵ عنوان)

 منابع اصلی:

تسلّی‌بخشی‌های فلسفه، آلن دوباتن، ترجمه‌ی عرفان ثابتی، ققنوس. (تاریخی – فایده و ضرورتِ فلسفه)

دنیای سوفی، یوستین گوردر، ترجمه‌ی مهرداد بازیاری، هرمس.  (تاریخی)

♦ ~، حسن کامشاد، نیلوفر.

♦ – ~، کوروش صفوی٬ دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

♦ – ~، لیلا علی‌مددی زنوزی، نگارستان کتاب.

♦ – ~، مهدی سمسار، جامی.

♦ – ~، محمود معلم، مصطفوی.

محفل فیلسوفان خاموش٬ نورا ک. و ویتوریو هوسله، ترجمه‌ی کوروش صفوی، هرمس. (تلفیقی)

فلسفه برای کوچکترها (چهل سوال که شما را به حیرت می‌اندازد)، دیوید وایت، ترجمه‌ی تینا حمیدی، قطره و هنوز. (تلفیقی)

فلسفه برای نوآموزان، شارون ام. کای و پل تامسون، ترجمه‌ی حوریه هوشیدری‌فراهانی، آفرینگان. (موضوعی)

تاریخچه‌ی کوتاهی از فلسفه، نایجل واربرتون، ترجمه‌ی مریم تقدیسی، ققنوس (تاریخی).

♦ تاریخ فلسفه، ~، ترجمه‌ی ساناز توتونچی، زرین‌کلک آفتاب.

توجیه فلسفه برای دخترم، روژه پل دروا، ترجمه‌ی ترانه وفایی، قطره و ایرانیان. (موضوعی)

♦ گفتگو با دخترم درباره‌ی فلسفه، ترجمه‌ی مهدی ضرغامیان، آفرینگان.

فلسفه در ۳۰روز، دومینیک ژانیکو، ترجمه‌ی علیرضا حسن‌پور و نرگس سردابی، مؤسسه انتشارات فلسفه. (تلفیقی)

بازی اندیشه (فلسفه به زبان ساده) ، لیزا هاگلوند، ترجمه‌ی مهوش خرمی‌پور٬ کتابسرای تندیس. (موضوعی)

۱۰۱مسئله‌ی فلسفی، مارتین کوهن، ترجمه‌ی امیر غلامی، مرکز. (موضوعی)

ماجراهای جاودان در فلسفه، هنری توماس و دانلی توماس، ترجمه‌ی احمد شهسا، ققنوس (تاریخی)

پرسش‌های نخستین پاسخ‌های بی‌پایان، ۸مجلّد، هیأت نویسندگان: حسین شیخ‌الاسلامی و مهدی یوسفی و نادر شهریوری (صدقی) و مازیار سمیعی، افق. (موضوعی)

 منابع فرعی:

صد و یک فیلسوف بزرگ، مدسن پیری، ترجمه‌ی کامبیز خندابی، شورآفرین. (تاریخی)

چه کسی فیل مرا سوسک کرد؟ (گزارشی جذاب از مفاهیم فلسفی و زندگی فیلسوف‌‌ها)، ج. هانکینسون، ترجمه‌ی الهام حاجی‌باقری و کاظم عابدینی، فراگفت. (تلفیقی)

سوال‌های چندهزارساله، استیون لو، ترجمه‌ی منصوره حسینی، افق. (موضوعی)

سطح دوم: (۳۵ عنوان)

 منابع اصلی:

سرگذشت فلسفه، برایان مگی، ترجمه‌ی حسن کامشاد، نی. (تاریخی)

♦️ داستان فلسفه، مانی صالحی‌علامه، آمه.

فیلسوفان بزرگ از سقراط تا فوکو، جریمی استنگروم و جیمز گاروی، ابوالفضل توکلی‌شاندیز، پارسه. (تاریخی)

الفبای فلسفه، نایجل واربرتون، ترجمه‌ی مسعود علیا، ققنوس. (تلفیقی: شاخه‌ای – موضوعی)

♦ بنیان‌های فلسفه، ~، ترجمه‌ی علی حقی، اهل قلم.

