صدانت

کدام اندیشه شایسته‌تر است که موجب مباهات و افتخار ایرانیان باشد: «حافظ ایرانی است» یا «ایران حافظی است»؟ نیکو است، نخست، حقیقتِ «ایرانی بودن حافظ» که برای ما باوری بدیهی و مسلّم است را به چالش و پرسش بکشیم و سپس، ارزشمندی آن را در مقایسه با ارزشمندی اندیشهٔ «حافظی بودنِ ایران» بسنجیم و بررسیم. ادامه مطلب “حافظِ ایرانی یا ایرانِ حافظی؟”

یکی از اندیشه برانگیز ترین مسائل و از آن دسته میل های سرکوب نشدنی آدمی، همانا پرسش و تحقیق در مسئله ی مرگ است و دربرابرش خواست جاودانگی است که همیشه ذهن آدمی را درگیر کرده است.افلاطون اولین کسی است که برای اولین بار نفس را از هر جهت غیر جسمانی دانست و به او جنبه ای روحانی و مابعدالطبیعی داد ، چنانکه به تصریح در نوامیس مینویسد: نفس جنبه ای از وجود ماست که الهیت آن از همه ی جنبه های دیگر بیشتر است و همچنین نفس اخص اموری است که به ما تعلق دارد. بحث در خصوص آرای افلاطون در این باره را در ذیل شرحی در رساله ی فایدون که برجسته ترین اثر وی در خصوص نفس است خواهیم آورد ولی تمام هم و غم خود را در این نیز قرار خواهیم داد که در دیگر رسالات افلاطون که اشاره بر این موضوع شده است نیز در همین نوشتار بگنجانیم. از اهمیت فایدون که در آخرین لحظات زندگی سقراط این مکالمات صورت گرفته است چه بگوئیم که راسل مینویسد مکالمه ی فایدون برای فلاسفه ی غیر متدین یا آزاد اندیش دارای همان ارزش و اعتباری بوده است که شرح مصیبت مسیح در انجیل برای مسیحیان داراست. پس سخن کوتاه میکنیم و به شرحی از این رساله ی افلاطون میپردازیم. ادامه مطلب “مرگ و جاودانگی در اندیشه ی افلاطون ، ایمان مطلق”

در این سخنرانی دکتر آرش نراقی بعد از بیان انواع سه‌گانه مرگ یعنی: روندی که به مرگ می‌انجامد، واقعه‌ای که منجر به مرگ می‌شود، و وضعیت پس از مرگ؛ به چند نوع مرگ خوب از قبیل: مرگ عرفانی که در پرتو آن زندگی معنای تازه‌ای می‌یابد، مرگ فلسفی یه معنای توانایی به درآمدن از محدودیت‌های جهان حس، مرگ سیاسی به معنای جان دادن در راه ایدئولوژی و عقیده سیاسی، و مرگ دینی به معنای زندگی کردن مطابق اوامر و اواهی خداوند اشاره می‌کند. ادامه مطلب “سخنرانی آرش نراقی با عنوان «شهادت ؛ مرگِ خوبِ اخلاقی»”

احسان اکبرپور : مصرف‌زدگی و شکاف طبقاتی دیگر نه افسانه است و نه چیزی پنهان؛ آشکار است و پیدا و عیان. آنچه اما شاید هنوز تأمل‌برانگیز است؛ «تبِ» مصرف‌زدگی و «شتابِ» شکاف طبقاتی است. اما چگونه است که مصرف‌زدگی تبدیل شده است به بخشی از زندگی روزمره و عادتی همگانی؟ دلایل، عوامل و تبعات مصرف‌زدگی چیست و چگونه می‌توان عضو یک «جامعه‌ی مصرفی» نبود؟ دیگر از آن، آیا راهکاری اخلاقی برای مقابله با شکاف اقتصادی وجود دارد؟ شکافی که به باور مصطفی ملکیان سبب ایجاد پدیده‌ای شوم‌تر به نام «شکاف عاطفی» شده است.

