به همت پژوهشکده اندیشه دینی معاصر، در نشست‌های مجازی شب‌های ماه مبارک رمضان سیدحسن اسلامی اردکانی (استاد دانشگاه ادیان و مذاهب) در سحرگاه شنبه ۲۷ اردیبهشت‌ماه و در شامگاه یکشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه تحت عنوان «به طعام خود بنگریم» به سخنرانی پرداخت. در ادامه می‌توانید گزارش ایکنا (خبرگزاری بین المللی قرآن) از این جلسات و فایل‌های صوتی و تصویری آن را مطالعه و دریافت کنید.
.
.
گزارش ایکنا از جلسه اول «به طعام خود بنگریم»
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن اسلامی اردکانی، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، سحرگاه شنبه، ۲۷ اردیبهشت‌ماه، در نشست «به طعام خود بنگریم» گفت: قرآن کریم در آیه ۲۴ سوره عبس فرمود: «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ»؛ انسان باید به غذایی که می‌خورد بنگرد؛ به صورت طبیعی یکی از دغدغه‌های زندگی همه ما چه چیزی خوردن، نوشیدن و پوشیدن است و به تعبیر سعدی، «عمر گرانمایه در این صرف شد تا چه خورم صیف و چه پوشم شتا».
وی افزود: در جهانی زندگی می‌کنیم که خوردن به یک معضل تبدیل شده است؛ در بخشی از جهان مردم با کمبود تغذیه روبرو هستند و در بخش دیگر مشکل زیاده‌روی در تغذیه و مشکلات ناشی از آن را دارند. غذا را فراتر از خوردنی‌ها تعریف می‌کنم. آنچه ما روزانه می‌بینیم، می‌خوریم، می‌پوشیم و می‌شنویم غذای ماست.
اسلامی‌اردکانی با بیان اینکه اولین توجه را در این زمینه عارفان داشته‌اند، گفت: اولین کسی که این بحث را پیش کشید ابن‌خفیف شیرازی از عارفان قرن چهارم است؛ او غذا را غذای تن و جان می‌داند و بیان می‌کند که حظ نفس انسان سه چیز است؛ خوردن، خفتن و آمیزش و روح ما هم از سه چیز لذت می‌برد؛ بوی خوش، آواز و دیدن مناظر زیبا.
غذا از نگاه عارفان
وی تصریح کرد: پس از او ابونصر خانقاهی از عارفان قرن ششم هم گفته است که ما چهار نوع غذا داریم؛ یکی غذای تن، غذای دل، غذای عقل و غذای جان؛ غذای تن، طعام و اشربه و خواب و لذات بدنی است؛ غذای دل، عبادت و ذکر خداست؛ غذای عقل آموختن و دانش و غذای جان، دیداری بی‌منت است. اگر این طور به خوردن نگاه کنیم می‌بینیم که دچار کمبود و سوءتغذیه و سوءهاضمه در شنیدن، دیدن، خوردن، علم و … هستیم.
اسلامی اردکانی بیان کرد: یکی از انواع غذاها، غذای عقل است که به تعبیر برخی روایات، پیامبر باطنی است و برای زنده ماند، محتاج بازپروری و تقویت و غذای مناسب است؛ بخشی از زیست و حیات ما عقلانی است؛ همواره در حال تصمیم‌گیری هستیم و برای این کار دائماً باید اطلاعات و خبر داشته باشیم که همیشه قابل اعتماد نیستند. لذا معیاری می‌خواهیم که صدق و کذب را از هم جدا کند. این قدرت، وجه ممیزه انسان بر موجودات است و سبب چیرگی او بر طبیعت می‌شود، ولی متأسفانه ما با بی‌خردی در حال تخریب طبیعت هستیم.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه عمدتاً دچار کمبود عقلی هستیم و خواه ناخواه به سمت اطلاعاتی می‌رویم که خاصیت چندانی ندارند و مانند فست‌فود آسیب می‌زنند؛ اظهار کرد: در جهانی هستیم که دچار سرریز اطلاعات هستیم که قدرت و توان تحلیل را از ما سلب می‌کند؛ زیرا در هر لحظه اطلاعات متفرق و متفاوت به ما می‌رسد. لازمه پرورش حکمت آن است که از غذاهای بیهوده بپرهیزیم؛ از بسیاری از گفت‌وگوها و شنیدنی‌ها و دیدنی‌هایی که سودی برای عقل ما ندارد، اجتناب ورزیم و غذای واقعی عقل را به او برسانیم؛ روزه سکوت و امساک بگیریم.
