امیرحسین ترکاشوند: روزه و رجوع به حکم اوّل اسلام

امیرحسین ترکاشوند: روزه و رجوع به حکم اوّل اسلام
مسلمانان به “همۀ” آیات قرآن ایمان دارند و این‌گونه نیست که یک آیه را به بایگانی بفرستند و آیۀ دیگر را تابلوی مسلمانی خود کنند؛ به همین خاطر هنگام مواجهه با احکام متفاوت قرآن در موضوعی واحد، آن تفاوت و تعدّد را ناشی از برهه‌های مختلف بعثت، و تغییر شرایط و معادلات می‌دانند. این “تغییر” نشان از سیّالیّت، شناوری، واقعیّت‌گرایی، به‌روز بودنِ قرآن، و توجّهش به “اقتضائات” دارد؛ مثلاً اگر قرآن در مواجهه با مخالفان رسالتِ پیامبر «یک جا همزیستی، یک جا تحمّل، یک جا قهر، یک جا پیکار، یک جا صلح، یک جا گذشت و…» را ابلاغ کرده، قطعاً این واکنش‌های متفاوت (علاوه بر عوامل دیگر، همچنین) ناظر به کنش‌های متفاوت مخالفانِ این دین نوظهور بوده، و در نتیجه همواره پای‌فشردن بر پیکار و قهر دائم و قطع ارتباط، یا همواره بر صلح و مدارا و تحمّل اصرار ورزیدن، سیاست واحدِ نامعقول و جامدی است.

الگوی روزه‌های مکی برای ایام کرونایی:

گویند پیامبر گرامی و یارانش در آغاز اسلام، روزه‌شان ماهی سه روز بود. اخبار در این باب فراوان است؛ برخی این روال روزه را حتّی به حضرت آدم و نوح نیز امتداد می‌دهند:

کان الصوم الاول صامه نوح فمن دونه حتّی صامه النبی و اصحابه و کان صومهم من شهر ثلاثه ایام الی العشاء و هکذا صامه النبی و اصحابه[1]

… و کان (ص) یصوم هو و اصحابه قبل فرض رمضان ثلاثه ایام من کل شهر …[2]

بسیاری از مفسران (به قطع یا به احتمال) آیۀ ایّاماّ معدودات[3] را در اشاره به همین روال روزه‌داری در مکّه می‌دانند:

ایّاماً معدودات … و اختلف فی هذه الایام علی قولین احدهما أنّها غیر شهر رمضان، و کان ثلاثه ایام من کل شهر، و صوم عاشورا … و الآخر ان المعدودات شهر رمضان[4]

قال عطا و قتادة: الأیام المعدودات کانت ثلاثة أیام من کل شهر، ثم نسخ. و کذلک روی عن ابن عباس. و قال ابن أبی لیلی: المعنی به شهر رمضان[5]

اختلف أهل التأویل فیما عنی الله عز و جلّ بقوله: أیاماً معدودات فقال بعضهم: الأیام المعدودات: صوم ثلاثة أیام من کل شهر. قال: و کان ذلک الذی فرض علی الناس من الصیام قبل أن یفرض علیهم شهر رمضان[6] .

مفسران گویند سپس این روال روزه‌داری (به عللی که باید استخراج کرد) با آیۀ شهر رمضان[7] جایگزین شد و ۳۶ روز روزه در سال (هر ماه ۳ روز) به ۳۰ روز روزۀ پیوسته در ماه رمضان تبدیل شد:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ[8] أَیَّاماً مَعْدُودَاتٍ فَمَن كَانَ مِنْكُم مَرِیضاً أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْكِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَأَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَكُمْ إِن كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ[9] شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ ۖ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ[10]

اینک اگر یکماه روزه‌داری پیوسته، به “ضعف سیستم ایمنی بدن” می‌انجامد و زمینه را برای خطرات ناشی از ویروس سریع‌الانتشار کرونای جدید سخت‌تر و نامساعد می‌کند و ریسک مرگ‌ومیر را بالا می‌بَرَد، چرا نباید به نخستین  روال روزه‌داری در اسلام بازگشت و بنا به “اقتضا” روزۀ ماهی ۳ روز را تجدید کرد؟ به ویژه که برخی قدما قائل به جایگزین‌پذیری آن سه روزها با سه روز اطعام نیازمندان بودند.

