کتاب‌های معرفی شده در جلسات روانشناسی اخلاق مصطفی ملکیان

فهرست «کتاب‌های معرفی شده در جلسات روانشناسی اخلاق مصطفی ملکیان» که شامل ۷۷ کتاب و مقاله می باشد، فهرست تمام کتابها و مقالات معرفی شده (یا رفرنس داده شده) ای است که مصطفی ملکیان در جلسات روانشناسی اخلاق به آنها اشاره داشته‌اند . . .

۱_ هنر شناخت مردم، بهترین و در عین حال عالمانه ترین و ساده ترین کتابی که در زمینه شناخت تیپهای روانشناختی به فارسی ترجمه شده، با ترجمه نسبیتاً خوب محمد گذرآبادی از نشر هرمس (۹)

۲_ مجموعه آثار افلاطون (۱۳)

۳_ در جستجوی حقیقت، کتاب مهم و شاهکار مالبرانش، درباره نظریه‌ای که می‌گوید انسان هرچیزی را در خدا می‌بیند (ص ۱۶)

۴_ Nice and God، مقاله کلاسیک آیریس مرداک، درباره اینکه هر وقت می‌گوییم عاشق خداییم در واقع عاشق یک خوبی‌ایم (ص ۱۷)

۵_ خوبی بیکران و خوبیهای کرانمند، کتاب خیلی معروف آدامز فیلسوف معروف آمریکایی، درباره نظریه‌ای که می‌گوید انسانها نیاز روانشناختی عمیقی به ارتباط داشتن با خدا دارند و از اینرو به طرف اخلاق می‌روند (ص ۱۷)

۶_ ترس ولرز کرکگور (ص ۱۹)

۷_ قدرت، کتاب معروف برتراند راسل (با ترجمه خوب آقای نجف دریابندری)، رای نیچه را به‌خوبی ایضاح مفهومی می‌کند (کاری که خود نیچه نکرده است) (۲۱ ۱۱۲)

۸_ نمایشنامه معروف مولیر در تمسخر فیلسوفان اسکولاستیک (۲۱)

۹_ مقاله کلاسیک هایک که می‌گوید چرا در نردبان قدرت هرچه پست‌تر باشیم بالاتریم (۲۲)

۱۰_ جهان همچون اراده و تصور، کتاب کلاسیک شوپنهاور

۱۱_ اخلاق صوری، گنسلر (۲۸)

۱۲_ سیطره خیر و مخصوصاً مجموعه سخنرانیهای گیفورد به نام ‌نیاز اخلاق به مابعدالطبیعه، آیریس مرداک، درباره اینکه علت اخلاقی نزیستن ما این است که قدرت تخیل قوی نداریم و نمی‌توانیم خود را جای دیگران بگذاریم (۳۱)

۱۳_ محاکمه در اورشلیم: پیش‌پاافتادگی شر، هانا آرنت. درباره اینکه علت اخلاقی نزیستن ما این است که قدرت تخیل قوی نداریم و نمی‌توانیم خود را جای دیگران بگذاریم (۳۱)

۱۴_ رمان نامه‌های پیک نیک

۱۵_ الیور توئیست

۱۶_ سه گفت و شنود، بارکلی در رساله (ترجمه خوبی به فارس دارد)، در آنجا بارکلی می‌گوید که ما با زبان کارهای زیادی انجام می‌دهیم که از شمارش آنها به حیرت می‌افتیم (۴۰)

۱۷_ افعال گفتاری (که به فارسی ترجمه شده است) و بیان و معنا (expression and meaning)، جان سرل (۴۰)

۱۸_ «چگونه باید را از است استخراج کنیم»، مقاله معروف و دوران‌ساز سرل،‌ که در آنجا نشان داده است که می‌توان از گزاره‌های ناظر به واقع گزاره باید ناظر به ارزش بیرون کشید، به طوری که استدلال ما غلط نباشد

۱۹_ دو کتاب مبانی اخلاق و درست و خوب، دیوید راس، درباره اینکه باورهایی که در بن و بنیاد استدلالهای ما هستند که مبتنی بر استدلال نیستند، چیستند؟ (۵۰)

۲۰_ دو اثر از اریش فرام درباره کسانی که عاشق قدرت‌اند، حتی اگر کسی که قدرتمند است آن را از آنها دریغ کرده باشد (۷۰)

