صدانت

خاكستر شریعتی و توتیای طباطبایی

محمود درگاهی

با خاكستر ایدئولوژیكی كه آل احمد و شریعتی در چشم ایرانیان كرده بودند، چشم بسیاری از اینان، كور یا كم سو شده بود. (طباطبایی، سید جواد، انقلاب ملی در انقاب اسلامی)

تاخت و تاز طباطبایی در سلسله مقالات «انقلاب ملی در انقلاب اسلامی» یادآور تاخت و تازهای دن كیشوت در فضای خالی از حریف و در برابر بادها و آسیاب های بادی است! نوعی پهلوان پنبگی در روزگاری كه به تعبیر اخوان، «طبل طوفان از نوا افتاده است!» روزگاری كه  در آن، شرایط پیش آمده، دست ها و دهان های حریفان طباطبایی را بسته و جامعه ی روشنفكران انقلابی و آرمان دار  را – باز به تعبیر اخوان – به مزارآبادی تبدیل كرده است كه در آن حتّی «وای جغدی هم نمی آید به گوش!»در این فضای مرگ زده و خاموش، که ره آورد سیاست های جاری کشور در چهار دهه ی اخیر است و همه ی گروه های روشنفکری متعهّد و مسئول را در نحله های مختلف آن، در نوعی درماندگی و سکوت سیاسی فرو برده، و جامعه را با بن بستی مأیوس کننده مواجه کرده است؛  هم ثابتی، گرداننده ی مسلخ های شاه، می تواند آفتابی شود و ابراز وجود کند و خود را از انقلاب و روشنفکران انقلابی طلبکار بداند!( ر.ک: در دامگهِ حادثه، گفت و گوی پرویز ثابتی ) در حالی که در سال های نخست انقلاب چنین کسانی روی آن را نداشتند که از سوراخ موش سر بیرون بیاورند! هم سخن گویان ادبیات خنثی و بی خاصیتِ پیش از انقلاب، شاملو را به مثابه ی صدای برجسته و بلندِ ادبیاتِ مسئول و متعهّد، به استیضاح بکشند که «این تعهد و التزام و مسئولیت تو در جهان چه تحولی ایجاد کرده است؟»(آزاد،29) و طعنه بزنند که «شاملو امید داشت که صبحی راستین طلوع کند، اما به رغم شاعر، شب ادامه یافت.»(همان،140) و او را به ریشخند بگیرند که «شاعری که با ظالم می ستیزد تا جای او را بگیرد، یا اگر خودش نخواست، به حاکم عادلی پیش­کش کند، وقتی می بیندکه جانشین طرف هم ستمگر درآمده است؛ چه می کند؟»(همان،293) و هم سید جواد طباطبایی، نعره ی هل من مبارز برآورد و اسطوره های ایمان و پاک باختگی را لجن مال کند! این ها همه، به گفته ی عُبید زاکانی، اثر تراجُعِ روزگار است وبه تعبیر قائم مقام: چرخ بازیگر ازین بازیچه ها بسیار دارد! و دردناکانه عادت تاریخ بر این بوده است که پیوسته _ باز هم به تعبیر اخوان -گوران نهادستند پی در مهد شیران! ادامه مطلب “مقاله محمود درگاهی با عنوان «خاکستر شریعتی و توتیای طباطبایی»”

انقلابِ «ملّی» در انقلاب اسلامی

بخش نخست

جواد طباطبایی

‌ ‌

«انقلاب در انقلاب» عنوان کتابی بود که یک فرانسوی روشنفکر، رژیس دبره، که چه گوارا را در بلیوی همراهی می‌کرد، اندکی پیش از مرگ اِل چه به فرانسه نوشت و بلافاصله به زبان‌های دیگر ترجمه شد. داستان رسیدن نسخه‌هایی از چاپ جیبی ترجمۀ انگلیسی این کتاب را من به خاطر دارم. گمان می‌کنم سال ۴۵ بود که در یک بعد ظهر در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی خبر پیچید که بچه‌ها چه نشسته‌اید نسخه‌هایی از کتاب رژیس دبره به تهران رسیده است. نزدیک‌ترین جای به دانشگاه این گونه کتاب‌ها به آن‌جا می‌رسید یک کتابفروشی در خیابان شاهرضا نرسیده به میدان فرودسی بود که کتاب انگلیسی وارد می‌کرد. اندک کسانی که چیزی از انگلیسی یاد گرفته بودند، گاهی، سری به آن‌جا می‌زدند. فکر می‌کنم صاحب مغازه یک هموطن ارمنی بود. گروه‌هایی از دانشکده مخفیانه رو به میدان فردوسی گذاشتند و با خرج دو سه تومان – یعنی بیست سی ریال رایج ممالک محروسه، معادل قیمت بُن ارزان‌ترین غذای دانشگاه – نسخه‌ای از این شاهکار را خریدند، در حالی‌که به اطراف نگاه می‌کردند، در جیب خود مخفی کردند و خود را به پستوی خانه رساندند تا درخت انقلابیگری خود را خزعبلات اشراف‌زادۀ فرانسوی آبیاری کنند. ذهن من در آن زمان هنوز چندان عیب پیدا نکرده بود که بخواهم از نخستین کسانی باشم که آن شاهکار را بخرم و اگر بتوانم بخوانم. چند سالی گذشت تا پایم به پاریس رسید. در این فاصله رژیس دبره با فشار دولت فرانسه از زندان آزاد شده و پس اقامتی در شیلی آلینده و کودتای پینوشته به پاریس برگشته بود و عملیات چریکی را در ساحل چپ رود سِن سازمان می‌داد و البته با «جذابیت پنهان بورژوازی» نیز آشنایی پیدا می‌کرد. ادامه مطلب “سلسله مقالات جواد طباطبایی با عنوان «انقلابِ «ملّی» در انقلاب اسلامی»”