صدانت

گفتاری در معرفت‌شناسی، خطاشناسی و هرمنوتیک نظریۀ تکامل معرفت دینی

Hossein Dabbagh, “The Hermeneutical Contraction and Expansion of Religion: From the Kantian to the Quinian Interpretation of ‘The Theoretical Contraction and Expansion of Religion’,” Iran Nameh, 29:1 (Spring 2014)

ولی آیا [افراد] دگم می‌توانند نسبت به محدودیت‌های غریب فهم آدمی حساس شوند . . .دیوید هیوم

ادامه مطلب “مقاله حسین دباغ با عنوان «از قبض و بسط کانتی تا قبض و بسط کواینی»”

من معتقدم در نظریه آقای دکتر سروش درباره رؤیایی بودن وحی پیامبر یکی از مشکلات اساسی عدم توجه به دستاوردهای مطالعات تاریخی و به کلی نادیده گرفتن آن نوع مطالعات است. نمونه آن در نوشته اخیر ایشان دیده می شود که لازم دیدم در حاشیه بحث خود درباره نظریه یاد شده مختصری درباره اش اینجا بنویسم. نخست عین عبارات ایشان را نقل می کنم: ” صنعت التفات یعنی در گفتار از خطاب به غیاب، و از غیاب به خطاب رفتن، نزد ادیبان یک زینت است؛ امّا در فرضیه وحی رؤیایی یک حجّت است بر استواری آن. و چنانکه پیش از این آوردم، این صنایع اگر آگاهانه به کار روند، صنایع اند، اما در عالم ناهشیاری حقایق اند! اینکه در قرآن گاه اوّل شخص به جای دوم شخص، و گاه دوم شخص به جای اوّل شخص می‍نشیند، اتفاقی است که واقعاً در ضمیر و در خیال محمد(ص) می‍افتد، نه اینکه صنعتگرانه و برای تحسین و تزیین کلام بدان توسّل جوید. در هم تنیده شدن متکلّم و مخاطب و ناظر و نشستن یکی به جای دیگری در این موارد به نیکی مشاهده می‍شود. از باب مثال، به این آیه که نظائر بسیار در قرآن دارد، توجه کنیم: وَهُوَ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ ۖ حَتَّىٰ إِذَا أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالًا سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَّیِّتٍ فَأَنزَلْنَا بِهِ الْمَاءَ فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ ۚ کَذَٰلِکَ نُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ (اوست که بادهای مبشّر رحمت را روانه می‍کند تا ابرهای سنگین را بر دوش کشند و ما آنها را به سرزمین‍های مرده می‍فرستیم… الاعراف/ ۵۷). گویی ابتدا کسی (پیامبر) می‍گوید که خدا بادها را می‍فرستد و سپس خدا خود زمام سخن را به دست می‍گیرد و می‍گوید ما ابرها را می‍رانیم! این جابه جایی حاضر و غایب، نه در عبارت که در متن واقعیت (رؤیا )اتفاق می‍افتد و گاه پیامبر از زبان خدا سخن می‍گوید و گاه خدا از زبان پیامبر. چند صدایی بودن قرآن را در این نمونه ها می‍توان تحقیق و تصدیق کرد. تکلیف قل ها و انزلناهای قرآن هم این گونه معلوم می‍شود.” ادامه مطلب “از فهمی تاریخی تا فهمی تئولوژیک (3) ، حسن انصاری”

بزرگان یک مملکت باید حواسشان جمع باشد که در این کوچه و بازار و میتینگ ها چه می‌گذرد. هیچ حمله ای به هیچ تظاهرات و هیچ میتینگی با هیچ اخلاق انسانی و دینی سازگار نیست. یک دلیل برای من بیاورید که در آیات یا روایات آمده باشد که شما بروید تجمعات را به هم بریزید. هر کس سخن مخالف دارد بیاید سخنش را بگوید. به قول سعدی هر وقت حرفی برای گفتن نداشته باشید چنگول می‌زنید. از چنگول زدن مشخص می‌شود که حرفی برای گفتن ندارید. این رفتارها اسلامی نیست. ادامه مطلب “هیچ حمله ای به هیچ میتینگی با هیچ اخلاقی سازگار نیست، مصطفی ملکیان”

بیستمین همایش روز ملی بزرگداشت ملاصدرا به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا با حضور آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای رییس این بنیاد، رضا داوری اردکانی رییس فرهنگستان علوم و دیگر اساتید فلسفه از جمله کریم مجتهدی، غلامحسین ابراهیمی دینانی، سید مصطفی محقق داماد و غلامرضا اعوانی از ساعتی پیش (شنبه یکم خرداد) در مجتمع فرهنگی آدینه آغاز شد.دینانی در همایش فلسفه و جهان عاری از فلسفه سخنان خود را با موضوع سلطه شر در جهان عاری از فلسفه ایراد کرد. ادامه مطلب “سخنرانی دکتر دینانی در همایش روز ملی بزرگداشت ملاصدرا”

اخیرا کتاب «شعاع شمس»، گفتگوی کریم فیضی با دکترغلامحسین دینانی به دستم رسید؛ گفتگویی دربارۀ غزلیات شمسِ جلال الدین رومی. در روزهای اخیر، بخشهای زیادی از این کتاب دو جلدی را در مطالعه گرفتم. صادقانه بگویم، از خواندن آن عمیقا تاسف خوردم. تا جایی که می دانم، تاکنون نقد جدی ای بر این اثر و این سنخ کارهای دینانی منتشر نشده است، هر چند شفاها از این و آن در سالیان اخیر در نقد آنها مکررا شنیده ام….. ادامه مطلب “نقد دکتر سروش دباغ به دکترغلامحسین دینانی (1)”

پیش از این، در مقاله «زمان، علم خدا و نسبت اراده‌های الهی و انسانی»، به نادرستی یکی از پیش فرضهای کلیدی نظریه «قرآن؛ کلام محمد» جناب دکتر سروش پرداخته‌ام و حال بر آنم که در رد استدلالات ایشان در مناظره با جناب عبدالعلی بازرگان در خصوص نظریه «قرآن؛ رویاهای رسولانه»(1) توضیحاتی را ارائه دهم.

در ابتدا به اختصار بگویم که استدلالات جناب دکتر سروش در پی اثبات این است که؛ قرآن نمی‌تواند لفظاً کلام الهی بوده و پیامبر فقط آن را بازگو کرده باشد، چون مکانیزمی برای آن در عالم هستی وجود ندارد. بلکه قرآن، حاصل «رویاهای رسولانه» است و منشأ سمعی بصری، و حتی ذوقی، شمّی، لمسی داشته است، و از این رو است که در آن اختلافها و تناقضاتی یافت می‌شود، چرا که چنین مکانیزمی متضمن خطاپذیری پدیده وحی بوده و در نتیجه نباید انتظار داشت که قرآن یک کل منسجم و بدون خطا باشد. ادامه مطلب “در رد نظریه «قرآن؛ رویاهای رسولانه» دکتر سروش ، نیما حق پور”