صدانت

فلسفه در زمانۀ سخت چه کمکی می‌تواند بکند؟

پیش از هر چیز، باید در نظر داشت که از چیستی و کارکرد فلسفه تلقی‌های مختلفی وجود دارد  و چنین نیست که هر فلسفه‌ای خود را مخاطب این سؤال بداند. در واقع، فقط یک تلقی از فلسفه است که خود را درگیر این سؤال می‌کند، و آن هم «فلسفه به مثابه راه‌ورَسم زندگی» است (philosophy  as  a way of  life).  قدمت این تلقی از فلسفه، در کنار فلسفه به منزلۀ شناختِ هستی، به یونان باستان و دورۀ تأسیس فلسفه برمی‌گردد. خیلی‌ها معتقدند برای سقراط مهم‌ترین پرسش‌ها نه سؤالاتی انتزاعی و متافیزیکی بلکه سؤالاتی از این قبیل بود که خوب زیستن چیست و چگونه باید زیست.  این که گفته شده است سقراط فلسفه را از آسمان به زمین آورد، معنایش احتمالا چنین چیزی است. یعنی به جای سوال‌هایی متافیزیکی یا سوال از این که در آسمان‌ها و افلاک چه می‌گذرد، سوالش این بود که در زمین چگونه قدم برداریم. ادامه مطلب “نوشتار بابک عباسی با عنوان «فلسفه و زیستن در زمانۀ سخت»”

اصلِ علیّت بیان از رابطه‌ی خاص بین رویدادها دارد. ساده‌ترین شکل آن رابطه‌ی بین دو رویداد، علت و معلول، است که در آن معلول نتیجه‌ی علت ‌انگاشته می‌شود. اما این انگاشت متکی بر چه برهانی است؟ آیا می‌توان صحت آن را اثبات نمود؟ و یا آیا آن تنها یک انگاشت متافیزیکی است؟

اصل علیّت در درجه‌ی نخست نیازمند شناخت دقیق از علت است. آیا امکان شناخت دقیق از علت وجود دارد؟ چنانچه پاسخ منفی باشد، که هست، راه حل چیست؟ آیا می‌باید اصل علیّت را کنار گذاشت؟ و یا اعتبار آن را محدود شده دانست؟ اصولاً، آیا نباید اتفاق و احتمالات مبنا باشند؟

انصراف از اصل علیّت معنائی جز چشم‌پوشی از هر نوع فعالیت و پیشرفت علمی ندارد. چرا که تجربه نشان داده است که دست‌آوردهای علمی، به‌ویژه در علوم پایه، بدون بهره‌جوئی از اصل علیّت غیرممکن است. ادامه مطلب “مقاله حسن بلوری با عنوان «اصلِ علیّت؟»”

اگر بخواهیم از پیدایش کتاب مستطاب آشپزی قصه‌ای طولانی بسازیم، شروعش به سال‌های 1330 بر‌می‌گردد، که تا اولین چاپ کتاب (1379) خودش50 سال می‏شود. کارِ نوشتن و آماده‌سازی کتاب شاید ده سال طول کشید.

می‌توانم بگویم که این کتاب باعث شهرت پدرم در میان خیلی آدم‏ها شد که کتاب‌های دیگرش را نمی‌خواندند. در واقع نوع شهرتش و میزان آن بعد از چاپ کتاب آشپزی تغییر کرد. البته ده سالی طول کشید تا این تغییر احساس شود. اولین باری که این کتاب منتشر شد، خیلی بین مردم اقبال نداشت. حتی بین منتقدان. بعضی‏ها از اینکه نجف دریابندری کتاب آشپزی نوشته، خوش‌شان نیامده بود. ادامه مطلب “گفت‌وگوی علی ورامینی با سهراب دریابندری درباره کتاب مستطاب آشپزی”

انفعال اجتماعی؛ تأملی دربارۀ «باور نادرست» از منظر ژان پُل سارتر

محمدرضا واعظ شهرستانی[۱]

تصور کنید زنِ جوانی با مردی جنتلمن برای نخستین بار در کافه‌ای قرار ملاقات دارد. مرد به نشانۀ صمیمیت و نزدیکی‌ای که هنوز به وجود نیامده است، در میانۀ صحبت دست زن را می‌گیرد. مرد چنین رفتار می‌کند تا بلکه بتواند حس خوب خود را از با آن زن بودن نشان دهد. اما این در حالی است که زنِ جوان این تماس جسمانی را دستِ کم در نخستین دیدار نمی‌خواهد ولی اگر دست خود را ولو با ملایمت از دستِ مرد بیرون بکشد به معنای امتناع و فاصله‌ای تعبیر می‌شود که چه بسا ادامۀ این رابطه را تحت تأثر قرار خواهد داد و حتی ممکن است دیدار بعدی آن‌ها را خراب کند. بهترین راهی که زن پیدا می‌کند آن است که وانمود کند که متوجه این کار مرد نشده است! در حقیقت، زنِ جوان به جای انتخاب نوع عکس العمل خود در مقابل عمل مرد، خود را به حالتی می‌زند که گویی اصلا متوجه این عمل مرد نشده است.[۲] ادامه مطلب “نوشتار «انفعال اجتماعی؛ تأملی دربارۀ «باور نادرست» از منظر ژان پُل سارتر» از محمدرضا واعظ شهرستانی”

در روزگاری که «ز منجنیق فلک سنگ فتنه می‌بارد» فلسفه آیا به کار تسکین این همه رنج بی‌ «مجالِ آه» می‌آید؟ من در بخش اول و دوم این نوشته استدلال می‌کنم که پاسخ سرراستی به این پرسش وجود ندارد؛ به این معنا که نمی‌توان بی هیچ قیدی یکسره بدان پاسخ مثبت یا منفی داد.