سکوت و مطالعه درست غذای عقل است
وی اضافه کرد: دائماً می‌خواهیم حرف بزنیم؛ اهل سکوت نیستیم و دوست داریم، دائماً در فضای اجتماعی باشیم و اظهارنظر کنیم؛ این مسئله ما را از خود و خردمان جدا می‌کند؛ خیلی از اخبار به جای اینکه مایه تمرکز باشد، تمرکززداست در حالی که لازمه خردمندی تمرکز است و فلسفه بخشی از سنت اعتکاف همین مسئله است.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه باید از اطلاعات غیرمفید پرهیز کنیم، تصریح کرد: اینکه فلان هنرپیشه ازدواج کرده یا طلاق گرفته است؛ درآمد بازیکن فوتبال این قدر و آن قدر است و … باعث رشد عقلی ما نمی‌شود؛ زمانی به رشد عقلی می‌رسیم که بدانیم ذهن ما سطل آشغال نیست که هر کسی هرچه بخواهد در آن بریزد. این‌ها جنبه سلبی کار است و از سوی دیگر باید خرد را با خواندن آثار بزرگ فلسفی، دینی و … تقویت کنیم.
این پژوهشگر اظهار کرد: برای پرورش عقل باید مراقب خواندنی‌ها، گوش‌کردنی‌ها، دیدنی‌ها و … باشیم؛ گاهی چندین سریال پشت سریال می‌بینیم که عقل ما را زایل می‌کند؛ اگر کتابی را شش ماه قبل خانه باشیم یادمان می‌ماند، ولی سریالی را که یک ماه قبل دیده‌ایم، فراموش می‌کنیم. معمولاً گوشمان را با آوازهای ناخوش و موسیقی‌های باطل و چشم‌مان را با دیدنی‌های حرام و نامناسب پر می‌کنیم و یک لحظه قرار و آرامش نداریم؛ این‌ها سبب سوءهاضمه برای عقل است و باعث بی‌ثباتی در فکر و اندیشه می‌شود.
نقص در تغذیه معرفتی
وی با بیان اینکه غذای روحی و عقلی نامناسب تبدیل به هویت ما می‌شود، افزود: همان طور که جامعه امروز ما گرفتار بیماری‌های جسمی مانند چاقی، بیماری قلبی، عروقی و … است، دچار «چه کنم! چه کنم!»، حیران و دستپاچگی هستیم و قرار و آرامش نداریم؛ نقص توجه و تمرکز داریم، سرشار از نگرانی و چشم هم چشمی هستیم، به کتاب خواندن و تغذیه معرفتی خود بی‌توجهیم.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: همان کسانی که می‌گویند کتاب گران است، بیشترین پول‌ها را در راه‌های دیگر از جمله فست فود خرج کنند، مشکل ما بی‌پولی نیست بلکه گرفتاری در فرهنگ ماست. در شعار می‌گوییم موسی به دین خود عیسی به دین خود و کسی را در قبر دیگری نمی‌خوابانند، ولی در مقام عمل وقتی همسایه ما اتومبیل و امکانات بهتری تهیه می‌کند باعث بهم‌ریختگی روح و روان ما می‌شود. همواره در حال رقابت و تکاثر هستیم و روح‌مان در جهت معیوبی بی‌تاب است. مؤمن کسی است که دچار گسیختگی روحی در تلاطم‌های زندگی نمی‌شود، ولی ما چون عقل و حکمت خود را پرورش نداده‌ایم به این مشکلات مبتلاییم.
.
.
