درس‌گفتارهای «جبر و اختیار» از کاوه بهبهانی

آدمی موجودی مختار است یا مجبور؟ آنچه می‌کنیم را خود از سر ارادۀ آزاد برمی‌گزینیم یا مقدّر است که چنان کنیم؟ آیا ما لعبتکانی هستیم که لعبت‌باز چیره‌دستی ما را به بازی گرفته است؟ هزاران سال است که اندیشمندان به پرسش‌هایی ازاین‌دست می‌پردازند. در دورۀ «جبر و اختیار» نگاهی خواهیم انداخت به نظریه‌های گوناگونی که از عهد باستان تاکنون در پاسخ به این پرسش داده‌شده است. هرچند مباحثی که در این دوره طرح خواهند شد کاملاً فنی و نظری و صلب و سَردند آشنایی با این مباحث بر توان سنجشگرانۀ تفکر خواهد افزود و مخاطب از رهگذر رویارویی با شماری از هوشمندانه‌ترین پاسخ‌ها به یکی از مسائل دانه‌درشت فلسفی فرایند فلسفه‌ورزی را بیشتر خواد شناخت.

.

---

.

.

---

.

دوره اول درس‌گفتار «جبر و اختیار» :

.

جلسه اول دوره اول درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 22 شهریور 96

عنوان: برداشت‌های گوناگون از مفهوم جبر

 صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

در این جلسه خواهم کوشید از برداشت‌های گوناگونی که از مفهوم جبر یا مفهوم ضرورت در تاریخ فکر وجود داشته است سخن بگویم. همچنین دربارۀ دترمینیسم و ناسازگاری دستِ‌کم ظاهری‌اش با باور به مختار بودن آدمی سخن خواهم گفت و نگاهی گذرا خواهم داشت به راه‌حل‌های گوناگون فلاسفه برای جدال اختیار و دترمینیسم. پس از آن به سراغ برداشت‌های اسطوره‌ای-دینی از مفهوم ضرورت خواهم رفت و به اجمال از تقدیر در اساطیر یونان باستان و مفهوم کارما در برخی ادیان شرقی و جدال آن مفاهیم با مفهوم اختیار خواهم گفت.

.

جلسه دوم دوره اول درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 29 شهریور 96

عنوان: اختیار و برداشت ادیان سامی از مفهوم ضرورت

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

در این جلسه از برداشت دین یهود، مسیحیت و اسلام از مفهوم ضرورت خواهم گفت که در آن‌ها دو مفهوم مشیت الهی (Providence) و علم مطلق الهی (divine omniscience) دست‌کم به ظاهر با مفهوم اختیارمندی آدمی ناسازگارند. در این نشست به اجمال نگاهی انداخته‌ایم به واکنش‌های درون‌دینی و برون‌دینی به این جدال.

.

جلسه سوم دوره اول درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 5 مهر 96

عنوان: دترمینیسم، از جهان باستان تا فیزیک مدرن

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

مفهوم دترمینیسم در یونان باستان و نزد فلیسوفان اتم‌باور پرورده شد و در جهان مدرن بدل شد به پیش‌فرض مسلط بر فیزیک ابتدای عصر مدرن. این نشست به بحث دربارۀ برداشت‌های قدمایی و برداشت مدرن از مفهوم دترمینیسم اختصاص دارد.

.

جلسه چهارم دوره اول درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 12 مهر 96

 عنوان: اختیارباوری در جهان باستان و سده‌های میانه

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اختیارباروی (libertarianism) از راه‌کارهای رفو کردن معضل نزاع میان جبر و دترمینیسم است. در این نشست از تقریرهای قدمایی و تقریر قرون وسطایی این راه‌حل سخن خواهد رفت.

.

---

.

دوره دوم درس‌گفتار «جبر و اختیار» :

.

جلسه اول دوره دوم درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 26 مهر 96

عنوان: اختیار‌باوری در جهان مدرن

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

در این جلسه به به نظریۀ علّیت عامل‌محور و نقدهای وارد بر آن خواهیم پرداخت.

.

جلسه دوم دوره دوم درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 3 آبان 96

عنوان: سازگارباوری: وفاقیون قدمایی و وفاقیون کلاسیک

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

در این جلسه به دیدگاه اندیشمندانی خواهم پرداخت که معتقدند وجود اختیار در آدمی با دترمینیسم سرسازگاری دارد.

.

جلسه سوم دوره دوم درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 10 آبان 96

عنوان: سازگارباوریِ معاصر: هری فرانکفورت

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

در این جلسه به دفاع یکی از فلاسفۀ معاصر و مولف نام‌دار کتاب دربارۀ حرف مفت به نام هری فرانکفورت از سازگار‌باوری و برخی انتقادات وارد بر آن خواهیم پرداخت.

.

جلسه چهارم دوره دوم درس‌گفتار «جبر و اختیار» | 17 آبان 96

عنوان: تعین‌باوری سرسختانه: دترمینیسم در جهان مدرن

صوت این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

اسلاید های این جلسه   دانلود از سرور اول | سرور دوم

در جلسۀ سوم از مفهوم دترمینیسم از جهان باستان تا ابتدای فیزیک مدرن سخن گفتیم. در این جلسه از عوامل روی آوردن اندیشمندان روزگار مدرن به دترمینیسمِ سرسخت و یکی از اندیشمندان کلاسیک هوادار این نگاه سخن خواهم گفت.

.

کاوه بهبهانی (مدرس دوره): گفت‌وگوی من با دوست عزیز علیرضا امتیاز علاوه براینکه مستقلاً قابل ‌استفاده است، می‌تواند جمع‌بندی مباحث طرح‌شده در دورۀ جبر و اختیار باشد که چند سال پیش برگزار شده است. عطف نظر به اینکه آن دوره ناتمام مانده بود این گفت‌وگو را می‌توان در مقام جلسۀ آخر آن دوره نیز شنید.

این گفت‌وگوی را می‌توانید در یوتیوب یا آپارات تماشا کنید.

.

---

.

درس‌گفتار «جبر و اختیار»

مدرس: کاوه بهبهانی

https://t.me/Sophia_Kaveh

محل برگزاری جلسات: كانون فكر آركه (شیراز/پُلِ معالی آباد/جنب ایستگاه مترو میرزای شیرازی/ ساختمان الف (پردیس سینما گلستان) / طبقه هشتم / واحد ٨٠٦)

.

---

.