صدانت

در ادامه‌ی مجموعه نوشتار توحید اجتماعی-سیاسی و در نخستین مقاله از مجموعه نوشتار عرفان اجتماعی تحت عنوان “عرفان اجتماعی بر بستر توحید اجتماعی سیاسی” گفته شد که موحد چندساحتی، از آن رو که توحیداش تک‌ساحتی نیست، سلوک معنوی او نیز در بعد فردی خلاصه نشده و سلوکی مبتنی بر عرفان اجتماعی است. همچنین بر این نکته تاکید شد که نحله نواندیشی دینی علاوه بر بازخوانی توحید اجتماعی-سیاسی نسل اول نواندیشان دینی، نیاز به بازخوانی عرفان اجتماعی شریعتی و اقبال و آموزه‌های اجتماع‌محور طالقانی، بازرگان و امام موسی صدر نیز دارد تا دوباره از درون این نحله فرزندانی چون چمران‌ها، هدی صابر‌ها زاده شوند که سراسر زندگی خود را وقف مبارزه و تلاش برای کاهش آلام و درد و رنج‌های بشر و آموزش و توانمندسازی آنان نهادند و به قدر وسع خود هم تقریر حقیقت نمودند و هم تقلیل مرارت. در انتهای مقاله پیشین نیز اشاره شد که هرچند عرفان اجتماعی شریعتی و اقبال منتقد عرفان سنتی و عرفان خدامحور و متاثر از عرفان خراسانی و عرفانی انسان‌گرا است اما در محدوده انسان‌گرایی از عرفان خراسانی فراتر می‌رود. در این مقاله به عرفان اجتماعی در اندیشه شریعتی و اقبال خواهیم پرداخت. ادامه مطلب “خدا، خلق، خود : عرفان اجتماعی در اندیشه شریعتی و اقبال”

۱. مستند چهل‌تکّه

توشی‌هیکو ایزوتسو (۱۹۱۴-۱۹۹۳ میلادی) زبان‌شناس، فیلسوف زبان، از بنیان‌گذاران فلسفه‌ای معاصر موسوم به «فلسفه شرقی»، ادیب، دین‌شناس تطبیقی، اسلام‌شناس و به طور ویژه قرآن‌شناس نامور ژاپنی (زاده توکیو) در ایران گویا شناخته‌ شده‌تر از وطن اصلی خود ژاپن است.

ایزوتسو در هفتم ژانویه ۱۹۹۳ میلادی (هفدهم دی ماه ۱۳۷۱خورشیدی) چشم از جهان فروبست. او چهره‌ای جامع و حدودی ناشناخته در فلسفه و دین‌شناسی معاصر است. او سی و پنج زبان را فرا گرفته بود و در این میان دست کم به هفده زبان تسلّط داشت، از جمله به زبان‌های عربی، عبری، فارسی، سانسکریت، پالی، روسی، لاتین، یونانی و چینی.

کمی پیشتر اشاره کردم که ایزوتسو در ایران گویا شناخته‌ شده‌تر از وطن اصلی خود ژاپن است. برای آن‌که غیر مستند سخن نگفته باشم تنها یک جلوه از ناشناختگی ایزوتسو در ژاپن در پی می‌آید. کتابی در باب تفکّر فلسفی در ژاپن معاصر در اصل به زبان ژاپنی نوشته شده است. ناشرِ ترجمه انگلیسی این اثر، آن را منبعی کم نظیر در زبان انگلیسی توصیف می‌کند. این کتاب «مروری بر تفکر اخیر فلسفی در ژاپن از ۱۸۶۲ تا ۱۹۹۶» نام دارد. در این کتابِ بیش از سیصد صفحه‌ای، تنها در کمتر از یک صفحه (ص ۲۷۸) آن هم در ضمیمه‌ انتهای کتاب به ایزوتسو پرداخته شده است.

در ایران اما اخیراً مستندی منحصر به فرد در باب احوال، آراء و میراث ایزوتسو ساخته شده و به نمایش در آمده است. این مستند، که «شرقی» نام دارد، ساخته مستندساز ایرانی مسعود طاهری و محصول «چهرداد فیلم» است.