گزارش ایکنا از جلسه دوم «به طعام خود بنگریم»
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن اسلامی اردکانی، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، شامگاه یکشنبه، ۲۸ اردیبهشت‌ماه، در دومین جلسه «به طعام خود بنگریم» با بیان اینکه خوراک منحصر به خوردن مادی نیست، گفت: عارفان، خوراک را به خوراک طبع، دل و عقل تقسیم می‌کنند، زیرا وجود انسان سه ساحت دارد.
وی با تأکید مصرف آگاهانه، افزود: مصرف آگاهانه یعنی وقتی آوازی می‌شنویم، فیلمی می‌بینیم و کتابی می‌خوانیم، ببینیم که چه می‌خوانیم و چه می‌بینیم. غذایی که می‌خوریم ببینیم چه می‌خوریم.
اسلامی با اشاره به خوراک تن اضافه کرد: اولین سؤال در این عرصه آن است که چرا می‌خوریم؟ برخی عادت دارند در ساعات معینی غذا بخورند و برخی از روی عادت و لذت می‌خورند و می‌نوشند، برخی افراد در هنگام عصبانیت و برخی در هنگام خوشحالی غذا می‌خورند که هیچ کدام توجیه خوبی نیست، زیرا غذا می‌خوریم تا نیازهای جسمی خود را تأمین کنیم.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: این پرسش که چرا می‌خوریم قطب‌نمای خوبی برای اصلاح رفتارهای غذایی ما و جهت‌دهی به آن است؛ دعوت قرآن به اندیشیدن در غذا، دعوتی بنیادین و درخواست واقعی است. چرا وقتی تشنه می‌شویم به جای آب نوشابه می‌نوشیم، آیا برای نیاز بدن است، نه، چون عادت کرده‌‌ایم.
تأکید قرآن بر خوردن رزق طیب
وی اظهار کرد: دومین پرسش در این زمینه آن است که چه چیزی باید بخوریم؛ قرآن بر طیبات یعنی بهترین و پاک‌ترین غذاها تأکید کرده است؛ دعوت قرآن به نخوردن نیست، بلکه به خوب و درست خوردن است؛ طیب بودن رزق، ابعاد حقوقی، فقهی دارد تا پلید و مال مردم نباشد. میوه جز طیبات است، ولی عمده فراورده‌های صنعتی، طیب نیستند، آشغال هستند، شکم را پر می‌کنند، ولی ما را سیر نمی‌کنند.
وی اضافه کرد: ما بهترین فراورده طبیعت، یعنی گندم را دستکاری می‌کنیم و با نمک و شکر و … آن را می‌خوریم و سرخ می‌کنیم و فکر می‌کنیم غذای خوب و خوشمزه خورده‌ایم، ولی به میزانی که غذا دستکاری شد از طیب بودن دور می‌شود. سومین سؤال آن است که چقدر باید بخوریم؟ اگر غذا برای رفع نیاز بدن است، نه از روی سرگرمی، باید میانه‌روی و اعتدال داشته باشیم، نه کم خوری و نه پرخوری، ولی غالب ما فراموش می‌کنیم؛ لذا عمدتاً دچار پرخوری هستیم، فعالیت بدنی ما هم کم است و روز به روز هم بدن خسته‌تر و سست‌تر می‌شود.
وی افزود: تعبیر مشهوری هست که معده مرکز همه بیماری‌هاست، غالب ما وقتی مشکل بیماری پیدا می‌کنیم، می‌پرسیم چه چیزی بخوریم، بهترین کار نخوردن است؛ زیرا کبد چرب و خیلی از بیماری‌ها، حاصل بدخوردن و زیادخوردن است.
آثار بد فست فود
اسلامی با بیان اینکه سؤال بعد آن است که چقدر هزینه می‌شود تا ما غذایی را بخوریم، گفت: برای طعام و غذایی که می‌خوریم هزینه زیادی به بدن، جان و طبیعت وارد می‌کنیم؛ یادمان باشد تا زمانی که در عالم دنیا هستیم، هیچ چیز مجانی وجود ندارد؛ وقتی جامعه به سمت غذاهای فست‌فود می‌رود، یکی از پیامدهای آن تخریب جنگل‌ها، تخریب خاک و طبیعت، ضعف و سستی بدن و کمبود املاح معدنی است.
