فلسفۀ بهروزی[1]

راجر کریسپ[2]

ترجمۀ حسین محمدی‌زاده

بابک عباسی

مقدمه

در فلسفه اصطلاح بهروزی[3] غالباً برای توصیف چیزی به‌ کار می‌رود که به‌ معنای غیرابزاری[4] یا غایی[5] برای شخص خوب[6]است. پرسش از چیستی بهروزی مستقلاً محلِ توجه است، ولی در فلسفۀ اخلاق هم اهمیت زیادی دارد؛ خصوصاً در فایده‌گرایی[7] که بر اساس آن، یگانه شرط عمل اخلاقی آن است که بهروزی را به حداکثر برساند. چالش‌های شایان ‌توجهی برای خود این مفهوم، خصوصاً از سوی جی. ئی. مور[8] و تی. ام. اسکنلن[9] طرح شده است. مرسوم است که نظریه‌های بهروزی را با عناوین نظریه‌های لذت[10]‌، نظریه‌های میل[11]، و نظریه‌های فهرستِ عینی[12] متمایز کنند. بر اساس دیدگاهی که با عنوان بهزیستی‌باوری[13] شناخته می‌شود، بهروزی یگانه ارزش است. همچنین در اخلاق این سؤال مهم است که منش اخلاقی و اَعمال فرد چه ربط‌ و نسبتی با بهروزی او دارد. ادامه مطلب “ترجمۀ مدخل فلسفهٔ بهروزی از دانشنامه فلسفی استنفورد”

این مقاله بخش نخست از پژوهشی مفصل درباره‌یِ سرشت کنش‌گری خداوند را گزارش می‌کند. دو ‏پرسش‌ اصلی این پژوهش اینهاست: ‏
‏(1)‏ آیا خدا کنش‌گری اخلاقی است؟
‏(2)‏ اگر آری، آیا اخلاق الاهی همان اخلاق انسانی است یا اخلاق الاهی کلاً یا بعضاً با اخلاق ‏انسانی تفاوت دارد؟ ‏
در رابطه با پرسش نخست، نویسنده به بررسی سه نظریه‌یِ رقیب زیر می‌پردازد: «خدا همچون ‏کنش‌گری خودکامه»، «خدا همچون کنش‌گری مصلحت‌اندیش» و «خدا همچون کنش‌گری ‏اخلاقی». در این پژوهش به سود ایده‌یِ خدا همچون کنش‌گری اخلاقی، و علیه دو تلقی دیگر از ‏سرشت کنش‌گریِ خداوند، استدلال خواهد شد. در رابطه با پرسش دوم، نویسنده از این نظریه دفاع ‏می‌کند که اخلاق الاهی و اخلاق انسانی از حیث «محتوای هنجاری» هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند، ‏هرچند از سایر جهات با یکدیگر تفاوت‌های چشم‌گیری دارند. ‏
بخش نخست این پژوهش که در این مقاله ارائه می‌شود پس از طرح کلیات و مباحث مقدماتی، به ‏نظریه‌یِ «خدا همچون کنش‌گری خودکامه» می‌پردازد و برخی از استدلال‌هایی را بررسی و نقد می‌کند ‏که به سود این تلقی از سرشت خداوند اقامه شده یا می‌توان اقامه کرد. بخش‌های دوم و سوم این ‏پژوهش که در قالب مقالاتی دیگر در شماره‌های آینده‌یِ همین مجله انتشار خواهد یافت به شرح و ‏بسط دو تلقی دیگر از سرشت خداوند می‌پردازد.‏ ادامه مطلب “مقاله «خدا همچون کنشگری اخلاقی (۱)» نوشته‌ی ابوالقاسم فنائی”

مروری بر کتابِ

دین و نگرش نوین

وحید حلاج

     در سال ۱۳۷۷ هجری شمسی که چاپ اول ترجمه فارسی کتاب «دین و نگرش نوین[1]» منتشر شد٬ والتر ترنس استیس[2] در میان جامعه کتابخوانان ایران نویسنده ناشناخته‌ای نبود. پیشتر از او کتاب‌های «فلسفه هگل[3]»٬ «گزیده‌ای از مقالات…[4]» و «فلسفه عرفان[5]» منتشر شده بود و اهل فن با آراء او آشنایی داشتند.

ادامه مطلب “مروری بر کتابِ «دین و نگرش نوین» اثر والتر ترنس استیس”

ناتوانی «فایده‌گرایی کلاسیک» در پاسخ‌ به نقدهای مطرح‌شده علیه آن (از سوی فیلسوفانی مانند برنرد ویلیمز، جان رالز، رابرت نوزیک و …) آن‌قدر باعث بدنامی‌اش شد که بیشتر «فایده‌گرایان معاصر» ترجیح دادند خود را «پیامدگرا» بنامند زیرا، همان‌طور که جولیا درایور به‌درستی می‌گوید، دیگر شمار بسیار کمی از فیلسوفان، نگرش «فایده‌گرایان کلاسیک» را صددرصد می‌پذیرند.

«پیامدگرایان» معاصر، که بیشتر آنها از 1941 تا 1961 زاده شده‌اند و به‌جز دِرِک پارفیت همگی هنوز سرگرم آموزش و پژوهش هستند، با ژرف‌کاوی دو مفهوم «بیشینه‌سازی» و «خیر»، گستره گسترده‌ای از گونه‌های معاصر «پیامدگرایی» را مطرح کرده‌اند. این فیلسوفان، مانند مایکل اسلات (…ـ1941)، پیتر آنگر (…ـ1942)، دِرِک پارفیت (2017ـ1942)، فرَنک جَکسن (…ـ1943)، فیلیپ پِتیت (…ـ1945)، پیتر سینگر (…ـ1946)، پیتر رِیلتن (…ـ1950)، مایکل زیمرمن (…ـ1951)، مایکل اِسمیت (…ـ1954)، شِلی کِیگن (…ـ1955)، اِلینر مِیسن، فرَنسیس هاوارد‌‌ـ‌اسنایدر و جولیا درایور (…ـ1961)، با طرح پرسش‌های جدید درک ژرف‌تری از «پیامدگرایی» را در اختیار ما قرار می‌دهند.

«پیامدگرایی واقعیت‌گرا در برابر پیامدگرایی اگرگرا»، «پیامدگرایی عینیت‌گرا در برابر پیامدگرایی ذهنیت‌گرا»، «پیامدگرایی کنش‌گرا در برابر پیامدگرایی منش‌گرا»، «پیامدگرایی مبتنی بر بیشینه‌سازی مطلق خیر در برابر پیامدگرایی مبتنی بر بیشینه‌سازی کافی خیر» و «پیامدگرایی لذت‌گرا در برابر پیامدگرایی ترجیح‌گرا» از جمله گونه‌های گوناگون پیامدگرایی معاصرند که در این درس‌گفتار توضیح داده می‌شوند. ادامه مطلب “سخنرانی «گونه‌های معاصر پیامدگرایی» از شیرزاد پیک حرفه‎”