با توجه به اهداف این دوره در مقایسه فعالیت‌های فلسفی در حوزه فلسفه تحلیلی و فلسفه قاره‌یی در دو جلسه دیدگاه دو فیلسوف سیاسی را درباره آزادی مطرح می‌کنیم. هر یک از این دو را می‌توان در یکی از این دسته‌بندی‌های تحلیلی و قاره‌یی جای داد. مسئله مشترکی که بین این دو نفر انتخاب کرده‌ایم مسئله آزادی است. دلیل این انتخاب این است که آزادی دستکم از انقلاب فرانسه به بعد یکی از مورد بحث‌ترین مفاهیم فلسفه سیاست بوده است و دیدگاه‌های متنوعی دربارت آن ارائه شده است و می‌شود. به این ترتیب هدف از انتخاب این مسئله این است که هم نمونه‌یی از تحلیل یک مسئله با این رویکردهای متفاوت داشته باشیم و هم بتوانیم در انتهای جلسه دوم به واسطه همین تحلیل‌ها، به مقایسه کلی‌تر این رویکردها بپردازیم.
در ادامه تصویری کلی از آن‌چه در این دو جلسه خواهد گذشت به دست خواهم داد.
جلسه نخست. مفهوم آزادی نزد فیلیپ پتیت؛ آزادی به‌مثابه عدم سلطه
صوت جلسه نخست
اگر در کتاب چهار رساله درباره آزادی از آیزایا برلین، مقاله «دو مفهوم آزادی» را خوانده باشید، متوجه می‌شوید که برلین در دنباله بحثی دامنه‌دار در تاریخ فلسفه سیاسی غرب تفکیکی تعیین کننده میان تلقی‌های فلسفی درباره آزادی قایل می‌شود و این تلقی‌ها را به دو دسته مهم تقسیم می‌کند: آزادی مثبت و آزادی منفی. در این‌باره با تفصیل بیشتری بحث خواهیم کرد ولی خوب است اجمالاً اشاره کنیم که دیدگاه‌هایی که به آزادی مثبت قایلند از نظر برلین آن‌هایی هستند که می‌کوشند نشان دهند سوژه برای آزاد بودن باید چه خصوصیت‌هایی داشته باشد تا به آزادی برسد و به این ترتیب به خاصیت‌هایی ایجابی یا «مثبت» می‌پردازند که باید فراهم باشند تا آزادی تحقق یابد. در مقابل کسانی که به آزادی منفی قایلند می‌کوشند نشان دهند که آزاد بودن سوژه به معنای این است که محدودیت‌ها و موانعی باید بر سر راه او نباشند.
برلین در این بحث جانب تلقی آزادی منفی را می‌گیرد و استدلال‌هایش تأثیر قابل توجهی بر فیلسوفان سیاسی پس از او داشته‌اند. گرچه نقدهایی جدی نیز از جهت‌های مختلف بر برلین وارد شده است، چه از سوی کسانی که این تقسیم‌بندی را نمی‌پذیرند؛ چه از سوی کسانی که تقسیم‌بندی را می‌پذیرند ولی در آن جانب آزادی مثبت را می‌گیرند و چه از سوی کسانی که فکر می‌کنند چارچوب آزادی منفی در مجموع مناسب است ولی صورت‌بندی برلین بهترین صورت‌بندی برای آزادی منفی نیست.
فیلیپ پتیت، یعنی فیلسوفی که در جلسه اول به او می‌پردازیم، از دسته آخر است. پتیت به بحثی رجوع می‌کند که پیش از او کوئنتین اسکینر، تاریخ‌نگار اندیشه، مطرح کرده است و با اتکا به روش‌شناسی قرائت متون تاریخی خود نشان داده که چگونه رومیان باستان از آزادی تلقی‌یی منفی داشته‌اند که در عین حال با تلقی برلینی متفاوت است و بر آن مزیت‌هایی دارد. نکته مربوط به بحث ما در این‌جا این است که روش‌شناسی اسکینر برگرفته از دیدگاه جان آستین فیلسوف تحلیلی زبان قرن بیستم است. پتیت هم از همین روش‌شناسی استفاده می‌کند و علاوه بر آن در پرداختن به تلقی خود از آزادی شیوه‌یی برمی‌گزیند که در چارچوب فلسفه تحلیل زبانی جا می‌گیرد.
جلسه دوم. هانا آرنت: آزادی در تمایز با رهایی و پیوند آزادی با انقلاب
صوت جلسه دوم
در جلسه دوم می‌خواهم به برخی سویه‌های اساسی تلقی آزادی نزد هانا آرنت بپردازم. هانا آرنت فیلسوفی آلمانی است که در جنگ دوم جهانی مجبور به مهاجرت به امریکا می‌شود و از آن به بعد بیشتر آثار منتشر شده در طول عمرش را به زبان انگلیسی می‌نویسد. نوشته‌های آرنت در فلسفه سیاست حتی نظری‌ترین‌شان پیوندی واضح با دغدغه‌های روز دارند. بحث آزادی برای آرنت بیش از هر چیز در پیوند با بحث تاریخی انقلاب مطرح می‌شود: تقریباً در تمامی انقلاب‌ها شعار آزادی‌خواهی شنیده می‌شود اما بر سر اینکه هر انقلابی تا چه اندازه به تحقق آزادی پرداخته است و چه میزان توفیق داشته است بحثی جدی و پر مناقشه بوده و هست و همین بحث در سطح فلسفی‌تر به کنکاش درباره مفهوم آزادی انجامیده. آرنت به همه اینها می‌پردازد و من خواهم کوشید در مجال کمی که دارم بر همان بحث مفهومی‌تر او درباره آزادی متمرکز شوم.
مقایسه و جمع‌بندی (در پایان جلسه دوم)
در انتهای جلسه دوم سعی خواهم کرد بگویم که این دو رویکرد نمونه‌واری که برگزیدیم چه چیز کلی‌تری درباره رویکرد تحلیلی و قاره‌یی به ما می‌گویند و از این رویکردها چه انتظاراتی می‌توانیم داشته باشیم و به چه قصد به سراغ کدامشان می‌توانیم برویم. طبیعتاً این بحث مقایسه‌یی نیز رنگ محدودیت‌های موضوعی که برگزیده‌ایم را خواهد داشت و اگر اعتباری داشته باشد در حوزه فلسفه سیاسی معنادارتر خواهد بود؛ هر چند کوشش خواهم کرد سیاق بحث کلی‌تر باشد.
.
.
منابعی که می‌توانید مطالعه کنید:
برای جلسه اول:
اسکینر، کوئنتین، آزادی مقدم بر لیبرالیسم، ترجمه فریدون مجلسی، انتشارات فرهنگ جاوید
برلین، آیزایا، «دو مفهوم آزادی» در کتاب چهار رساله درباره آزادی، ترجمه محمد علی موحد، انتشارات خوارزمی
پتیت، فیلیپ، جمهوری‌خواهی: نظریه‌ای در آزادی و حکومت، ترجمه فرهاد مجلسی‌پور، انتشارات شیرازه.
برای جلسه دوم:
آرنت، هانا، انقلاب، ترجمه عزت‌الله فولادوند، انتشارات خوارزمی.
آرنت، هانا، وضع بشر، ترجمه مسعول علیا، انتشارات ققنوس.
.
.
سخنرانی علی معظمی با عنوان «مفهوم آزادی از دو دیدگاه»
دانشگاه تهران، انجمن علمی گروه فلسفه، ۱۹ و ۲۰ آبان ۹۸
.
.