وی افزود: تنها موجودی که زباله تولید می‌کند، انسان است و طبیعت هم آسیب را به خودمان باز می‌گرداند، اصولاً در این عالم، هیچ عملی بی‌پاسخ نیست و طوری نیست هر کاری بکنیم و هر غذایی بخوریم، هیچ عکس‌العملی هم نباشد؛ به تعبیر قرآن هر کسی ذره‌ای خیر و شر داشته باشد، آن را می‌بیند.
جامعه ایران از پرخوری رنج می‌برد
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در ایران امروز هیچ کسی بر اثر کمبود غذا نمی‌میرد، بلکه مشکل پرخوری داریم، در حالی که کم خوردن کمک می‌کند تا شاداب‌تر باشیم؛ لذا در همه سنن عرفانی دنیا و در ادیان مختلف شاهد پرهیزهای خاص غذایی و نوعی امساک داریم که در درازمدت سبب نشاط بدن است. امام علی(ع) غذای ساده و کم می‌خوردند و می‌فرمودند: شکمتان را گورستان حیوانات نکنید (اشاره به خوردن کمِ گوشت است).
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: اصولاً زندگی ساده و ساده‌زیستی و کمی به خود سخت گرفتن، انسان را مقاوم‌تر می‌کند، به میزانی که تسلیم خواست بدن شده و به پرخوری رو می‌آوریم، شادابی روان، قلب و تن را از دست می‌دهیم؛ لذا پرخوری مانع هوشیاری است.
بدن معبود نور است
وی افزود: در سنت اسلامی گفته شده بدن، معبد نور و محل تجلی خداوند است و قلب جایگاه خداست، می‌توانیم اتومبیل خود را بعد از مدتی عوض کنیم، ولی بدن را نمی‌توانیم. گسترش فست‌فودها آسیب به طبیعت است؛ کارتنی که غذا را در آن می‌گذارند، به معنای قطع درختان است، نان سفید و گوشتی که در آن است همه تحمیل به طبیعت است. نان به صورت طبیعی، دو تا سه روز خشک می‌شود؛ لذا اگر کیکی شش ماه انقضاء دارد، مشکل‌دار است. آشکارترین سنجه برای سلامتی، سنجش وزن است، وزن انسان نباید از ۲۵ تا ۴۰ سالگی تفاوتی بکند.
اسلامی اردکانی تأکید کرد: رزقی که خدا برای ما قرار داده، برای به اندازه خوردن و نوشیدن است. وقتی ما تکلیف خود را با بدن روشن کردیم، وارد ساحت دل می‌شویم؛ یاد بگیریم که رفتار ما و گفتار ما بر دیگران اثر می‌گذارد و به میزانی که مناسباتمان را با دیگران و طبیعت تنظیم می‌کنیم، غذای خوب به روح می‌دهیم؛ اگر حسادت، رقابت و انتقام در وجودمان است، مسلماً با نوع‌دوستی، ایثار، انفاق و … آثار متفاوتی دارد.
وی با اشاره به غذای عقل تأکید کرد: یکی از راه‌های رساندن غذای خوب به عقل آن است که هر چیزی را نباید دید، شنید و خواند. باید بهداشت عقلانی داشته باشیم که آن را از طریق تفکر انتقادی می‌توان ایجاد کرد؛ یعنی هر حرفی را نپذیریم و به هر منبعی استناد نکنیم.
.
.
پژوهشکده اندیشه دینی معاصر:
.
.
جلسه اول «به طعام خود بنگریم»
مشاهده فیلم جلسه اول در آپارات
مشاهده فیلم جلسه اول در یوتیوب
.
جلسه دوم «به طعام خود بنگریم»
مشاهده فیلم جلسه دوم در آپارات
مشاهده فیلم جلسه دوم در یوتیوب
.
.