صدانت

فقر و ناکارآمدی تربیت اخلاقی

مصطفی سلیمانی

دانش‌آموخته فلسفه اخلاق

[email protected]

 

*اشاره

در فرهنگ‌ها «فقر» را سوراخ معنا کرده‌اند، اما این کلمه در میان اعراب تعبیر زیباتر و جامع‌تری دارد. اعراب به هر سوراخی فقر نمی‌گویند. آن‌ها وقتی از واژه فقر استفاده می‌کنند که سوراخ‌هایی به طور منظم و پشت سر هم در جایی ایجاد شده باشند؛ و درست بر همین اساس است که نام استخوان پشت را ستون فقرات گذاشته‌اند.

یک فقر می‌تواند ستونی از فقرات را به بار بیاورد. فقر اجتماعی، فقر سیاسی تولید می‌کند. فقر علمی، فقر فرهنگی می‌زاید و فقر عاطفی نیز می‌تواند فقر اجتماعی را رقم بزند. با ظهور یک فقر، رشته‌ای از فقرها، سلسله‌وار پدید می‌آیند. اما در این میان، فقر اقتصادی از بنیادی‌ترین و ناهنجارترین انواع فقر است که می‌تواند خسارت‌های مختلفی را در سطوح متفاوت به بار بیاورد.

برای تبیین فقر اقتصادی و رابطه آن با ناهنجار‌های دیگر، به نظر می‌رسد بیان تعریف ساده‌ای از فقر و تعیین حدود و ثغور آن، در پیشبرد بحث کمک‌کننده باشد.

ادامه مطلب “نوشتار مصطفی سلیمانی با عنوان «فقر و ناکارآمدی تربیت اخلاقی»”

فصلنامه نگاه آفتاب با موضوع میراث مولانا و آموزه های عارفان به جمع مطبوعات پیوست. نگاه آفتاب می کوشد با رویکردی عقلانی، معنوی و انتقادی، ذخیره و ظرفیت سنت عرفانی را در سایه نیازها و بایسته های انسان امروز بازخوانی کند. محمد تقی پورنامداریان، نصرالله پورجوادی، مصطفی ملکیان، محمد استعلامی، محمد صنعتی، مقصود فراستخواه، توفیق سبحانی، ابوالقاسم فنایی، سید حسن اسلامی، ناصر مهدوی، محمد جعفر یاحقی، علیرضا علوی تبار، حسین دباغ، مهدی محبتی، احمد زید آبادی، نورالدین زرین کلک، سروش دباغ، عدنان قارا اسماعیل اوغلو، داود وفایی، محمد شریفی، محمدرضا جعفری، اصغر دادبه، غلامرضا امامی، عنایت الله مجیدی، مریم حسینی، قاسم کاکایی، سودابه کریمی و… در این شماره حضور دارند. شماره نخست نگاه آفتاب در 9 بخش همراه با خلاصه مطالب به زبان های انگلیسی، عربی و ترکی ، در 304 صفحه منتشر شده است.
ادامه مطلب “انتشار اولین شماره‌ی فصلنامه نگاه آفتاب”

رستاخیز آمریکایی

 ملّتی نوظهور

گرداورندگان:

تارا استراوچ، ویراستار

مارکو باسیل، سرویراستار

سردبیران: جوزف لاک و بِن رایت

انتشارات دانشگاه استنفورد، کالیفرنیا، 2018

مترجم: رامین خواجه‌پور ادامه مطلب “رستاخیز آمریکایی، ملتی نوظهور”

قرآن، انحصارگرا یا کثرت‎گرا؟

فرهاد شفتی

مطلبی که پیش از این دربارهٔ کثرت‌گرایی دینی نوشته بودم [1] ضمن نقد انحصارگرایی دینی، سعی کردم به نقدهایی نظری (عقلی) به کثرت‌گرایی، پاسخ نظری (عقلی) دهم. در آن نوشته وعده دادم که در فرصتی دیگر به این پرسش بپردازم که قرآن انحصارگراست یا کثرت‌گرا. نوشتار حاضر به این موضوع می‌پردازد و از این رو به نوعی دفاع دیگری است از کثرت‌گرایی، این بار بر اساس دلایل بیشتر نقلی برای آنها که مانند صاحب این قلم در سلوک دینی خود پیرو و دل‌بستهٔ قرآن هستند.

ادامه مطلب “مقاله فرهاد شفتی با عنوان «قرآن، انحصارگرا یا کثرت‎گرا؟»”

علت پیدایش کرونا: برخورد بی‌رحمانه‌مان با حیوانات

شرایطی که منجر به ظهور ویروس‌های عفونیِ جدید می‌شود همانی است که حیوانات را متحمل ستم‌های وحشتناک می‌کند.