۲۱_ راسپوتین [مرد مرموز دربار روسیه]، توصیه می‌کنم داستان زندگی گریگوری راسپوتین را بخوانید او فقیر ژنده‌پوشی بود که هیچ نداشت، اما آخرین تزار و ملکه روسیه گرفتار کاریزمای او شدند و تمام سلطنت خود را فدای این شیاد به تمام معنا کردند و حتی در لحظه آخر هم با اینکه او مرده بود دست از او برنداشتند (۷۰)

۲۲_ آثار سیلور اشتاین، درباره کسانی که به تکمیل‌گری در عشق توجه دارند و می‌گویند عاشق کسی هستند که آنها را تکمیل می‌کنند، نه اینکه مشابه آنها باشند یا نباشند (۷۰)

۲۳_ اصناف احوال دینی، ویلیام جیمز. در این کتاب یکی از اوصافی که برای عارفان می‌شمرد این است که عارفان عشق آگاپتیک دارند (۷۴)

۲۴_ دین، ارزشها و تجارب اوج، کتاب کوچک و در عین حال مهم آبراهام مزلو. او هم در این کتاب می‌پذیرد که عارفان عشق آگاپتیک به هستی دارند (۷۴)

۲۵_ رساله در باب عشق، استندل، رمان‌نویس معروف. درباره اینکه آیا اساساً اروس اخلاقی زیستن را آسان‌تر می‌کند یا دشوارتر؟ (۷۷)

۲۶_ بحران دموکراسی، رژه لاکوم وی معتقد است که در عین اینکه دموکراسی بهترین نوع حکومت است و به همه رقبایش ترجیح دارد، حکومت خوبی نیست، چون وانهادن انسانها به خواسته‌هایشان آنها را به برآورده کردن نیازهایشان سوق نمی‌دهد (۸۳)

۲۷_ تأملات سقراطی، گریگوری بلاسوث (؟)، سقراط‌شناس بزرگ معاصر. کتاب خیلی جالب که دفاع جانانه‌ای از این رای سقراط می‌کند که شکافی میان معرفت اخلاقی و عمل اخلاقی نیست (۸۸)

۲۸_ خلوص دل، کیرکگور. مهمترین کتاب او به نظر بسیاری و از جمله خود من. کیرکگور معتفد بود که ساختار انسان طوری است که فقط یک چیز را نمی‌خواهد و یک سر دارد و هزار سودا، اما می‌گفت با نوعی سیر و سلوک اخلاقی خاص می‌توان به سوی یکدله شده رفت، اما این حالت به‌ندرت حاصل می‌شود (۸۸ ۱۳۸)

۲۹_ ازدحام تنهایان، کتاب خیلی معروف رایزمن، روانشناس معروف اجتماعی. وی معتقد است که انسانها در حاق واقع تنها هستند و وقتی احساس تنهایی نمی‌کنند دستخوش توهم‌اند و اگر انسان در همه حالات زندگی خود به تنهایی‌اش وقوف داشت همواره اخلاقی زندگی می‌کرد (۸۹)

۳۰_ آثار داستایوفسکی، بهترین نمونه‌های وسوسه را در آثار داستایوفسکی می‌توان دید، کسی به اندازه او به رویارویی وسوسه و ضابطه اخلاقی توجه نکرده است. رابینز، الهیدان آمریکایی طرفدار پل تیلیش، جایی درباره داستایوفسکی گفته است که او فلاکت و شکوه همزمان انسان را نشان داده است. یعنی قهرمان داستانهای او گاه در برابر وسوسه چیزهای عظیم مقاومت می‌کند، اما در برابر چیزی به مراتب کمتر از آن هیچ مقاومتی ندارد (۹۶)

۳۱_ پانزده موعظه، جوزف باتلر. باتلر در این کتاب این بحث را پیش می‌کشد که اساساً اخلاقی نزیستن انسان برای این است که خودفریب است و نفاق درونی دارد (۱۰۰)

