پیرو سلسله جلساتی که پیرامون فلسفه سیاسی و اقتصاد سیاسی داشتیم، این بار در موضوع کاپیتالیسم میزبان آقای محمد ماشین‌چیان بودیم. محمد ماشین‌چیان که در این سال‌ها از مدافعان جدی اقتصاد بازار و کاپیتالیسم بوده، پژوهشگر اقتصادی، سردبیر سایت بورژوا، مسئول بخش اقتصاد سیاسی مجله سیاست‌نامه و همچنین مترجم کتاب‌های «عقل معاش»، «تجارت آزاد»، «سوسیالیسم ایده شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد» است و کتابی در دست ترجمه به نام «مدارا فضیلت لیبرال» دارد.
چرا باید شیوه‌ی برخورد با مسائل فلسفی را تغییر دهیم؟
به بهانه‌ی انتشار متن سه‌زبانه دو اثر فلسفی مهم قرن بیستم: «رساله منطقی- فلسفی» و «تحقیقات فلسفی» اثر لودویگ ویتگنشتاین، ترجمه‌ی دکتر مالک حسینی
1- درآمدی بر دو اثر بزرگ قرن بیستم: «رساله‌ی منطقی- فلسفی» و «تحقیقات فلسفی»
ویتگنشتاین در سال 1919 در نامه‌ها‌یی که از اردوگاه اسرای جنگی به راسل نوشته، می‌گوید گرچه خودش باور دارد کتابِ «رساله‌ی منطقی- فلسفی»[1]اش از هر لحاظ روشن و خیلی هم شفاف است اما هیچ‌کس از آن سردرنخواهد آورد و این فکر برایش آزاردهنده است.[2] و در همان خط اول پیشگفتارِ «رساله» می‌نویسد شاید این کتاب را فقط کسی بفهمد که یا خودِ افکاری که در آن مطرح شده و یا مشابه‌شان را، قبلا اندیشیده باشد اما چه کسی می‌تواند قبلا شبیه فیلسوفی اندیشیده باشد که رویِ سخن‌اش، با انسانی متفاوت از مدارِ دیگری است؟ ادامه مطلب “چرا باید شیوه‌ی برخورد با مسائل فلسفی را تغییر دهیم؟”
محمد قطبی
نوشتار حاضر چهارمین نوشتار از فصل سوم این دفتر، یعنی مجموعه نوشتار “درآمدی بر الهیات دوبنی” است. در نوشتارهای پیشین مدل دین‌شناسی، نیایش‌گری، رویکرد الهیاتی (تشبیه و تنزیه)، گونه‌های خداباوری (اصناف خداباوی) و نجات و رستگاری-شناسی( پدیده تنوع ادیان) مورد بررسی قرار گرفتند. در این نوشتار به تصور از خداوند، رابطه انسان و خدا و مدل الهیات‌شناسی الاهیات دوبنی پرداخته خواهد شد.
ادامه مطلب “نوشتار محمد قطبی با عنوان «مدل الهیات‌شناسی الاهیات دوبنی»”
آیا برای داشتن باورها به طور کلی و باورهای دینی و اخلاقی به جای تکیه بر استدلال مستقیم، میتوانیم به شخصیت دیگران تکیه کنیم؟ آیا اتکاء بر شخصیت دیگران برای پذیرش یا وازنش باورها با خودآیینی آدمی سازگار است؟ آیا به آتوریته گرفتن شخص یا اشخاصی در ساحت باورها، عواطف و اعمال امری معقول است یا خیر؟ در گفتگوی صدانت با نعیمه پورمحمدی با عنوان «آتوریته دینی و اخلاقی» و به میزبانی امید کشمیری سعی می‌شود با استشهاد از تدقیقات و بصیرت‌های معرفت‌شناس و فیلسوف دین و اخلاق معاصر لیندا زاگزبسکی پاسخ‌هایی که می‌توان به پرسش‌های مذکور داد، تبیین و تحلیل شود. ادامه مطلب “آتوریته دینی و اخلاقی در گفتگوی صدانت با نعیمه پورمحمدی”