♦ فلسفه پایه، ~، ترجمه‌ی پرویز بابایی، آزادمهر.

♦ مقدمات فلسفه، ~، ترجمه‌ی بهجت عبّاسی و علیرضا عبّاسی ، جوانه‌ی رشد.

درآمدی به فلسفه، بوخنسکی، ترجمه‌ی محمدرضا باطنی، فرهنگ معاصر. ( موضوعی)

♦ راه‌هایی به تفکّر فلسفی (درآمدی به مفاهیم بنیادین)، ترجمه‌ی منوچهر ضیاء‌شهابی، پرسش.

فلسفه به روایت سینما، کریستوفر فالزن، ترجمه‌ی ناصر تقویان، قصیده‌سرا. (شاخه‌‌ای)

رویای خرد، آنتونی گاتلیپ، ترجمه‌ی لی‌لی سازگار، ققنوس. (تاریخی – تا قبل از عصر جدید)

نگاهی اجمالی به فلسفه از روشنگری تا امروز، ربرت تسیمر، ترجمه‌ی رحمان افشاری، مهراندیش. ( تاریخی – فلسفه‌ی عصر جدید)

شور خرد، سالمون و هیگیز، ترجمه‌ی کیوان قبادیان، اختران. (تاریخی)

از سقراط تا سارتر (فلسفه برای همه) ، لاوین، ترجمه‌ی پرویز بابایی، نگاه. (تاریخی)

پرسشهای زندگی، سوتر، ترجمه‌ی عباس مخبر، طرح‌نو. (موضوعی)

♦ معمّای زندگی، ~، مینا اعظامی، نقش‌ونگار.

مبانی و تاریخ فلسفه غرب، هالینگ دیل، ترجمه‌ی عبد الحسین آذرنگ، ققنوس. (شاخه‌‌ای – تاریخی – آشنایی با اصطلاحات فلسفی)

فلسفه (از مجموعه‌ی قدم اول) ، دیو رابینسون و جودی گراوز، ترجمه‌ی امير نصری، شيرازه (تاریخی)

♦ تاريخ فلسفه‌ی غرب، ~، ترجمه‌ی شهاب‌الدين عباسی، علم.

مجموعه آشنایی با فیلسوفان در ۹۰دقیقه، پل استراترن، ترجمه‌ی هیأت مترجمان، نشر مرکز. (تاریخی)

راهنمای فلسفی زیستن (تاریخ مختصر اندیشه) ، لوک فری، ترجمه‌ی افشین خاکباز، نو. (تاریخی)

♦ ~، ترجمه‌ی محمدحسین وقار، اطلاعات.

نگاهی به فلسفه (سبک‌کردن بار سنگین فلسفه) ، دونالد پامر، ترجمه‌ی عباس مخبر‌. (تاریخی)

درآمدی بر فلسفه، ادوارد کریج، ترجمه‌ی ابوالفضل حقیری زنجانی، کتاب‌های جیبی وابسته به امیرکبیر. (تلفیقی)

۵۰فیلسوف بزرگ: ازطالس تا سارتر، دایانه كالينسون، ترجمه‌ی محمد رفیعی مهرآبادی، عطایی. (تاریخی)

۵۰ایده‌ی فلسفه که باید بدانید، بن دوپره، مهرداد پورعلم، ایران‌بان. (موضوعی)

فلسفه در چند دقیقه (توضیح ۲۰۰ مفهوم کلیدی به زبان ساده)، مارکوس ویکس، ترجمه‌ی نوید اصلانی، علم. (تاریخی)

فلسفه به زبان ساده، جنی تیچمن و کاترین اوانز، ترجمه‌ی اسماعیل سعادتی، پژوهش و نشر سهروردی. (شاخه‌ای)

ویل دورانت، تاریخ [داستان] فلسفه، ترجمه‌ی عباس زریاب خویی، علمی‌وفرهنگی. (تاریخی)

ویل دورانت، لذات فلسفه، ترجمه‌ی عباس زریاب خویی، علمی‌وفرهنگی. (موضوعی)

ویل دورانت، ماجراهای فلسفه، ترجمه‌ی ابوالفضل حقیری قزوینی، علم. (موضوعی)