۳۲_ حس مذهبی یا بعد چهارم روح انسانی، تانه‌گی دوکه‌نه‌تن. این نویسنده فرانسوی در این مقاله از بعد چهارم روح انسان به نام پرستش (که غیر از عشق است) سخن گفته است. پیش از انقلاب، زمانی که همه به دنبال دیندار کردن جوانان بودند، مرحوم بازرگان خیلی از آن خوشحال شد و آن را ترجمه کرد و مقدمه‌ای بر آن نگاشت. اما اصلاً این نویسنده نویسنده مهمی نبود، و این طور شد که این آقای دوکه‌نه‌تن هم مثل گوستاو لوبون و جرج جرداق و جرجی زیدان یکدفعه به عالمی بزرگ تبدیل شد! (۱۰۴)

۳۳_ روانشناسی نیاز. مجموعه مقالات در باب احصای میلهای درونی و بیرونی (۱۰۴)

۳۴_ ژن خودخواه، داوکینز ، برنده جایزه نوبل. وی در این کتاب خیلی معروف خود، برخلاف داروین، معتقد است که مخاطب طبیعت ژنها هستند نه نوعها (۱۰۸)

۳۵_ مقدمه‌ای بر فلسفه علم، کارناپ، ترجمه یوسف عفیفی. درباره کلی بودن واقعیات آماری اشاره کرد (۱۰۹)

۳۶_ داشتن یا بودن، اریش فرام. توصیه می‌کنم این کتاب را حتماً‌ بخوانید. دو ترجمه از این کتاب هست که یکی بسیار ضعیف است و دیگری که بهتر است از آن آقای کیومرث خداجویها (نشر اسپرک) است (۱۱۱)

۳۷_ شعر راه ناپیموده رابرت فراست را با ترجمه خوب آقای مجتبایی (۱۱۲)

۳۸_ Self fulfillment، آلن گِوِرث. تنها کسی در میان فیلسوفان که تقسیم‌بندی انسانها را به دو دسته کسانی که به جهان به عنوان آسایشگاه تن می‌نگرند و آنها که آن را زایشگاه روان می‌دانند پذیرفته است (۱۱۳)

۳۹_ غرور و تعصب، [جین آستین]، رمان معروف ادبیات قرن نوزدهم اروپا، که باید عنوانش را به «غرور و پیش‌داوری» ترجمه می‌کردند (۱۲۲)

۴۰_ «خفاش بودن چه حالی دارد؟»، عنوان مقاله خیلی مهم نیگل درباره اینکه آیا انسان می‌تواند از حیوان خبر دهد یا نه، اگر بلی چطور می‌تواند به عالم حیوانات نقب زند، که مجال پرداختن به آن نیست (۱۲۸)

۴۱_ تصورات گوناگون درباره سلامت روان، از خانم روانشناسی که اولین بار در سال ۱۹۵۶ مدعی شد که از میان آرای مختلف درباره مؤلفه‌های سلامت روان، شش مؤلفه هست که وجه مشترک همه این آراست (۱۳۰)

۴۲_ آناتومی ویرانسازی انسان‌، اریش فرام

۴۳_ سلامت روان، ناتانیل براندن، از بزرگترین روانشناسان و به تعبیر بعضی مرشد همه کسانی که در سلامت روان کار می‌کنند. او در این کتاب می‌گوید که اکثر تعرضاتی که به حقوق انسان می‌شود را خود انسان با رفتارش (گفتار یا کردار) مجوز آنها را داده است (۱۳۳)

۴۴_ در باب چیزهای مهم (On What Matters)، دِرِک پارفیت. وی تقریباً نیمی از مباحثی را که من در این کلاسها مطرح کرده‌ام را در کتابش مطرح کرده است، که من در حین این کلاسها به آن برخوردم، اما البته محتوایش متفاوت است. این کتاب از بهترین کتابها در باب فلسفه اخلاق و روانشناسی اخلاق است

۴۵_ اخلاق اصالت، کتاب مهم و کوچک چارلز. درباره اینکه خودشکوفایی باید مقید به دو قید عقلانیت و اخلاقیت باشد و اگر انسان این کار را نکند به خود خیانت کرده است (۱۴۰)

۴۶_ مرگ ایوان ایلیچ، رمان کوتاهی از تولستوی. در آن آمده است که از کوچکی به ما یاد می‌دادند که هر انسانی می‌میرد، سقراط انسان است، پس سقراط می‌میرد اما تا چند روز پیش از مرگ این سخن را به لحاظ روانی نپذیرفته بود، چون در مواجهه با مرگ دچار حالت روانی‌ای می‌شود که قبلاً نداشت (۱۴۳)