انتشار یک یادداشت در نقد بخشی از لیبرال‌های ایرانی و یک جستار در دفاع از سیاست‌های سوسیال‌دموکراتیک و لیبرالیسم برابری‌خواه توسط محمدرضا جلائی‌پور به انتشار نقدها و پاسخ‌هایی انجامید که ضمن آن نکاتی شنیدنی دربارهٔ انواع لیبرالیسم، انواع عدالت‌گرایی، سوسیال‌دمکراسی، لیبرال‌دموکراسی و لیبرتارینیسم انجامید. صدانت در ادامه تعدادی از نقدها و پاسخ‌های منتشرشده را در ادامه در یک بسته تقدیم می‌کند. ادامه مطلب “گفتگوهایی دربارهٔ نقد گروهی از لیبرال‌های ایرانی”
سپیده دانایی: چندی است مبحثی به نام فلسفه و روان شناسی وجودی در فضای علمی ایران مطرح شده است. به همین بهانه فرصتی شد تا درباره ی چیستی و چرایی فلسفه و روان شناسی وجودی، میزگردی با حضور دکتر هدایت علوی تبار (استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی) و دکتر محمدرضا سرگلزایی (روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد) برگزار کنیم. این دو اندیشمند محترم که سال هاست در حوزه ی فلسفه و روان شناسی وجودی تحقیق و مطالعه کرده اند، در این میزگرد دغدغه هایی را بیان می کنند که احتمالاً تاکنون در فضای رسانه ای ایران مطرح نشده است. دغدغه هایی مانند فرار جامعه ی ایران به سمت بحث های فلسفی و وجودی که یکی از علل مهم علاقه ی شدید جامعه ی کتابخوان به آثار نویسندگانی مانند اروین یالوم است.
ادامه مطلب “چیستی و چرایی فلسفه و روانشناسی وجودی در گفتگوی هدایت علوی تبار و محمدرضا سرگلزایی”
طی دهه‌ی گذشته، علم با بحرانی که اعتبار آن را به چالش کشیده، مواجه شده‌است؛ بحرانی که به «بحران تکرارپذیری» موسوم است. مطابق آن وقتی در صدد تکرار کردن آزمایش‌های مطرحی برمی‌آییم که در بسیاری از مقالاتِ معروف‌ترین ژورنال‌های علمی منتشر شده‌اند، نتایج پژوهش تکرار نمی‌شود. برای نمونه، در پژوهشی ۱۰۰ مقاله‌ی معروف در سه ژورنال پرآوازه‌ی روانشناسی انتخاب شدند و تلاش شد که آزمایش‌ها، تا حد امکان، مطابق شرایط ادعا شده در مقاله تکرار شوند. در انتها تنها در ۳۵ مقاله، نتایج اولیه حاصل شد و در آن موارد نیز اثر مشاهده شده کمتر از آثار ادعا شده در مقالات بود. بنابراین شاهد بحرانی اساسی در علوم تجربی هستیم، به‌ویژه در علومی که با آزمون‌های آماری سروکار دارند.
پنج علت را می‌توان به عنوان علل پیشنهادی بحران معرفی کرد. در این گفتار ضمن معرفی این علل خواهیم دید که مهمترین علت بحران تکرار پذیری را باید در شرایط اجتماعی تولید مقالات علمی جست و نه آنکه تقصیر را به گردن ناکارآمدی روش‌های آماری انداخت.
فشارهای وارد بر دانشمندان و پژوهشگران برای تولید هر چه بیشتر مقالات، راه را نه تنها بر کم توجهی، بلکه بر دستکاری داده‌ها به اشکال مختلف می‌گشاید. «علم باز» و تغییرات اساسی در سیاستگذاری علم راه برون رفتی از بحران است. علم را باید از کالایی شدن روزافزون رها ساخت.