با این حال، استدلال من در بخش سوم و چهارم نوشته این خواهد بود که فلسفه به معنایی کاملاً خاصّ می‌تواند در سختی‌ها کمک‌کار باشد، با این حال فلسفه در آن معنای کاملاً خاصّ که کمک‌کار تواند بود آن‌چنان نخبه‌گرایانه است که اگر بگوییم از فلسفه به وقت بحران برای عموم آدمیان چندان آبی گرم نمی‌شود دور از آبادی سخن نگفته‌ایم انگار.

ادامه مطلب “نوشتار یاسر میردامادی ؛ «فلسفه به وقت سختی؛ امید هیچ معجزی ز فلسفه نیست»”

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، مجموعه گفتگوهای پژوهشی اصغر زارع کهنمویی در حوزه اخلاق را روانه بازار کتاب کرد.

به گزارش …، «اخلاق، فصل نخست اصلاح» که با مقدمه دکتر سیدحسن اسلامی اردکانی و به عنوان یک اثر پژوهشی پس از ارزیابی‌های مرسوم  علمی در یک مرکز تحقیقاتی به چاپ رسیده، در پنج فصل سامان‌یافته که هر فصل، به نسبت ویژه یک رشته با اخلاق می‌پردازد.

در فصل اول، «نسبت اخلاق و دین و حقوق» با چهار گفت‌وگوی بلند و بسیار مهم بررسی شده است؛ استاد مصطفی ملکیان، فیلسوف موثر اخلاق و پژوهشگر دینی معاصر، دکتر ابوالقاسم فنائی، پژوهشگر برجسته اخلاق دین‌شناسی، مرحوم دکتر ناصر کاتوزیان، استاد برجسته علم حقوق و دکتر محمد راسخ، استاد فلسفه حقوق. ادامه مطلب “مجموعه گفتگوهای پژوهشی اصغر زارع کهنمویی در حوزه اخلاق با عنوان «اخلاق، فصل نخست اصلاح» منتشر شد”

سخنرانی محمدمهدی مجاهدی با عنوان «گفت‌وگو علیه گفت‌وگو» دوشنبه نهم دی ماه 1398 در محل موسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر برگزار شد. محمدمهدی مجاهدی ابتدای سخنرانی خویش را با سه سؤال از حاضرین آغاز کرد:

· آیا گفت‌وگو نیازمند چارچوب مشترک بین طرفین آن است؟

· آیا گفت‌وگو بدون مدارا عملی است؟

· آیا طرفین گفت‌وگو باید دربارۀ شرایط گفت‌وگو و مفاهیم آن توافق داشته باشند؟ ادامه مطلب “سخنرانی محمدمهدی مجاهدی در موسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر با عنوان «گفت‌وگو علیه گفت‌وگو»”

به‌دنبال حمله هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکا که منجر به کشته شدن فرمانده ارشد نظامی ایران و چند نفر دیگر شد، یک مقام ارشد وزارت امور خارجه در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار داشت: «یا [حضرت] مسیح! [یعنی] ما باید توضیح بدهیم که چرا این کارها را انجام می‌دهیم؟» درحقیقت، قاعده بین‌المللی حقوق، مبتنی‌بر این [پرسش] است. ملبورن: در تاریخ 3 ژانویه، ایالات‌متحده، قاسم سلیمانی، یکی از فرماندهان ارشد نظامی ایران را به قتل رساند، در حالی که او در مسیر ترک فرودگاه بین‌المللی بغداد -با یک اتومبیل به‌همراه ابومهدی المهندس رهبر عراقی کتائب حزب‌الله، یک شبه‌نظامی تحت حمایت ایران- بود. همه سرنشینان این خودرو کشته شدند. روز بعد در یک نشست مطبوعاتی ویژه، یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفت که سلیمانی به مدت ۲۰ سال «معمار اصلی» حملات تروریستی ایران بوده است و «۶۰۸ آمریکایی را تنها در عراق کشته است.» وی افزود: «سلیمانی و المهندس توسط سازمان ملل متحد به‌عنوان تروریست معرفی شده بودند.» وی ادامه داد: «هردوی این مردان مصداق واقعی مردان بد بودند.» ادامه مطلب “پیتر سینگر: ترور سلیمانی توسط آمریکا توجیه شدنی نیست”