ویل دورانت، دعوت به فلسفه، ترجمه‌ی ابوالفضل حقیری‌ قزوینی، علم. (موضوعی)

پرسه‌زنی در تالار فلسفه، علی زاهد، نگاه معاصر. (تلفیقی)

چگونه فیلسوف شویم؟ (راهنمای عملی موفقیت در رشته‌ی فلسفه)، نایگل واربرتون، ترجمه‌ی علیرضا حسن‌پور، رویش نو. (آشنایی با فلسفه‌ی دانشگاهی)

 منابع تکمیلی:

کتاب كوچک فلسفه، گریگوری برگمن، ترجمه‌ی کيوان قباديان، اختران (تاریخی)

♦ حمّام فلسفه، ~، ترجمه‌ی علی غفّاری٬ كویر.

فلسفه در شش ساعت و پانزده دقیقه، ویتولد گومبروویچ، ترجمه‌ی مجید پروانه‌پور، ققنوس. (تاریخی – فلسفه‌ی جدید و معاصر)

فلسفه‌های بزرگ، پیر دو کاسه، ترجمه‌ی احمد آرام، پرواز / اخیراً علمی‌وفرهنگی. (تاریخی)

بزرگان فلسفه، هنری توماس، ترجمه‌ی فريدون بدره‌ای، كیهان. (تاریخی)

سیر فلسفه در اروپا، آلبرت آدی، ترجمه علی‌اصغر حلبی، زوّار. (تاریخی)

طرحی كوتاه از تاریخ فلسفه، جان ادوارد بنتلی، ترجمه‌ی فریبرز مجيدی، جهان نو. (تاریخی)

آشنایی با فلسفه‌ی غرب، جیمز كرن فیبلمن، ترجمه‌ی محمد بقایی ماكان، حكمت. (تاریخی)

افکار فلاسفه‌ی بزرگ، ویلیام ساهاکیان و می‌بل لئو ساهاکیان، ترجمه‌ی گل‌بابا سعیدی، بحر دانش. (شاخه‌ای)

ستون‌های فلسفه، جیمز مانیون، ترجمه‌ی علی یزدی‌زاده، روشنگران و مطالعات زنان. (تاریخی)

سطح سوم: (۳۷ عنوان)

 منابع اصلی:

تاريخ فلسفه‌ی غرب، برتراند راسل، ترجمه‌ی نجف دريابندری، پرواز. (تاریخی)

فلاسفه‌ی بزرگ، برایان مگی، ترجمه‌ی عزت‌الله فولادوند، خوارزمی. (تاریخی)

مردان اندیشه، برایان مگی، ترجمه عزت‌الله فولادوند، طرح نو. (تلفیقی – فلسفه معاصر)

فلسفه‌ی نوین بریتانیا، برایان مگی، ترجمه‌ی ابوالفضل رجبی، نقش جهان. (تلفیقی – فلسفه تحلیلی معاصر)

تاریخ فلسفه در جهان، رابرت سولومون [سالمون] و کاتلین هیگینز، ترجمه‌ی منوچهر شادان، بهجت. (تاریخی)

فهم فلسفه، ۳مجلّد، جون ا. پرایس، ترجمه‌ی رضا علیزاده، روزنه. (تاریخی)

آثار کلاسیک‌ فلسفه، نایجل واربرتون، ترجمه‌ی مسعود علیا، ققنوس. (تاریخی – آشنایی با آثار و اصلاحات فلسفی)

بیایید فلسفه بورزیم، ریچارد گریل، ترجمه‌ی محمد کیوانفر، دانشگاه مفید. (شاخه‌ای – آشنایی با چیستی فلسفه)

فلسفه (For Dummies) ، مارتین کوهن، مهدی شفقتی، آوند دانش. (تلفیقی)

درآمدی بر تحلیل فلسفی، جان هاسپرس، ترجمه‌ی موسی اکرمی، طرح نو. (موضوعی)

♦ ~، سهراب علوی‌نیا، نگاه.