در گفتگوی امید کشمیری با هادی صمدی -به همت صدانت– به بحران، علل بحران و راه‌های برون‌رفت از آن پرداخته شد. ادامه مطلب “هادی صمدی در گفتگو با صدانت: درباره‌‌ی بحران تکرارپذیری در علم”
سلسله نشست‌های تخصصی با موضوع فلسفه اخلاق به همت دانشگاه مفید به مناسبت روز جهانی فلسفه در پاییز ۹۹ با سخنرانی سیدابراهیم موسوی، مسعود ادیب، سیدمسعود موسوی و ابوالقاسم فنائی برگزار شد. ادامه مطلب “نشست‌های تخصصی دانشگاه مفید با موضوع فلسفه اخلاق؛ پاییز ۹۹”
چرا بعضی افراد زود اعتماد می‌کنند یا ساده‌لوح‌اند و بعضی سخت اعتماد می‌کنند یا بدبینند؟ چه می‌شود ما به افرادی اعتماد می‌کنیم و به افراد دیگری اعتماد نمی‌کنیم؟ اعتماد فردی و اعتماد اجتماعی به تربیت خانوادگی بستگی دارد یا ژنتیکی است؟ آیا به هوش یا هورمون‌های مغزی ارتباط دارد؟ روانشناسی اعتماد چیست؟ اعتماد پایدار است یا سیال (از اول تا آخر عمر با انسان می‌ماند یا تغییر می‌کند)؟ آیا اعتماد مقوله اخلاقی/عقلانی است؟
ادامه مطلب “درس‌گفتارهای نگاهی به مقوله اعتماد اجتماعی از آذرخش مکری”
اغلب از محافظه‌کاری -در کنار لیبرالیسم و سوسیالیسم- به عنوان یکی از سه ایدئولوژی عمده قرن بیستم نام می‌برند. بسیاری در توصیف محافظه‌کاری ویژگی‌هایی همچون حفظ نظم موجود، بیزاری از تغییر و منفعل بودن در برابر شرایط را بر می‌شمرند. جان استوارت میل حزب محافظه‌کار را «حزب آدم‌های احمق» می‌خواند و جان هرن‌شا، تاریخ‌نگار شهیر انگلیسی، می‌گفت «برای محافظه‌کار بودن کافی است کسی بنشیند و فکر کند، یا حتی فقط بنشیند». علی‌رغم این شیوه برخورد با محافظه‌کاری به عنوان یک ایدئولوژی، محافظه‌کاران معتقدند دیدگاه‌های آنان یک «ایدئولوژی» نیست.
اگر منظور از ایدئولوژی یک نظام جامع مفهومی انتزاعی باشد که هدفش نه صرفاً تبیین جهان بلکه تغییر آن است، آن‌گاه نمی‌توان محافظه‌کاری را یک ایدئولوژی دانست. محافظه‌کاران با ایدئولوژی مخالفند زیرا بر این باورند که به دلیل انتزاعی بودن، ایدئولوژی‌ها قادر به نشان دادن پیچیدگی‌های و ظرافت‌های جهان حقیقی نیستند. به عبارت دیگر، از منظر محافظه‌کاران، یک ایدئولوژی ناتوان از ارائه تصویری از جهان است بلکه آنچه در یک ایدئولوژی بیان می‌شود نوعی کاریکاتور است که واقعیت را به شکلی تحریف شده نمایان می‌کند. از نظر محافظه‌کاران، ایدئولوژی تمام پیچیدگی‌ها و زیبایی‌ها و غنای حیات بشر را به فرمول‌های سرد و بی‌رنگ تقلیل می‌دهد. محافظه‌کاران بر آنند که هیچ انتزاع و تعمیمی واقعی نیست، فقط خاص‌ها واقعی‌اند. فهم واقعیت متکثر و پیچیده جهان از نظر محافظه‌کاران در مقابل مواد و مصالح بی‌روح سیستم‌سازان و ایدئولوگ‌ها قرار دارد. برای محافظه‌کاران اهمیت ایدئولوژی در این است که بعضا در ایدئولوژی‌ها مواردی اهمیت می‌یابد که شاید تا پیش از آن نسبت به آن التفات چندانی وجود نداشته است. اما با این حال، هرگز نباید یک کاریکاتور را با تصویر واقعی که مملو از پیچیدگی و غموض است اشتباه گرفت. لذا، محافظه‌کاران به جای تمرکز بر فرمول‌های انتزاعی و کلی، بر روی عمل‌گرایی، انعطاف، سازگاری و خودانگیختگی تمرکز می‌کنند. از همین روست که محافظه‌کاری را می‌باید به عنوان نوعی منش و رفتار در نظر گرفت و نه یک ایدئولوژی.