۴۷_ پیرامون مرگ و مردن، کتاب معروف خانم کوپلر راس، درباره حالتهای مختلف تا دم مرگ

۴۸_ در میان کتابهای ترجمه‌شده به فارسی بهترین کتابها کتابهای کارل هورنای‌اند که به خودکاوی منجر به خودشناسی می‌پردازند، هرچند همه ترجمه‌هایش مشوش و مغلوط‌اند (۱۴۲)

۴۹_ رمان سولاریس، نوشته استانیسلاو لم، که بعدها منبع الهام تارکوفسکی شد. او در اینجا مثال تلوزیون را می‌زند که اول یک شبکه داشت و انسان تمام لذتی را که داشت از آن می‌برد، اما الآن چندصد شبکه وجود دارد و هیچ وقت کسی از همه آنها لذت کامل نمی‌برد، چون می‌داند شبکه‌ای که هم‌اکنون در حال دیدنش است را به بهای محرومیت از چندصد شبکه دیگر می‌بیند (۱۵۰)

۵۰_ ترس و لرز و این یا آن، کرکگور. در این دو کتاب به بحث مرحله سوم زندگی و ماجرای ذبح فرزند ابراهیم به دست او که سبب شد هفت قاعده اخلاقی را زیر پا بگذارد می‌پردازد (۱۵۱)

۵۱_ «ای کتابهایی که شما را نخواهم خواند»، مقاله‌ای از لوئیس بورخس، نویسنده طراز اول آمریکای لاتین. در خطاب به کتابهایی که در کتابخانه‌اش دارد و آنها را نخوانده و می‌داند هر قدر هم که عمر کند نخواهد توانست همه آنها را بخواند. با اینکه کتاب خواندن عمل غیراخلاقی نیست، اما همین ترس از باعث رنج می‌شود (۱۵۶)

۵۲_ آهستگی، میلان کوندرا، نویسنده پست‌مدرن روزگار ما. تمام سخن او در این رمان این است که انسان چون عجله می‌کند کل زندگی خود را عاری از لذت کرده است (۱۵۷)

۵۳_ مائده‌های زمینی، آندره ژید. نمونه خوبی برای آهستگی و لذت بردن از زندگی است که می‌گوید وقتی زردآلویی را می‌خوری اول خوب در دهانت فشارش بده بعد لاشه آن را فروبده (۱۵۷)

۵۴_ تسلی‌بخشهای فلسفه، آلن دوباتن. درباره تحول بخشیدن به زندگی (۱۵۸)

۵۵_ هنر سیر و سفر، آلن دوباتن. درباره تحول بخشیدن به زندگی (۱۵۸)

۵۶_ چگونه مارسل پروست می‌تواند زندگی شما را تغییر دهد، آلن دوباتن. درباره تحول بخشیدن به زندگی (۱۵۸)

۵۷_ راهی به سوی زندگی ژرفتر یعنی والاتر. جامعترین کتاب درباره تحول بخشیدن به زندگی (۱۵۸)

۵۸_ آثار الیزابت کوبلر راس، درباره اینکه «هرکس می‌خواهد خوب بمیرد باید خوب زندگی کند» (۱۵۷)

۵۹_ Intention نوشته الیزابت آنسکوم، شاگرد، دوست و همکار ویتگنشتاین. اثر کلاسیک در فلسفه غرب در این باره که اولاً نیت به لحاظ وجودشناختی چیست و ثانیاً به لحاظ معرفت‌شناختی چگونه می‌شود به آن پی برد. پس از این کتاب تقریباً هیچ روانشناس و فیلسوف ذهنی نتوانسته است نظیه بهتری ارائه دهد (۱۶۱)

۶۰_ تاریخ چیست؛ ای. اچ. کار؛ ترجمه حسن کامشاد؛ نشر خوارزمی. این کتاب را بخوانید تا ببینید چطور میمونی انگشت پادشاهی را گاز گرفت و جنگ جهانی اول و از پی آن جنگ جهانی دوم شروع شد (۱۶۱)

۶۱_ بی‌نوایان، ویکتور هوگو. همیشه در بحث داوری افعال دیگران توصیه می‌کنم که آن بخش از این رمان را بخوانید که می‌گوید آن کس که بداند جنایت از چه دالانهایی گذر کرده است هرگز داوری نمی‌کند (۱۶۲)