آگاهی از این شهود اخلاقی را اما شاید از منظر یک استاد اخلاق بهتر می‌توان کسب کرد. پس حضور مصطفی ملکیان در شیراز را به فال نیک می‌گیریم و در کارگاه آموزشی دو روزه‌ی استاد اخلاق شرکت می‌کنیم. کارگاهی که در باب «فضیلت سادگی» است و به همت مؤسسه‌ی فرهنگی هنری «سروش مولانا» تشکیل شده است. ملکیان در این کارگاه به تشریح جهان اندیشگانی خود درباب فضایل سادگی می‌پردازد و بارها به تضاد میان مصرف‌زدگی و سادگی اشاره می‌کند. پس در حاشیه‌ی کارگاه پیشنهاد گفت‌وگویی در باب مصرف‌زدگی را با مؤلف «راهی به رهایی» مطرح می‌کنیم و ملکیان هم با خوش‌رویی با این پیشنهاد موافقت می‌کند. روز بعد مهمان مصطفی ملکیان و میزبان شیرازی‌اش می‌شویم و گفت‌وگو را از دلایل و پیامدهای مصرف‌زدگی آغاز می‌کنیم. ابتدا کمی مکث می‌کند و سپس با همان لحن آرام همیشگی سخن در باب مصرف‌زدگی آغاز می‌شود. مؤلف «مشتاقی و مهجوری» ابتدا مصرف‌زدگی را پدیده‌ای «ویرانگر» و «خطرناک» می‌خواند و چهار علت رواج آن را برمی‌شمرد. سپس به سه ویرانگریِ مصرف‌زدگی می‌پردازد؛ از جمله «سنگدلی نسبت به هم‌نوعان». به باور مؤلف «مهر ماندگار» پیامدهای ویرانگر مصرف‌زدگی، با آنکه پدیده‌هایی روان‌شناختی هستند؛ اما «پیامدهایی جامعه‌شناختی» دارند. اما مصرف‌زدگی چه پیامدهایی برای انسانِ مصرف‌زده به بار خواهد آورد؟ آیا انسان مصرف‌زده انسانی از خودبیگانه است؟ پاسخ استاد اخلاق به این پرسش، «کاملاً» مثبت است: «من واقعاً معتقدم اگر مصرف‌زدگی جزء شخصیت و منش انسان شود، یک نوع از خودبیگانگی مطلق، یعنی دامن‌گستر و کران‌ناپذیر در همه‌ی داوری‌های او ایجاد می‌کند. هر داوری انسان مصرف‌زده انگار قضاوتی است که در یک بانک، اتاق بورس یا مرکز صرافی انجام می‌گیرد و دیگر همه‌ی داوری‌هایش این وجه را پیدا می‌کند.» جز مصرف‌زدگی اما، امروز نظام‌های اجتماعی با پدیده‌ای دیگر هم مواجه‌اند و آن، افزایش شکاف طبقاتی است. شکافی که به باور مصطفی ملکیان در سال‌های اخیر در کشور ما موجب ایجاد «پدیده‌ای شوم‌تر به نام شکاف عاطفی»  شده است. حال آیا راهکاری اخلاقی برای کاهش شکاف طبقاتی و شکاف عاطفی وجود دارد؟ پاسخ مؤلف «معنای زندگی» به این پرسش، سه راهکار است؛ تا «دست‌کم شکاف شوم و منحوس اقتصادی و طبقاتی، شکاف عاطفی و روانی ایجاد نکند.» به باور ملکیان این راهکارهای اخلاقی می‌تواند مانع از ایجاد حسد، کینه و نفرت طبقه‌ی فرودست نسبت به طبقه‌ی ثروتمند جامعه شود. اما آیا ثروتمندان و دولت‌ها وظیفه‌ای برای کاهش شکاف طبقاتی ندارند؟ پاسخ استاد اخلاق به این پرسش مثبت است و در بخش پایانی گفت‌وگو این راهکارها را که «قرار نیست صرفاً توصیه‌هایی اخلاقی باشد»؛ برمی‌شمرد. مشروح گفت‌‌وگوی «آبان» با استاد مصطفی ملکیان را در ادامه بخوانید. ادامه مطلب “گفت‌وگو با مصطفی ملکیان درباره‌ مصرف‌زدگی ، شکاف طبقاتی و شکاف عاطفی”