تفکّر، سایمون بلک‌برن، ترجمه‌ی مریم تقدیسی، ققنوس. (موضوعی)

پرسش‌های اساسی فلسفه (واقعاً چه می‌دانیم؟)، سایمون بلک‌برن، ترجمه‌ی مریم تقدیسی، ققنوس. (موضوعی)

پرسیدن مهم‌تر از پاسخ دادن است، دنیل کلاک، ترجمه‌ی حمیده بحرینی، هرمس. (موضوعی)

اینها همه یعنی‌ چه؟ تامس نیگل، جواد حیدری، نگاه معاصر. (موضوعی)

♦ در پی معنا٬ ~، سعید ناجی و مهدی معین‌زاده، هرمس.

♦ معنای همه چیز، ~، احسان شفیعی زرگر، قطره.

فلسفه در عمل (مدخلی بر پرسش‌های عمده)، اَدَم مورتون، ترجمه‌ی فریبرز مجیدی، مازیار. (تلفیقی)

خودآموز فلسفه، مل تامپسون، ترجمه‌ی بهروز حسینی، نشر نو. (شاخه‌ای)

مسائل کلیدی فلسفه، جولیان باجینی، ترجمه‌ی حمیده بحرینی، نی. (شاخه‌ای)

کلید فلسفه، پل کلاینمن، محمداسماعیل فلزی، مازیار. (تاریخی)

بفرمایید فلسفه! (۱)، دیوید ادموندز و نایجل واربرتون، میثم محمدامینی، کرگدن. (تلفیقی)

شگفتی فلسفه، ژان هرش، ترجمه‌ی عباس باقری، نی. (تاریخی)

عناوین فلسفی از مجموعه‌ی قدم اوّل، هیأت نویسندگان، ترجمه‌ی هیأت مترجمان، شیرازه + پردیس دانش. (تاریخی)

نگاهی نو به فلسفه، استیفان لو، ترجمه‌ی محمد احسان مصحفی، سبزان. (تلفیقی)

ده اشتباه فلسفی، مورتیمر ی. آدلر، ترجمه‌ی انشاءالله رحمتی. انتشارات بین‌المللی الهدی. (موضوعی)

عالَم در آیینه‌ی تفکر فلسفی، کارل یاسپرس، ترجمه‌ی محمود عبادیان، پرسش. (موضوعی)

کوره راه خرد، کارل یاسپرس، ترجمه‌ی مهبد ایرانی طلب، قطره. (موضوعی – آشنایی با چیستی فلسفه)

آندره كرسون، فلاسفه بزرگ، ترجمه‌ی كاظم عمادی، در ۳مجلد، صفی‌علیشاه. (تاریخی)

سير حكمت در اروپا، محمدعلی فروغی، تصحيح و تحشيه‌ی اميرجلال‌الدين اعلم، البرز. (تاریخی)

مثل فیلسوف نوشتن (آموزش نگارش مقاله فلسفی)، اِی. پی. مارتینیک، ترجمه‌ی فاطمه مینایی و لیلا مینایی، هرمس. (آشنایی با فلسفه‌ی دانشگاهی)

 منابع تکمیلی:

تاریخ مصوّر فلسفه‌ی غرب، آنتونی کنی، ترجمه‌ی افسون آذین، امیرکبیر. (تاریخی)

تاریخ فلسفه‌ی غرب (درس‌گفتارها) ، مصطفی ملكيان، ۴جلد، حوزه و دانشگاه. (تاریخی)

جهان و انسان در فلسفه، شرف‌الدین خراسانی (شرف) ، دانشگاه بهشتی. (تاریخی)

از برونو تا هگل، شرف‌الدین خراسانی (شرف) ، دانشگاه بهشتی. (تاریخی)

♦ از برونو تا کانت، شرف‌الدین خراسانی (شرف)، علمی‌وفرهنگی. (تاریخی)

تاريخ سير فلسفه در اروپا، علی‌اصغر حلبی، ۲جلد، قطره. (تاریخی)

مکتب‌های فلسفی از دوران باستان تا امروز، ترجمه‌ی پرویز بابایی، نگاه. (تلفیقی)

کلیات فلسفه، اصغر دادبه، دانشگاه پیام‌نور. (تلفیقی)

مبانی فلسفه، آصفه آصفی، آگاه. (فلسفه جهان)

