درسگفتارهای «کانت: راهنمایی برای خواندن کتاب نقد عقل محض»
محمدرضا واعظ شهرستانی
پژوهشگر فلسفه ([email protected])
فلسفه و تاریخ فلسفه یکی هستند. ما نمیتوانیم به یکی از این دو فارغ از دیگری بپردازیم. بنابراین، اگر کسی میخواهد فهم کافی از مسائل، پرسشها و موضوعات معین در زمینۀ فلسفه داشته باشد، ضروری است که پیشینۀ آنها را بداند. در این میان، کانت مهمترین فیلسوف دوران مدرن و کتاب نقد عقل محض(1787) یکی از مهمترین کتابهای فلسفی تاریخ فلسفه تا به امروز است.[1]
کانت چهرهای بنیادی در چند قرن گذشته در سنت غربی است. او، به ویژه در نقد عقل محض، دیدگاههای پیشگامانش در اوایل دوران مدرن (خردگراها و تجربهگراها) را ترکیب کرد و قسمت عمدۀ دستور کار آیندگان در قرون نوزدهم، بیستم و بیست و یکم (ایدهآلیست، پراگماتیست، نئوکانتی، تحلیلی و قارهای) را تعریف کرد. تا به امرزو، معرفتشناسان، فیلسوفان زبان و متافیزیکدانان مشغولِ موضوعاتی بودهاند که به طور محوناشدنی توسط کانت صورتبندی شدهاند. همچنین حتی زمانی که کانت خود به صورتبندی آنها نپرداخته است، منابع مفهومی او، درست به همان اندازه برای روشنسازی آنها کفایت میکنند. در این زمینه، این عبارت به اُتو لیبمن[2] نسبت داده شده است که : “هر کس میتواند موافق و یا مخالف کانت فلسفهورزی کند، اما هیچکس نمیتواند بدون در نظر گرفتن کانت فلسفهورزی کند.”[3] از این رو لزوم ارائۀ راهنمایی به علاقهمندان فلسفه به منظور خوانش این کتاب، به خصوص برای افرادی که از طریق دورههای دانشگاهی و آکادمیک نمیتوانند به چنین امکانی دست یابند، ضروری به نظر میرسد.
این جلسات به تدریس برخی از مباحث مهم کتاب نقد عقل محض، به عنوان راهنمایی مقدماتی، به منظور فهم بهتر متن این کتاب به هنگام مطالعه اختصاص دارد. لازم به ذکر است که دورۀ اول درسگفتار حاضر، با تغییراتی، در طی شش جلسه برای دانشجویان کارشناسی ارشد فلسفه علم دانشگاه اصفهان در ذیل درس فلسفۀ غرب نیمسال دوم 1397 و همچنین در هشت جلسه، در تابستان و پاییز سال 1398 در خانۀ حکمت اصفهان برگزار شده است.
ادامه مطلب “درسگفتارهای «کانت: راهنمایی برای خواندن کتاب نقد عقل محض»”