صدانت

«نقد» و «علم مدرن» به چه معناست؟ «نقد» به معنای بررسی و تعیین حدود است و با انتقاد که بیشتر صبغه‌ی منفی دارد متفاوت می‌باشد. «علم مدرن» علمی است که در چهارصدساله‌ی اخیر (از دکارت به این‌سو) پیشرفت‌های محیرالعقولی داشته است. تفاوت گذاشتن بین علم مدرن با آگاهی‌های پیش از مدرن به این معناست که این علم ویزگی‌ها و مختصاتی دارد که آگاهی‌های باستانی فاقد آن‌اند. مراد از «نقد علم مدرن» فهم این تفاوت‌هاست یعنی فهم آن چیزی که امری همچون علم جدید را از علمی که پیش‌تر بوده است متمایز می‌کند. سه گروه در غرب به‌نقد علم مدرن پرداخته‌اند. اولین گروه نقدها مربوط به فلسفه‌ی محض (فلسفه قاره‌ای در برابر فلسفه تحلیلی) بخصوص فلسفه‌ی آلمان و شخص مارتین هایدگر می‌باشد که تندترین نقدها را نسبت به مدرنیته ابراز کرده‌اند و دو نقد دیگر مربوط به میشل فوکو و مکتب فرانکفورت است که در فلسفه علوم اجتماعی به نقد علم مدرن پرداخته‌اند. نقد هایدگر (۱۹۷۶ ـ ۱۸۸۹) به علم مدرن سه محور عمده دارد: ۱. اولین گشایش ما به عالم، گشایشی پراتیک است و نه تئوریک اما در علم مدرن جهان، چون گشایش ما به عالم تئوریک شده است، عالم را نه به مثابه نشانه که به صورت اعیان (ابژه) می‌بینیم. ۲. تلقی دکارتی از عالم (ریاضی دیدن عالم). این دو نقد در هستی و زمان آمده و مربوط به دوره‌ی اول تفکر هایدگر است. ۳. تکنولوژی (= سودای فتح طبیعت به جای فهم حقیقت) به لحاظ وجودی بر علم مدرن تقدم دارد. این نقد در مقاله «پرسش از تکنولوژی» (۱۹۳۶)، مربوط به دوره‌ی دوم تفکر هایدگر، مطرح شده که اولین پرداخت جدی فلسفه به مسئله‌ی تکنولوژی است و مسامحتاً می‌توان گفت فلسفه‌ی تکنولوژی با این مقاله آغاز می‌شود. هایدگر در مقاله عصر تصویر جهان (۱۹۳۸) هم نقدی به تکنولوژی دارد که به صورت تبصره مطرح شده و آن اینکه وی به تاریخ هستی قائل است و معتقد بود هستی در هر عصری به نحوی خود را به ما نشان می‌دهد و این‌بار خود را در قالب تکنولوژیک به ما نموده است. دومین نقد از علم مدرن مربوط به میشل فوکو (۱۹۸۴ ـ ۱۹۲۶)، فیلسوف فرانسوی، است. به نظر وی علم و قدرت دو روی یک سکه هستند، هیچ حوزه‌ای از علم نیست که حوزه‌ای از قدرت را در اطراف خود نداشته باشد و هیچ حوزه‌ای از قدرت نیست که علم خاص خود را ایجاد نکند. فوکو برای هر عصری یک صورت‌بندی دانایی (Episteme) تصور می‌کند که رژیم‌های قدرت ـ حقیقت را به وجود می‌آورند و رژیم قدرت حقیقت نیمه‌ی قرن بیستم به این‌سو رژیم قدرت ـ حقیقت علوم انسانی است. سومین نقد به علم مدرن مربوط متفکران مکتب فرانکفورت است به نظر آنها علوم اجتماعی وضع موجود را توصیف می‌کند و نمایا‌گر اراده‌ی طبقه‌ی حاکمه و هژمونی جهان سلطه و توجیه‌کننده آن است در حالی که باید وضع مطلوب را ترسیم کند. ادامه مطلب “سخنرانی «نقد علم مدرن» از دکتر مهدی معین‌زاده”

برگرفته از رمان «بندباز، سفری به دنیا» از همین قلم

سوداگران عالم پندار را بگو

              سرمایه کم کنید که سود و زیان یکی است

ادامه مطلب “زبان ساحرانه”

تأمل درباره‌ی گستردگی کیهان ، و کوچکیِ زمانی و مکانیِ ما در آن، اغلب تصوراتی تیره و تار را پیش چشم ما می‌آورد. آیا از این که عالم هستی تا این اندازه بزرگ و ما تا این اندازه کوچک و گذرا هستیم، نمی‌توان نتیجه گرفت که ما انسان‌ها مطلقاً بی‌اهمیت و بی‌ارزش‌ایم؟

ادامه مطلب “انسان چه اهمیت و ارزشی در کیهان بی‌کران دارد؟”