مستند «شرقی» در ۱۲ کشور جهان فیلم‌برداری شده است، از جمله در ایران، ژاپن، فرانسه، سوئیس، ایتالیا، ترکیه، کانادا، آمریکا، سوریّه، اسپانیا و روسیّه. طرف‌های مصاحبه در این مستند در مجموع به ۱۱ زبان سخن گفته‌اند. برای تهیه این مستند از حدود ۱۲۰ نفر مصاحبه به عمل آمده است که پس از ارزیابی‌، در نهایت بیش از ۶۰ چهره از دوستان و شاگردان ایزوتسو و همچنین ایزوتسو شناسان، کارشناسان و شخصیت‌های سیاسی درباره زندگی، آثار، آراء و میراث ایزوتسو سخن می‌گویند. ادامه مطلب “«می‌روم کمی بخوابم»، روایتی ایرانی از ایزوتسو فیلسوف ژاپنی”

محسن آزموده: تصور عمومی ناآشنایان با فلسفه تحلیلی آن است كه اندیشمندان این سنت فكری یك كلیت منسجم و یكنواخت را تشكیل می‌دهند. اما نگاه جزئی‌نگر و دقیق به آرا و اندیشه‌های ایشان واقعیت دیگری را آشكار می‌كند و از اختلاف‌نظرها و دیدگاه‌های متفاوت و بلكه متضاد پرده برمی‌دارد. در میان فیلسوفان نحله تحلیلی در سده بیستم، برای مخاطبان عمومی فلسفه و كتاب‌خوان‌ها، لودویگ ویتگنشتاین در كنار برتراند راسل، گوتلوب فرگه و وایتهد نامی آشنا و شناخته شده است و معمولا علاقه‌مندان غیرحرفه‌ای فلسفه نام او را شنیده‌اند و احیانا با امهات دیدگاه‌های او آشنا هستند. ویلارد ون اورمن كواین، فیلسوف برجسته امریكایی اما به این شهرت نیست و با وجود اهمیت و اصالت اندیشه‌اش در فلسفه تحلیلی معاصر، تنها متخصصان و پژوهشگران جدی فلسفه تحلیلی با او آشنا هستند. با این همه كواین یكی از اثرگذارترین و مهم‌ترین فیلسوفان این سنت فكری است كه همچنان اندیشه‌هایش در دپارتمان‌ها و گروه‌های فلسفه مورد نقد و ارزیابی قرار می‌گیرد. كتاب «ویتگنشتاین و كواین» نوشته جمعی از متخصصان فلسفه تحلیلی با ویراستاری رابرت ال. آرینگتون و هانس. یوهان گلاك به تازگی توسط حسین شقاقی به فارسی ترجمه و توسط انتشارات امید صبا منتشر شده است. این كتاب، شامل مقالات و جستارهایی در مقایسه تفاوت‌ها و شباهت‌های اندیشه‌های این دو فیلسوف، با رویكرد انتقادی و تخصصی است. بر این اساس تصمیم گرفتیم، با مترجم كتاب كه خود پژوهشگر حوزه فلسفه تحلیلی است و در این زمینه مقالات متعددی نوشته است، درباره‎ كواین و نسبتی كه با ویتگنشتاین دارد، گفت‌وگویی صورت دهیم كه از نظر می‌گذرد.

ادامه مطلب “دیدار دو فیلسوف تحلیلی در گفت‌وگو با حسین شقاقی”

امروزه موج ‌هم‌جنس‌گرایی و ترویج لواط در غرب، دامن برخی از کسانی که خود را روشنفکر دینی می‌نامند، نیز آلوده کرده است. آقای آرش نراقی در چند مقاله به دفاع از ‌هم‌جنس‌گرایی پرداخته، و معتقد است که اجازه دادن به رواج رفتارهای ‌هم‌جنس‌گرایانه نه‌تنها به لحاظ اخلاقی موجه است، بلکه هر تفسیری از قرآن که چنین امری را برنتابد نارواست و یک مسلمان حتما باید بکوشد که درک خود از قرآن را به طوری شکل دهد که با جواز رفتارهای ‌هم‌جنس‌گرایانه سازگار باشد!