آیا اینک با این اقتضائات روبرو نبوده و نیازمند گزینش بهترین و متناسب‌ترین آیۀ مرتبط با شرایط ویژۀ کنونی نیستیم؟

انعطاف خدا

گویند هرگاه آیه ای با محتوای سخت و شدید بر رسول خدا نازل می‏شد، مردم آن را می‏پذیرفتند و مطابق خواستِ خدا عمل می‏کردند، و [طبیعتاً] دچار مشقّت می‏شدند؛ در این هنگام بود که خدا [انعطاف نشان می‏داد و] با نزول آیه ای جدید که نَرم‏تر و آسان‏تر بود، به آن سختی پایان می‏داد (قال ابن عباس إن رسول الله کان إذا نزلت علیه آیة فیها شدة أخذ الناس بها و عملوا ما شاء الله أن یعملوا فیشق ذلک علیهم فینسخ الله تعالی هذه الشدة و یأتیهم بما هو ألین منها و أهون علیهم منها.) [11]

گفتنی است برداشت نویسنده از آیات روزه، نگاه تبصره‌ای به آیۀ شهر رمضان است که در این یادداشت، آن را ملاک قرار ندادم و تلاش کردم بر اساس تفسیر مشهور، پیشنهادی ارائه کنم.

.


.

[1] الدرالمنثور ج۱ ص۱۷۷

[2] السیره الحلبیه ج۲ ص۳۵۸

[3] بقره ۱۸۴

[4] مجمع‌البیان ج ۲ ص ۹

[5] تفسیر تبیان ج 2 ص 116

[6] تفسیر طبری ج 2 ص 177

[7] بقره ۱۸۵

[8] بقره ۱۸۳

[9] بقره ۱۸۴

[10] بقره ۱۸۵

[11] تفسیر سمرقندی ج2 ص291

.


.

روزه و رجوع به حکم اوّل اسلام

امیر ترکاشوند (کانال تلگرامی بازنگری)

.


.

2 نظر برای “امیرحسین ترکاشوند: روزه و رجوع به حکم اوّل اسلام

  1. باسلام. تفسیرقران بدون توجه سنت نبوی به بیراه منتهی میشود.بهترازرسول الله که نمیتوان شرع را تفسیرکرد.خودنویسنده محترم میگوید درابتدای کارروزه بصورت ناپیوسته وسه روزدرهرماه انجام میشده کما اینکه نمازهم درابتدای کاردورکعت دورکعت خوانده میشده وسپس تبدیل به نمازهای دوگانه وچهارگانه وسه گانه شد. پیامبرهم پیروفرمان حضرت حق سبحانه وتعالی صورت درست ونوین این احکام را به مردم اموخت بگونه ای که شکل پیشین احکام بکلی منسوخ گردید. بایدقران را براساس سنت نبوی تفسیروتحلیل کرد وگرنه حتی ابتداییات دینی وعبادی همچون رکعات نمازهای روزانه وترتیب واداب مناسک حج را هم نمیتوان ازقران بدست اورد. خود پیامبر ومعصومین هم به ما اموخته اند که درقران محکم ومتشابه وناسخ ومنسوخ وجود دارد.دلیلی ندارد بدون توجه به سنت پیامبربه شیوه منسوخ یک فعل عبادی برگردیم به بهانه هایی چون شیوه منسوخ اسانتربوده است ودراین روزگار میتوان به ان راحتترعمل کرد. بااین روش ومنش اندک اندک ازدین چیزی باقی نمی ماند. اینکه بیاییم درمقابل یک سنت محکم نبوی ومورد تایید همه فرق اسلامی اعم ازشیعه وسنی بنا به احادیثی که خود بیان میکنند که دراغازکاراسلام فلان حکم بگونه ای بوده وبعدتربنابه دستور شارع مقدس ورسول اعظم براساس مصلحتی که شاید ما انرا درنیابیم حکم جدیدی جایگزین گشته بخواهیم یک سنت دینی عبادی را تغییربدهیم ارام ارام به انجایی میرسیم که نه دینی میماند ونه حکمی. راه را برای تبدیل همه چیز بازمیکنیم. به انتهای راهی که میرویم هم باید اندیشید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *