صدانت

قریب چهل سال است مراجع تقلید حکومتی ایران «قرائت رسمی غیر معقول و خشونت پرور از کتاب و سنت» را در ایران پشتیبانی، ترویج و تئوریزه می‌کنند. محیط آنان با انواع قداست‌ها و القاب توهم‌آور چنان آراسته شده که گویی آراء و افکار و فتاوی و مواضع سیاسی و اجتماعی آنان فوق هر گونه پرسش و انتقاد قرار دارد. آنان که مدعی تولیت بر دینِ تولیت ناپذیر اسلام هستند مستقیم و غیر مستقیم هر سخن نو در باب دین و تفسیر کتاب و سنت را که با آموزه‌های سنتی آنان نمی‌سازد القاء شبهه، بدعت‌گذاری و انحراف می‌نامند. تکیه گاه تئوریک همه فشارهای گوناگون که از سوی نهادهای متعدد برای محدود و منزوی کردن صاحبان آراء و اندیشه‌ها نوو در باب دین، اِعمال می‌شود آن آراء و فتاوای فقهی است که از قلم و زبان آن مراجع صادر می‌شود. در حال حاضر آن مراجع دینی در پیدایش خسارت‌های کلان سیاسی،، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی و معنوی ناشی از قرائت خشونت آمیز از کتاب و سنت مهم‌ترین نقش‌ها را دارند. ادامه مطلب “چرا مراجع تقلید را به مناظره طلبیدم و چرا آنان نیامدند؟”

چندی پیش از تمایز بین آثار مثبت و منفی قوم گرایی نوشته ام که خوش بختانه مورد توجه بسیاری از مخاطبان قرار گرفت و حتا امروز با خبر شدم که روزنامه ی آرمان نیز بخشی از آن را (البته به طور گزینشی) منتشر کرده است. البته من تشکر می کنم از این دوستان که حُسن نظر داشته اند. یکی از کارکردهای بسیار منفی دین این است که در بسیاری از مواقع در تاریخ جوامع عامل تفرقه و نزاع و گاه حتّا جنگ است. متأسّفانه برخی استادان و دانش جویان جامعه شناسی در ایران معمولاً به این کارکرد بسیار منفی و غیرانسانی ادیان توجّه نمی کنند و فقط طوطی وار سخن دورکیم را در باب کارکرد انسجام بخشی دین تکرار می کنند و فراموش می کنند که دین به کرّات در تاریخ جوامع عامل جدایی و گسست و تضاد و درگیری بوده است. می توان از ادیان نیز تفسیری خاص گرایانه ارایه کرد که بر حسب آن فقط یک گروه معین اهل نجات و شایسته ی نجات تلقی می شوند و بقیه جهنّمی معرفی می شوند و یا کافر و از این قبیل تلقی می گردند و در نتیجه با برچسب های منفی دینی به انحای مختلف حقوق شان مورد نقض قرار می گیرد. ادامه مطلب “حسن محدثی، لزوم هم‌زیستی پی‌روان ادیان و مذاهب”

تاریخ معاصر ایران، آینه‌ای روشن از آرمان‌ها و مطالبات مردم ایران است. تاریخ بیش از یک‌صد ساله آزادی و عدالت‌خواهی ملت ایران، نمونه‌های پرافتخاری همچون نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی را به خود دیده است. در تمامی این دوران پرفرازونشیب، مردم ایران خواستار حرمت نهادن به کرامت و حیثیت والای انسانی و دستیابی به حقوق خود بوده‌اند. دوام مشروعیت و قدرت حکومت در پناه رضایت شهروندان و ایفای حقوق آنان به دست می‌آید؛ که امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب ^(ع) فرمود: «خداوندد سبحان، حقوق بندگانش را پایه‌ای برای حقوق خود دانسته، پس پاسداشت حقوق بندگان خدا، برپایی حقوق خداوند متعال را به دنبال خواهد داشت». ادامه مطلب “منشور حقوق شهروندی”

 دسامبر سال 2013 بود که جامعه فلسفی و دینی محققی برجسته در “علم و دین” را در سکوت خبری از دست داد. ایان باربور ، الهی دان مسیحی و فیزیکدان معروف آمریکایی در نود سالگی درگذشت. نام او برای جامعه فلسفی و حوزوی ایران نامی آشنا است و اولین بار در دهه 60 شمسی به واسطه یکی از آثار درخشان او یعنی موضوعاتی درباره علم و دین (1966) بر سر زبان ها افتاد. اثری که در سال 1999 توسط تلویزیون عمومی آمریکا (PBS) به عنوان آغاز کننده رشته علم و دین شناخته شد. پس از ترجمه آن کتاب در ایران بود که دانشگاهیان و حوزویان به استقبال باربور رفتند و اندیشه های او را به کار گرفتند. رفته رفته آثار او به عنوان آثار کلاسیک در حوزه دین شناسی غربی در آمد و در زمره منابع آزمون سراسری. من که خود را از شاگردان غیرمستقیم او می دیدم، دست به کار شدم تا به احیای نام او بپردازم. ادامه مطلب “علم و دین در دستان ایان باربور”