فلسفه‌ی ساده، زهره روحی، دنیای اقتصاد. (تاریخی)

 سطح چهارم: (۲۷ عنوان)

 منابع اصلی:

پرسش‌های بزرگ (درآمدی مختصر به فلسفه) ، رابرت سالمُن [سالمون] ، ترجمه‌ی مریم گلاب‌بخش و زهره خانی، شور. (موضوعی)

مهارت‌های فلسفی، آنتونی هاریسون باربت، ترجمه‌ی فرزاد حاجی‌میرزایی، فرزان روز. (تلفیقی)

گفتگوهای فلسفی، رابرت ام. مارتین، ترجمه‌ی راضیه سلیم‌زاده، ققنوس. (شاخه‌ای)

آموزش فلسفه، الیزابت برنز و استیفان لو، ترجمه‌ی وحید صفری، علمی‌وفرهنگی. (شاخه‌ای)

نگرش‌های نوین در فلسفه، ۲مجلّد، هیأت نویسندگان، هیأت مترجمان، طه. (شاخه‌ای)

كليات فلسفه، ريچارد پاپكين و آوروم استرول ، ترجمه‌ی سيد جلال‌الدين مجتبوی، حكمت. (شاخه‌ای)

♦ «متافيزيک و فلسفۀ معاصر»

(منتخب)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

فلسفه يا پژوهش حقيقت،

اندرو لوين (سر ويراستار)، ترجمه‌ی سيد جلال‌الدين مجتبوی، جاويدان. (تاریخی)

درآمدی به فلسفه، جان هرمن رندل و جاستوس باکلر، ترجمه‌ی امیر جلال‌الدین اعلم، سروش. (تلفیقی)

تاريخ فلسفه‌ی شرق و غرب، جلد دوم: فلسفه‌ی غرب، سرویراستار انگلیسی: رادا كريشنان، ترجمه‌ی جواد يوسفيان، علمی‌وفرهنگی. (تاریخی)

سنگ‌های روح (تاریخ مفهوم‌های فلسفی از دوران باستان تا عصر حاضر) ، سون اریک لیدمن، ترجمه‌ی سعید مقدم، پژواک. (تلفیقی)

تاريخ انتقادی فلسفه‌ی غرب (ناتمام) ، سرویراستار: دی. جی. اوكانر، ترجمه‌ی خشايار ديهيمی، كوچك٬ ناتمام. (تاریخی)

تاريخ فلسفه‌ی غرب، ۳ مجلّد (ناتمام) ، هيأت نويسندگان (آكسفورد) ، ترجمه‌ی محمد‌سعيد حنایی كاشانی، قصيده‌سرا. (تاریخی)

درآمدی بر فلسفه‌ی مدرن اروپایی، گراهام وایت، ترجمه‌ی ناهید احمدیان، پرسش. (تاریخی – فلسفه‌ی جدید و معاصر)

مسائل فلسفه، برتراند راسل، ترجمه‌ی منوچهر بزرگمهر، خوارزمی. (موضوعی)

پرسش‌های بنیادین فلسفه، ا. سی. یوینگ، ترجمه‌ی سیدمحمود یوسف‌ثانی، حکمت. (موضوعی)

شناسایی و هستی، مینار، ترجمه‌ی علی‌مراد داوودی، دهخدا / اخیراً خوارزمی (موضوعی)

آموزه‌های اساسی فیلسوفان بزرگ، اس. ئی. فراست، ترجمه‌ی غلام‌حسین توکلی، حکمت. (موضوعی)

♦ درس‌های اساسی فلاسفه‌ی بزرگ، ~، ترجمه‌ی منوچهر شادان.