یک چیز این‌جا مشهود است و چیز دیگری هم هست که باید مشهود باشد. امر مشهود آن‌که، دنیاگیریِ ویروس کرونا بخش اعظم دنیای انسانی را به حالت سکون درآورده است. شرایط قرنطینه بر بسیاری از کشورها حکم می‌راند. تاکنون، بیش از 1.7 میلیون نفر مبتلا شده‌اند، بالای 100,000 نفر جان‌شان را از دست داده‌اند[1]، و میلیاردها نفر ترسان و لرزان از آن‌اند که مبادا آمار بیماران و فوتی‌ها رشدی تصاعدی پیدا کند. چرخ اقتصاد خوابیده است و تبعاتش دامن صحت‌وسلامت بشر را گرفته است. ادامه مطلب “نوشتار دیوید بناتار با عنوان «علت پیدایش کرونا: برخورد بی‌رحمانه‌مان با حیوانات»”

معمار صدا

به احترام استاد محمدرضا شجریان

حسین معصومی همدانی

هنگام دیدار از بسیاری از شاهکارهای معماری ایرانی، احساس ما در آغاز شگفتی است، شگفتی از کار معماران و کاشی‌کارانی که این عناصر زمینی و ناپایدار را طوری کنار هم گذاشته‌اند که توازن و تعادلی آسمانی پدید آورده است. نقش‌های مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان چیزی از جنس آسمان پرستاره را در ذهن ما تداعی می‌کند که در چشم ما همیشه به یک حال است و تماشای آن از یاد ما می‌برد که زمین و آسمان این جهان دستخوش دگرگونی است، این بناها نیز گذراست و خود ما نیز موجوداتی گذرا هستیم. چنین است که احساس شگفتی ما در برابر این آثار جای خود را به آرامشی می‌سپارد که چند لحظه‌ای ما را به ابدیت پیوند می‌دهد.

ادامه مطلب “نوشتار حسین معصومی همدانی با عنوان معمار صدا (به احترام استاد محمدرضا شجریان)”

«ارزش انسان در مواجهه با امر مطلق است»،

گفت‌وگو با فریتهوف شوآن در باب معنویت، هنر و نخستینگی[1]

ترجمه‌ی طاها عبداللهی

گفت‌وگوی پیشِ‌رو آیینه‌ای است برای شناختِ اجمالی آرا و نظراتِ فریتهوف شوآن (1907-1998) عارف، دین‌شناس، فیلسوف، نقاش و شاعرِ سوییسی، در باب دغدغه‌های اصلی سنت‌گرایان، یعنی متافیزیک، هنر و زیبایی. تا جایی که صاحبِ این کی‌بورد تفحص کرد، زمانِ و مکانِ این گفت و گو ذکر نشده و سایتِ رسمی شوان، آن را بدون توضیحات بیشتر در باب منبع اصلی این مصاحبه منتشر کرده است. [2]

شوآن علاوه بر آنکه به وحدت درونی ادیان باور دارد، آن را بر متافیزیک نیز منطبق می‌داند، همچنان که زیبایی و هنر را در نسبت با آن حقیقت متافیزیکی تبیین می‌کند.

اگر چه آرای شوآن ریشه‌های دینی دارند، اما قرائتِ شوان از دین، فاصله‌ای‌ بس زیاد با قرائت فقهی-کلامی از دین دارد. او با آنکه مسلمان است، به خلافِ انحصارگرایان قائل به حقانیت انحصاری دینِ اسلام نیست و حق را در هر لباسی می‌شناسد.

شیخ عیسی نورالدّین احمد[3] آلمانی زبانی که به فرانسوی می‌نویسد و به انگلیسی مصاحبه می‌کند و به ایتالیایی شعر می‌سراید، درویشی از بلادِ سوییس که آرامِ دل را در الجزایر میابد، نقاشِ مؤمنی که آثارِ هنری‌اش را باید از ترس رسوایی برهنه‌نگارانه‌اش در ته گنجه پنهان کرد، مسلمانی که آیین هندو را خالص‌ترینِ ادیان می‌داند[4] دین‌شناسی که با سرخپوستان فلوت می‎‌نوازد و با هندوان سرود ‌می‌خواند و با مسیحیان،  پدر آسمانی را تقدیس می‌کند و همراه بوداییان به سکوت می‌نشیند.

گویا خودِ شوآن نیز مجموعه‌ای از تضادها و تناقض‌هاست که ذیلِ سنت‌گرایی به وحدتی متعالی می‌رسد.[5]

ادامه مطلب “گفت‌وگو با فریتهوف شوآن در باب معنویت، هنر و نخستینگی”

تبیین‌هایی که تاکنون از واقعه عاشورا و نهضت امام حسین ارائه شده است، اغلب به وجه‌ای خاص از این حادثه مهم اشاره کرده‌اند. ابوالقاسم فنائی -که آثار مهمی در زمینه ارتباط دین و اخلاق داشته‌اند[1]– در این گفتگو نیز به تبیین اخلاقی این واقعه می‌پردازد. تبیینی که گر چه لزوماً نافی دیگر تبیین‌ها نیست، اما هم زیربنایی‌تر و واقع نماتر می‌نماید و هم از حیث کارکردی و درس‌آموزی از آن حضرت حائز اهمیت است. این تبیین بر اصولی اخلاقی، همچون عدالت، کرامت و آزادگی انگشت می‌نهد که رعایت آنها را در لابلای وقایع عاشورا و نیز در سایر ایام زندگی آن حضرت می‌توان دید. توجه آن حضرت و یارانشان به رعایت این اصول مؤید آن است که در مسیر انجام وظایف دینی، هرگز نباید گمان کرد که هدف می‌تواند وسیله را توجیه کند. به علاوه این تبیین، الگو بودن آن حضرت را محدود به شیعیان یا مسلمانان نمی‌کند. صدانت شنیدن ‏این گفتگوی نیکو را که به همت کانون فرهنگی هنری امام حسین شکل گرفته‌است را به علاقه‌مندان توصیه می‌نماید. ادامه مطلب “گفتگو با ابوالقاسم فنائی در باب جنبه‌های اخلاقی و معنوی نهضت امام حسین”