روایت‌شناسی، علمی نوپاست که در دهۀ شصت قرن بیستم توسط نظریه‌پردازانی همچون ژرار ژنت و تزوتان تودورف ایجاد شد. این علم به طور مشخص به روش‌شناسیِ ساختار و روشِ روایت می‌پردازد و به طور عمده حوزۀ عملکردش ادبیات است. از سوی دیگر، پدیدارشناسی روحِ هگل یکی از بزرگ­ترین آثار تاریخ فلسفه است که در آن، هگل به تعبیری، تمام دقایق و مراتب اندیشه و تاریخ بشری را بررسی کرده و همۀ آنها را به نحوی دیالکتیکی در بطن روح جای می‌دهد. موضوع این کتاب در یک کلام، همان­گونه­ که از عنوانش پیداست، داستان پدیدار شدنِ روح است. در بیش از دو قرنی که از انتشار این کتاب می‌گذرد، شرح‌ها و تفسیرهای متعدد و متنوعی در حوزه‌های مختلف دربارۀ آن نوشته شده است. ادامه مطلب “بررسی روایت‌شناختیِ پدیدارشناسی روحِ هگل”

اولین ایراد این نوع قرآن‌شناسی بسیار شایع است. بگذارید نام ایراد اول را «فهم ژیمناستیکی» بنامم. مراد من از این عنوان کمی نیازمند توضیح است. هنر یک ژیمناست در چیست؟! چنین ورزشکاری می‌تواند بر روی دستان خود راه برود و یا پاهای خود را صد و هشتاد درجه باز نماید. بدن این ورزشکاران بسیار منعطف است و اصلاً به هر حالتی درآمدنی‌ست. در این ورزشکاران هر عضو بدن دارای چندین خاصیت است؛ و گویی پا در حکم دست است و دست در حکم پا…

ادامه مطلب “در نقد قرآن‌شناسی سنتی”

فرآیند انتخاب طبیعی که در فرگشت مطرح است تاثیر بسزایی بر محتوای قضاوتهای اخلاقی ما انسانها گذاشته است. برخی قضاوتهای اخلاقی شانس بقا و تولید مثل ما را افزایش  و برخی آن را کاهش می‌دهند. مثلا این قضاوت اخلاقی که زندگی ما انسانها با ارزش است به بقای ما کمک می‌کند و این قضاوت که باید به کودکان خود حمله کنیم بقا را به خطر می‌اندازد. برخی از قضاوتهای اخلاقی تقریبا بین همه انسانها وجود دارند. مثلا اگر شخصی با ما خوش‌رفتاری کند، دلیلی برای خوش‌رفتاری کردن با آن شخص است یعنی ما دلیلی پیدا می‌کنیم با او خوش‌رفتاری کنیم. اگر کسی به ما آسیب برساند این برای ما دلیلی می‌شود که او را مجازات کنیم یا این عمل او را تقبیح کنیم. یا مثلا کمک کردن به کودکان خودمان نسبت به کسانی که نسبت به ما کاملا غریبه هستند برای ما الویت دارد. این قضاوتها که بقا را تضمین می‌کنند تقریبا بین همه انسانها که قضاوتهای اخلاقی آنها به واسطه فرگشت به وجود آمده مشترک است.

ادامه مطلب “فرگشت و دوراهی واقع‌گرای اخلاقی”

توضیحات : راج موهان گاندی ، عضو سابق راجیا سابها (مجلس عالی هند)، استاد میهمان “برنامه‌ی بررسی‌های جنوب آسیا و خاورمیانه” در دانشگاه ایلینویز در اوربانا چمپین است.
آخرین کتابش “غفّارخان: پادشاه بی‌ستیزه‌ی پشتون‌ها”   است. وی ضمنا ً مولف “قایقران نیک”، زندگی نامه‌ای برای پدر بزرگش، موهانداس (مهاتما) گاندی است.
این مقاله ترجمه غلامعلی کشانی است که در سال 85 انجام شده است . ادامه مطلب “ماهاتما گاندی، عبدالغفارخان و فلسطین امروز”

یکی از دل آزارترین مشخصات شرایط بشری ما، وجود شرّ در این عالَم است. مسألۀ شرّ ذهن متفکران جدّی را خسته وکوفته کرده است. موضوع شرّ، پرسشی سهمگین از امر الهی است. انواع استدلالها که به برهان شرّ معروف اند گاهی به نتیجه می رسند که با وجود این همه شرّ، الوهیت بی معنی است. بسیاری از توجیهات دفاعیه ای الهیدان ها، انصافاً سُست اند و بعضا بسیار تکلف آمیز. ادامه مطلب “غمخواری با خدا ؛ تأملی دربارۀ شرّ و نقدی بر الهیات مبالغه آمیز”

روز جمعه 28 آبان ماه ، دکتر بیژن عبدالکریمی در جلسه ای که به صورت آنلاین در شهر کاغدی شیراز برگزار شد ، با رویکردی قاره ای به پرسش «فلسفه چیست» پرداخت و برخی از مهم ترین انتقادات به فلسفه ی تحلیلی را بر شمرد.

” شاید بتوان مهم ترين انتقاد به فلسفه هاي تحليلي را «فقدان نگرش تاريخي» دانست. همه فلسفه هاي تحليلي به دليل درک نکردن «حيث تاريخي» بشر در چارچوب معرفت شناسي کلاسيک و در سنت تفکرارسطويي دکارتي کانتي يعني در چارچوب ماقبل هگلي مي انديشند.

مراد از «فقدان نگرش تاريخي» به هيچ وجه اين نيست که فيلسوفان تحليلي تاريخ نمي خوانند يا به تاريخ برخي از مفاهيم و انديشه ها توجه ندارند، بلکه مراد اين است که آنان درنمي يابند که نحوه هستي آدمي بالذات تاريخي است لذا همه فهم ها، تفسيرها و کنش هاي آدمي، همچون معرفت، علم، هنر، دين و سياست اموری تاريخي اند. ” ادامه مطلب “بیژن عبدالکریمی: فلسفه چیست؟”