آن نفسی که باخودی، یار چو خار آیدت
وان نفسی که بی‌خودی، یار چه کار آیدت؟
آن نفسی که باخودی، خود تو شکار پشه‌‌ای
وان نفسی که بی‌خودی، پیل شکار آیدت
آن نفسی که باخودی، بستهٔ ابر غصه‌ای
وان نفسی که بی‌خودی، مَه به کنار آیدت
آن نفسی که باخودی، یار کناره می‌کُند
وان نفسی که بی‌خودی، بادهٔ یار آیدت
آن نفسی که باخودی، هم چو خزان، فسرده‌ای
وان نفسی که بی‌خودی، دِی چو بهار آیدت
جملهٔ بی‌قراریَ‌ت، از طلب قرار تُست
طالب بی‌قرار شو، تا که قرار آیدت
جملهٔ ناگوارشت، از طلب گوارش است
ترک گوارش ار کنی، زهر، گوار آیدت
جملهٔ بی‌‌مرادیَ‌ت، از طلب مراد تُست
ور نه همه مرادها، هم چو نثار آیدت
عاشق جور یار شو، عاشق مهر یار، نِی
تا که نگار نازگر، عاشق زار آیدت
خسرو شرق، شمس دین، از تبریز، چون رسد
از مَه و از ستاره‌ها، والله عار آیدت ادامه مطلب “نوشتار مسعود زنجانی با عنوان «پارادوکس‌های معنوی در اندیشهٔ مولوی»”

نوشتار حاضر صرفاً در خصوص قماشی به نگارش درآمده است که عرصه‌ی علم و علم‌اندوزی را به جولانگاه حرص و خام‌اندیشی بدل کرده‌اند. البته این کلام هرگز این معنا را نمی‌دهد که ما پاکان معرفتی نداریم و یا از ایشان کم بهره‌ایم. [هرگز؛] جامعه‌ی معرفتی ما از این مجاهدان راه درک و درایت خالی نیست. جامعه‌ی ما پر است از اساتید وارسته‌ای‌ که هم «اخلاق علمی» دارند و هم دانش پر بار. ادامه مطلب “فاحشه‌های علمی کیستند؟! و چه می‌کنند؟!”

به نظر می‌رسد، وضعیت وجود و زندگی، به گونه‌ای است که فرد واجد عاطفه‌ی سالم و ضمیر روشن و حسّاس، هم موقعیت‌های اندوه را تجربه می‌کند و هم وضعیت شادی را. در یک حال و وضع ماندن، یا نشانه‌ی تزویر و سالوس و خودسانسوری و کژنُمایی است(به هر قصد و منظوری)، و یا حاکی از انسداد دریچه‌های روح و ناکوکی احساس است، که چنان ابعاد شادی‌آفرین یا غم‌باری به چشم و دل ما راه نمی‌یابند.
ادامه مطلب “غم و شادی ، اصالت با کدام است؟”

کتابچه گیاهخواران مبتدی که برای گیاهخوارن مبتدی و کسانی که می خواهند درباره دلایل و نحوه گیاهخواری بیشتر بدانند تهیه شده است.
مطالب عمدتا ترجمه بروشور ‫ ‫‪PCRM‬‬ (کمیته پزشکان برای پزشکی مسئولانه) است. ادامه مطلب “کتابچه آموزشی برای گیاهخواران مبتدی”

برخی گمان می کنند اختلاف با وهابیت و اندیشه های سلفی مخصوص تشیع است. روشن است که چنین نیست. نخستین واکنش ها به وهابیت چنانکه می دانیم از سوی عالمان اهل سنت در شکل تدوین آثاری بر رد آنان ابراز شد. مشکل مذاهب تاریخی اهل سنت با سلفی گری البته تنها به دوره جدید و به دلیل تعالیم محمد بن عبد الوهاب نبوده و نیست. از همان قرن های نخستین در خراسان و بغداد و بعدها شام و مصر میان شافعیان و حنفیان گرایشمند به مکاتب کلامی اشعری و ماتریدی با حنبلیان و اصحاب حدیث نص گرای قشری اختلاف نظر وجود داشت و البته این اختلاف نظرها به دشمنی ها و خصومت هایی با انگیزه هایی عموما سیاسی و اجتماعی هم می انجامیده است. از آن میان به طور نمونه می دانیم که چگونه آنچه در منابع به فتنه ابن القشیری معروف  ست موجب منازعاتی خونین در بغداد سده پنجم را میان اشعریان و اصحاب حدیث و حنبلیان فراهم کرد. در عصر ابن تیمیه هم مخالفت علمای اشعری با ابن تیمیه بر کسی پوشیده نیست. ادامه مطلب “مسئله تقابل تشیع و تسنن نیست؛ مسئله تقابل دو دیدگاه است نسبت به اسلام”