نقد تفكّر فلسفی غرب، اتين ژيلسون، ترجمه‌ی احمد احمدی، حكمت / اخیراً سمت. (تاریخی – فلسفه‌ی جدید)

مبانی فلسفه جدید: از دکارت تا کانت، ویلیام برنر، ترجمه‌ی حسین سلیمانی، حکمت. (تاریخی)

تاریخ مختصر فسلفه جدید«از دکارت تا ویتگنشتاین»، راجر اسکروتن، ترجمه‌ی اسماعیل سعادتی خمسه، حکمت. (تاریخی)

درآمدی به فلسفه، عبدالحسين نقيب‌زاده، طهوری. (تاریخی)

نگاهی به نگرش‌های فلسفی سده‌ی بیستم، طهوری. (تاریخی)

 منابع تکمیلی:

سير انديشه‌ی فلسفی در غرب، فاطمه زيبا كلام، دانشگاه تهران (تاریخی)

فلسفه‌ی عمومی: مبانی انديشه‌های فلسفی، منوچهر صانعی دره‌بيدی، اميركبير. (تلفیقی)

تاریخ فلسفه، محمود هومن، ناتمام، طهوری. (تاریخی)

درس‌گفتارهای فلسفی، محمود هومن، گزارش از عبدالعلی دستغيب، نويد شيراز. (تاریخی)

فلسفه: مسائل فلسفی مکتب‌های فلسفی مبانی علوم، علی شریعتمداری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی. (تلفیقی)

 سطح پنجم: (۷ عنوان)

 منابع اصلی:

تاريخ فلسفه، ۹مجلّد، فردريك كاپلستون، هيأت مترجمان: سيد جلال‌الدين مجتبوی، ابراهیم دادجو، غلامرضا اعوانی، امير جلال‌الدين اعلم، منوچهر بزرگمهر، اسماعيل سعادت، داريوش آشوری، بهاء‌الدين خرمشاهی، عبدالحسين آذرنگ و محمود يوسف ثانی، سروش و علمی و فرهنگی. (تاریخی)

فلسفه‌ی معاصر، فردریک کاپلستون، ترجمه‌ی علی‌اصغر حلبی، زوار (تاریخی – فلسفه‌ی معاصر)

تاريخ فلسفه، ۲مجلّد، اميل بريه، ترجمه‌ی عليمراد داوودی، نشر دانشگاهی + بخشی ديگر ترجمه و تلخيص يحیی مهدوی با عنوان «فلسفه‌ی قرون وسطی و دوره تجدد»، خوارزمی + بخشی دیگر نیز با عناوین «تاریخ فلسفه‌ی قرن هفدهم» و «تاریخ فلسفه‌ی قرن هجدهم»، ۲ مجلّد، ترجمه‌ی اسماعیل سعادت، هرمس. (تاریخی)

تاریخ فلسفه‌ی راتلج، تاکنون ۶مجلّد، ویراستار انگلیسی: استوارت براون، ترجمه‌ی حسن مرتضوی و علی معظمی، نشر چشمه. (تاریخی)

♦~، تاکنون ۶ مجلّد، هیأت مترجمان: حسن فتحی و بهنام اکبری و مصطفی شهرآیینی و سیدمسعود حسینی و ابوالفضل حقیری قزوینی و یاسر خوشنویس، حکمت.

«فلسفه در اعصار مختلف» (از قرون وسطی تا قرن بيستم) ، ۶مجلّد هيأت نويسندگان: آن فرمانتل و جورجی دو سانتيلانا و استوارت همپشير، آيزايا برلين و هنری ايكن و مورتون وايت، مترجمان مختلف: احمد كريمی و پرويز داريوش و احمد سعادت‌نژاد و ابوطالب صارمی، (فرانكلين – اخیراً علمی‌وفرهنگی)

دکارت تا دریدا: مروری بر فلسفه‌ی اروپایی، پیتر سجویک، ترجمه‌ی محمدرضا آخوندزاده، نی. (تاریخی – فلسفه‌ی جدید و معاصر)

 منابع تکمیلی:

پندار گسترش‌پذيری بی‌پايان حقيقت٬ ۲مجلّد، امير مهدی بدیع، ترجمه‌ی احمد آرام، بنياد فرهنگ ايران (تلفیقی: تاریخی – موضوعی)

.

---

.

فایل PDF پیشنهاد صدانت برای سیر مطالعاتی فلسفه غرب

.

---

.

نویسنده : مسعود زنجانی

.

با سپاس از دیگر دوستانی که در تدوین این مطلب صدانت را یاری رساندند:

کاوه بهبهانی

امید قائم پناه

.

---

.