وی سه مقاله درباره این موضوع نوشته است:

مقاله اول با عنوان «درباره اقلیت‌های جنسی» را در ۲۵ نوامبر ۲۰۰۴ (۵ آذر ۱۳۸۳) نوشته و در آن ادعا کرده می‌خواهد «مهمترین دلایل عقلی را که مستند تقبیح اخلاقی آن گونه رفتارها بوده مورد ارزیابی قرار دهد».

مقاله دوم با عنوان «قرآن و مسأله حقوق اقلیتهای جنسی» را در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۰ (۷ دی ۱۳۸۹) نوشته و در آن، با تکیه بر آنچه در مقاله نخست، آورده، می‌کوشد این مساله که قرآن کریم در داستان حضرت لوط، روابط ‌هم‌جنس‌گرایانه را مردود شمرده، زیر سوال ببرد؛ و بر همین اساس، مدعی می‌شود که: «هر تفسیری از قرآن که تبعیض بر مبنای هویت و گرایش جنسی را بربتابد از منظر اخلاقی نارواست» و «یک مسلمان خردورز لاجرم باید بکوشد درکی از آیات قرآنی بیابد که با نفی تبعیض بر مبنای هویت و گرایش جنسی سازگار باشد». ادامه مطلب “اسلام، اخلاق، و همجنسگرایی، نقدی بر آرش نراقی”

آن‌چه از نظرتان می‌گذرد گفت‌وگوی رؤیا صدر، طنزپرداز و طنزپژوه ایرانی با یاسر میردامادی در باب نسبت طنز و الهیات اسلامی است. این‌گفت‌وگو به همراه دوازده گفت‌وگوی دیگر در کتابی با عنوان «سیزده گفت‌وگو: اندیشیدن با طنز» از سوی نشر مروارید به سال ۱۳۹۵ خورشیدی در تهران منتشر شده است. ادامه مطلب “آیا مقدسات را می‌توان به طنز کشید؟”

محسن آزموده: روزهای آغازین سال 2019 میلادی است. تقریبا خمس قرن بیست و یكم نیز گذشته و به هیچ عنوان بوی بهبود از اوضاع جهان به مشام نمی‌رسد. در همین دو دهه، دنیا به روی خود هم جنگ دیده، هم كشتار، هم قحطی، هم ترور و هم وحشت و تهدید. در چنین وانفسایی سخن از صلح به میان آوردن به آرزوی محال می‌ماند. با این‌ همه تمنای محال، محال نیست و از قضا در چنین شرایط اسفباری است كه باید امید خود را از دست نداد و به فكر راه چاره‌ای گشت. برای تحقق صلح جهانی، تاكنون نظریه‎پردازان و فیلسوفان و دانشمندان و سیاستمداران و جامعه‌شناسان و… بسیاری به ارایه راهكار پرداخته‎اند. هشتمین همایش مهر مولانا امسال به همت موسسه سروش مولانا در كتابخانه ملی، تلاشی بود برای چاره‎جویی برای مساله صلح جهانی از جلال‌الدین محمد بلخی رومی، عارف، شاعر، متفكر و فرزانه ایرانی. به نظر می‎رسد مولانا هم از منظر حیات تاریخی و هم از حیث اندیشه‌هایش حرف‌های قابل‌توجهی در زمینه صلح دارد. مصطفی ملكیان، پژوهشگر و نواندیش معاصر ایرانی نیز كه در سال‌های اخیر از ضرورت بازگشت به آموزه‌های معنویان و فرزانگان سخن می‎گوید، در این همایش به راه‌حل صلح بیرونی از دید جلال‌الدین پرداخت و مدعی شد كه از دید مولانا، صلح درونی یا صدق، مقدمه و پیش‌شرطی برای صلح بیرونی با دیگران است. ملكیان در این سخنرانی كه به طور ویدیوكنفرانس پخش می‌شد، سه تبیین برای توضیح این ادعا از دید مولانا عرضه كرد. آنچه می‌خوانید روایت ما از گفتار اوست كه به طور اختصاصی در اختیار روزنامه اعتماد قرار گرفته است. ادامه مطلب “روایت گفتار مصطفی ملکیان در هشتمین همایش مهر مولانا: “صلح درون از دید مولانا‎””