۶۲_ سقوط امپراتوری فروید، کتاب خیلی مهم آیزِنگ پدر، روانشناس معروف انگلیسی. وی معتقد است سخن فروید درباره تقسیم روان انسان به خودآگاه و ناخودآگاه بالمرّه نادرست است (۱۶۶)

۶۳_ زندگینامه یوگاناندا مهاناندا (۱۶۷)

۶۴_ رساله‌ای کوچک در باب فضیلتهای بزرگ، آندره اسپونویل، فیلسوف قوی فرانسوی، با ترجمه‌ای نه‌چندان خوب مرتضی کلانتریان (این کتاب ترجمه دقیق‌تری هم دارد که نشنیده‌ام منتشر شده باشد). به زبان فارسی کتاب خوبی در باب فضایل و شمارش و ایضاح مفهومی آنهاست (۱۷۴)

۶۵_ وقعه‌الصفین، با ترجمه عالی پرویز اتابکی. در این کتاب آمده است که در جنگ صفین علی شبها بر کشته‌های دشمن می‌گریست و شعری می‌خواند و به صورت می‌زد و می‌گفت ای آفتاب فردا به علی طلوع مکن که بخواهد دوباره کسانی را بکشد. اینجا عدالت با نیک‌خواهی در تعارض افتاده است (۱۷۷)

۶۶_ کتاب پدران و پسران تورگینف را بخوانید، در آن شخصیتی هست که مدارا می‌کند چون معتقد است حقیقتی وجود ندارد (۱۸۰)

۶۷_ فراسوی تناقض، موریس. کتابی در رد محال بودن ارتفاع و اجتماع نقیضین (به فارسی هم ترجمه شد) (۱۸۱)

۶۸_ Uncertainty of Mathematics، کلاین، ریاضیدان آمریکایی. وی در این کتاب مفصل، علی‌رغم همه ادعاهایی که می‌گویند فقط در ریاضیات قطعیت وجود دارد، ادعا کرد که در ریاضیات هم قطعیت وجود ندارد (۱۸۱)

۶۹_ رساله‌، دکارت. دکارت در ابتدای رساله‌اش می‌گوید هیچ چیز میان آدمیان به‌طور مساوی تقسیم نشده است مگر عقل (۱۸۱)

۷۰_ اخلاق، اسپینوزا. بحث کاملی درباره اینکه چطور ممکن است انسان دلش به حال هیچ کس نسوزد و در عین حال با نوعی فارغ‌دلی تمام به دنبال برطرف کردن درد و رنج دیگران باشد (۱۸۷)

۷۱_ فلسفه اسپینوزا، ولفسن بزرگترین شارح اسپینوزا. وی معتقد است سخن اسپینوزا در باب اینکه می‌توان بدون اینکه خود دچار درد و رنج شد از درد و رنج دیگری کاست قابل دفاع نیست (۱۸۸)

۷۲_ کتاب جامعه، سلیمان. تأکید بر این نکته که هرکه را علم حزن افزاید (۱۸۹)

۷۳_ اخلاق نیکوماخوس، ارسطو. درباره فضیلت شجاعت (۱۹۵)

۷۴_ ویتگنشتاین و حکمت و حکمت: چند رویگرد به یک مفهوم، مالک حسینی. دو کتاب خیلی آموزنده به فارسی درباره حکمت (۲۰۰)

۷۵_ رساله درباره طبیعت آدمی، دیوید هیوم. درباره تشکیک در علیت و بعد تصدیق به اینکه فهم عرفی با پذیرش علیت سازگار است (۲۰۴)

۷۶_ رمان کلکسیونر. در این رمان قهرمان (یا ضدقهرمان) داستان از بس دوست دارد محبوب خودش را حفظ کند که هیچ چیزی به او نرسد او را در صندوقی نگه می‌دارد تا هیچ موجودی به او کاری نداشته باشد و کاری می‌کند که او می‌میرد بله پروانه خشکیده در اختیار ماست، اما این پروانه غیر از پروانه‌ای است که هر لحظه جایی می‌رود (۲۰۴)

۷۷_ چهار مقاله درباره آزادی، آیزایا برلین، با ترجمه بسیار خوب محمدعلی موحد. درباره آزادی سلبی و آزادی ایجابی (۲۰۵، ۲۱۵)