به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، در این جلسه مرتضی مردیها، پژوهشگر فلسفه علم و فرهنگ، مرتضی شروین وکیلی، جامعه‌شناس و مدیر گروه جامعه‌شناسی تاریخی انجمن جامعه‌شناسی ایران درباره کتاب و اندیشه‌های ارنست نولته صحبت کردند. مجتبی گلستانی، نویسنده و پژوهشگر فلسفه نیز اجرای این مراسم را به عهده داشت. ادامه مطلب “نشست رونمایی از کتاب ارنست نولته : مرتضی مردیها، مهدی تدینی و شروین وکیلی”

پرسش از فرادستی و فرودستی، خواهی‌نخواهی و ناخودآگاه یا خودآگاه، پرسش از امر سیاسی است. درک امر سیاسی مگر چیست جز درجاتی گوناگون از این آگاهی و اشراف مرکب: اشراف بر وضعیتی که در آن، دو سوی رابطه در دو تراز قدرت نشسته‌اند، یکی فرادست، دیگری فرودست؛ و آگاهی بر این که این اختلافِ ترازِ قدرت همیشه میلی روان به‌سوی سلطه‌ی جانب فرادست بر جانب فرودست دارد؟ و این بنیادی‌ترین معنای همان سلطه‌ای است که اگر درجاتی از آن، هرچند خفیف و خفی، در میان نباشد، نه‌تنها موضوع سیاست، بلکه موضوع اغلب روابط و مناسبات انسانی، از هم می‌پاشد. ادامه مطلب “فرودستی زنان : تبعیض جنسیت‌بنیاد دربرابر سیاست برای زندگی”

ادامه مطلب “نقد و بررسی کتاب «ما ايرانيان» با حضور مقصود فراستخواه و محسن خليلی”

بعد از 2008 و آن بحران اقتصادی که خیلی ها فکر می کردند مدل جدیدی از اقتصاد و سیاست است، ولی خیلی زود هم نا امید شدند. سیریزا در یونان، بهار عربی و برگزیت(خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) که همه سیاست شکست بود. نمونه آخر آن هم که ترامپ بود. چپ در این وضعیت یعنی در پی شکست امیدهای هرچند واهی به کدام سو می رود. چه اتفاقی قرار است برای چپ بیافتد؟ چپی که توانایی خود را در عرصه واقع از دست داده است. یعنی توده ها به عنوان مرجع اصلی چپ حتی اعتماد هم به آن ندارند. ادامه مطلب “عقب نشینی به فلسفه: مراد فرهادپور در گفتگویی تفصیلی از زمینه و زمانه اش میگوید”

تذکر: پیشاپیش تاکید می کنم که این متن در صدد بیان مطلق نیست بلکه وضعیت اکثری دانشگاه ها و اساتید را مد نظر دارد

امروز 15 اردیبهشت 1394 که مشغول تدریس  کتاب بدایه الحکمه برای دانشجویان فلسفه در مقطع کارشناسی بودم.داشتم احکام سلبی وجود را درس میدادم. در اواخر کلاس بحث به اینجا رسید که این ترم زیاد درس دادیم و صد صفحه جلو رفتیم  لذا بهتر است که کلاسها را برای فرجه امتحانی زودتر تعطیل کنیم. من در پاسخ گفتم که نه باید بیشتر جلو بریم و هنوز خیلی زود است که تعطیل کنیم. یکی از دانشجویان گفت: چه تفاوتی دارد که مثلا بیست صفحه دیگر بخوانیم. ما که این صد صفحه را خواندیم برایمان هیچ سؤالی طرح نشده گیرم که بیست صفحه ی دیگر بخوانیم! ادامه مطلب “ماجرای من و کلاسهای فلسفه”

این فهرست به درخواست دوستان جوانی تنظیم شده که خواستار تعمیق مطالعه در امر «جهان‌بینی» هستند. جوانانی که دغدغۀ درست اندیشیدن در بارۀ نگرش و زندگیِ دینی دارند، دینی که خواسته یا ناخواسته با تعلیمات آن بزرگ شده‌اند و اینک در بخشی از آن تعلیمات رخنه می‌بینند.
معرفی این کتاب‌ها به معنای تأیید همۀ مطالب و آموزه‌های آنها نیست. اصولاً شایسته است هر متنی با رویکرد نقادانه خوانده شود. کتاب‌های پیشنهادی چنان‌اند که یا مستقیماً، یا از رهگذر نقد آنها، می‌توان از جریان‌های تأثیرگذار فکر دینی در ایران معاصر و تا حدودی جهان امروز، آگاه شد و برای تنقیح جهان‌نگری خود سود برد؛ ای بسا هر کتاب سرنخی باشد برای راه یافتن به کتاب‌هایی دیگر خارج از این فهرست. ممکن است درک برخی از این کتاب‌ها مستلزم راهنمایی متخصصان باشد.

ادامه مطلب “فهرست مطالعاتی: جهان‌بینی ، دین”