جلسه «گفتگو در فضای عمومی»؛ منطق، اخلاق، روان‌شناسی به همت کلاب ژرف اندیشی در کلاب هاوس و در پنج شنبه ۱۴۰۲/۲/۲۱ با حضور آقایان اردشیر منصوری ،حسین بیات و حسین دباغ برگزار شد.
.
.
نکات مورد توجه اردشیر منصوری در این جلسه:
– برجسته‌سازیِ ملاحظاتی که در گفتگوها و فرهنگِ زبانی در جامعۀ ایرانی، به‌ویژه گفتگو در عرصۀ عمومی، از جمله رسیدگی به موارد اختلافی در تبادل نظرهای اجتماعی و سیاسی، شایستۀ توجه بیشتر است.
– توجه به این که «گفتگو» اسم عامی است برای انواع مراودات زبانی، و التزام به ضوابط گفتگوی سالم و مؤثر امری طیفی است و نه به اصطلاح مصداقِ دوگانۀ «صفر و یک». در این باره بین شرکت‌کنندگان در این میزگرد تفاوتِ نظری وجود داشته است. به گمانِ من (منصوری) اگر «دیالوگ» آرمانی (مطابقِ مدلِ مشهور دیوید بوهم) نمرۀ 100، و مجادلۀ خصمانه و بیانِ موهِن نمرۀ صفر داشته باشند، گونه‌های مختلفی از مبادلۀ زبانی مانند مذاکره، مباحثه، مناظره در میانۀ این طیف قرار دارند. در دیالوگ بوهمی هدف تنها ایجاد فضای مشترک برای وسعتِ نظر (برخورداری از منظرهای جدید در اندیشیدن) و اصلاح منظر خویشتن است، و نه حتی تفاهم نهایی و اخد بهترین تصمیم! بر این اساس گونه‌های دیگر تبادل زبانی مانند مذاکره و مباحثه و مناظره در میانۀ این طیف قرار دارند. جا دارد شهروندِ اخلاقی و کنشگران عرصۀ عمومی به اقتضایِ موقعیت، ملاحظات دیالوگ آرمانی را به قدر مقدور در گفتگوهای عمومی کار آورند.
– ملاحظات دیالوگ (گفتگوی آرمانی) علاوه بر منطق، شامل ملاحظات اخلاقی و روان‌شناختی نیز هست. اگر درس‌آموختۀ منطق، توجه به قوتِ استدلال و پرهیز از مغالطه است، از منظر اخلاق و روان‌شناسی لازم است که به رعایت احترام مقابل در گفتگو و پرهیز از توهین و تخفیفِ مخالفِ فکری، و آمادگیِ طرفِ مقابل برای درکِ درست مدعا توجه شود؛ با عنایت به این امر که مقولاتی مانند «احترام/ توهین» اموری وابسته به فرهنگ هستند.
برای تفصیل بیشتر این نکات به فایل صوتی گفتگو توجه شود.
.
.
نکات مورد توجه حسین بیات در این جلسه:
دو واژۀ کلیدیِ «گفتگو» و «فضای عمومی» را اگر بخواهیم به معانی دقیق و مدرن کلمه به کار ببریم باید به حوزه های علمی مربوطه مراجعه کنیم. دربارۀ گفتگو دست کم در سه حوزه مختلف بحثهای دقیقی انجام گرفته و گفتمان معینی شکل گرفته است. این سه حوزه عبارتند از :
1_ نظریۀ گفتگو یا دایالوژی، یعنی آراء کسانی مثل دیوید بوهم، مارتین بوبر، ویلیام ایساک، در این حوزه معمولا از لفظ دایالوگ dialogue به معنایی متمایز و متفاوت از سایر گونه های ارتباط کلامی، مثل انواع تک گویی یا monologue، انواع بحث یا discussion و انواع مناظره یا debate و انواع گپ و گفت یا chat و انواع نزاع لفظی یا diatribe استفاده می شود. در فارسی قرارداد می کنیم «گفتگو» به این معنا از دایالوگ به کار رود.
2_ تحلیل گفتمان، یعنی آراء کسانی مثل هاروی ساکس، امانوئل شگلوف و گیل جفرسون، در این حوزه معمولا از لفظ کلی ترِ مکالمه یا صحبت کردن یا conversation استفاده می شود و جنبه کاربردشناختی یا pragmatics زبان حائز اهمیت است.
3_ نظریۀ بحث یا استدلال. theory of discussion and Argumentation یعنی آراء کسانی مثل فرانس اچ. ون ایمِرِن، راب گروتندورست و پل گراهام. در این حوزه از لفظ بحث یا discussion و استدلال Argument استفاده می کنند.
در این حوزه سوم وقتی از بحث عقلانی یا rational discussion صحبت می شود با گفتگو یا dialogue در حوزه اول قابل مقایسه است و من سعی می کنم اصول بحث عقلانی یا گفتگوی انتقادی را در فضای عمومی فیزیکی و سایبری از این منظر توضیح دهم بخصوص بر اساس مداقه های پل گراهام و کانالی چونی. آنها ابتدا 7 اصل یا قاعده بحث را معرفی میکنند و سپس بحث ها را بسته به اینکه چه تعداد از این اصول و قواعد رعایت می شود، از نظر عقلانیت به شش سطح تقسیم می کنند. سطح صفر که بحث کاملا غیرعقلانی است و سطح چهار که عقلانی ترین سطح است.
.
.
نکات مورد توجه حسین دباغ در این جلسه:
گفتگو در سپهر عمومی اگر نه همیشه دست کم در عموم موارد با “اختلاف نظر” همراه است. اختلاف نظر در محتوای باورها، در شیوه استدلال ورزی و…
اختلاف نطر اما تشدید می‌شود بالاخص اگر افراد حاضر در گفتگو “همتای معرفتی” نباشند و تفاوت های معرفتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و… بسیار داشته باشند.
در این گفتگو من به این نکته پرداخته‌ام که در مواجه با اختلاف نظر به جهت معرفتی و اخلاقی چه باید کرد؟ چگونه میتوان آرای رقیب را در عین احترام نقد جدی کرد؟ در پایان گفتگو، به این سوال مطرح شد که آیا می توان اخلاقا برای نقد حریف از طنز و تسخر استفاده کرد. استدلال من این است که در برخی موارد، خصوصا در نقد حاکمان مستبد، استفاده از طنز و تسخر اخلاقا جائز است.
.
.
دریافت مستقیم صوت کلاب «گفتگو در فضای عمومی»؛ منطق، اخلاق، روان‌شناسی
شنیدن صوت کلاب در انکر | اسپاتیفای | کست‌باکس
.
.