الفبا گاهنامه‌ای فرهنگی و هنری به زبان فارسی بود که به کوشش غلامحسین ساعدی در دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ در تهران و پاریس منتشر می‌شد.
.
.
دورهٔ نخست الفبا
دورهٔ نخست الفبا در شش شماره از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در تهران منتشر شد.
نویسنده های مهم آن :
غلامحسین ساعدی، محمد قاضی، بزرگ علوی، داریوش آشوری، بهرام بیضایی، مهرداد بهار، هوشنگ گلشیری، سیمین دانشور، احمد محمود، اسماعیل خویی، شهرنوش پارسی‌پور، محمدرضا شفیعی کدکنی
.
نخستین جلد کتاب الفبا با یکی از این مقالات تحت عنوان “قیامت و معاد در عرفان اسلامی و هندو” به قلم داریوش شایگان آغاز می شود. “دن کیشوت در تراژدی-کمدی امروز اروپا” از اونامونو ترجمۀ بهاء الدین خرمشاهی، “سیر فلسفی دیدرو” از احمد سمیعی، “هنر و واقعیت” از سالیوان ترجمۀ کامران فانی، “رفتارها، اخلاقیات و رمان” از لاینل تریلینگ ترجمۀ احمد میرعلایی، “درخت مقدس” از مهرداد بهار، “ادبیات و فلسفه” از م. ر. کوهن ترجمۀ کا.ف، “تیلۀ شکسته” از سیمین دانشور، “عروسک چینی من” از هوشنگ گلشیری، “بازی تمام شد” از غلامحسین ساعدی، “نقاشی روی چوب” از اینگمار برگمان ترجمۀ قاسم صنعوی، “ارنست تالر” از رایموند ویلیامز ترجمۀ حسن بایرامی، “نمایش عامیانه” از برتولت برشت ترجمۀ رضا کرم رضایی، “یادنامۀ علامه امینی” از محمدرضا حکیمی، “قانون در آئینۀ غرب” از مصطفی رحیمی و “نان و شراب” از آلبر کامو ترجمۀ عبدالحسین آل رسول از دیگر مطالب نخستین جلد کتاب الفبا است. ;خستین جلد کتاب الفبا با یکی از این مقالات تحت عنوان “قیامت و معاد در عرفان اسلامی و هندو” به قلم داریوش شایگان آغاز می شود.
تعداد صفحات : ۲۱۲
ناشر :امیرکبیر
سال انتشار : ۱۳۵۲
.
دومین جلد کتاب الفبا با مقالۀ “تلقی قدما از وطن” نوشتۀ محمدرضا شفیعی کدکنی آغاز می شود. دیگر مطالب دومین کتاب الفبا عبارتند از: “میرسه آ الیاد و هستی شناسی آغازین” از گلی ترقی، “سمبل قهرمانی در ادب مقاومت” از غالی شکری ترجمۀ م.ح. روحانی، “پورنوگرافی و وقاحت نگاری” از دی. اچ. لارنس ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، “پایان روانکاوی” از ت.و. موریس ترجمۀ جلال ستاری، “دربارۀ تورگنیف” از ایوان گنچارف ترجمۀ ابراهیم یونسی، “مفهوم هنر” از پل والری ترجمۀ پرویز مهاجر، “آفتاب” از واسکون سلوس مایا ترجمۀ کامران فانی، “برهنگی” از چزاره پاوزه ترجمۀ هرمز شهدادی، “پسر نازنین” از رولد دال ترجمۀ احمد کریمی، “ماه در آب” از یاسوناری کاواباتا ترجمۀ توران خدابنده، “تصادف” از سیمین دانشور، “معصوم چهارم” از هوشنگ گلشیری، “گل مریم” از اسماعیل فصیح، “تاریخچۀ داستان پلیسی” از دایره المعارف بریتانیکا ترجمۀ سعید حمیدیان، “تکنیک رمان پلیسی” از آر.اچ. سامپسون ترجمۀ کامران فانی، “چگونه قصۀ کوتاه پلیسی بنویسیم” از جو گورز ترجمۀ حسن بایرامی، “گردباد سیچقان ئیل” از علی همدانی، “شکوه شکفتن” از مصطفی رحیم و “ابراهیم در آتش” از بهاءالدین خرمشاهی.خستین جلد کتاب الفبا با یکی از این مقالات تحت عنوان “قیامت و معاد در عرفان اسلامی و هندو” به قلم داریوش شایگان آغاز می شود.
تعداد صفحات : ۲۱۵
ناشر :امیرکبیر
سال انتشار : ۱۳۵۲
.
سرآغاز سومین کتاب الفبا مقالۀ “دل از رستم آید به خشم” نوشتۀ مصطفی رحیمی است. “دگرگونی های شعر معاصر عرب” از مصطفی بدوی ترجمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی، “اصول و روش ترجمه” از یوجین آ. نایدا ترجمۀ فریدون بدره ای، “جامعه شناسی فقر” از جک و جانت راج ترجمۀ احمئد کریمی، “وضع اجتماعی و اقتصادی سیاهپوستان” از س.کلر دریک ترجمۀ سروش حبیبی، “هنر و سیاست در آمریکای لاتین” از خوآن فرانکو ترجمۀ ح. اسدپور پیرانفر، “کتاب و نویسندگی” از شوپنهاور ترجمۀ کامران فانی، “برف در قلب الاسد” از کوان هان-چینگ ترجمۀ پروین ترابی، “تب خال” از احمد محمود، “افسانۀ بینگو” از بلز ساندرار ترجمۀ احمد شاملو، “دختر و مرد حشیشی” از آلبرت کوثری ترجمۀ سعید حمیدیان، “سگ کور” از ر.ک. نارایان ترجمۀ پرویز لشگری، “تئوری برشت دربارۀ تئاتر حماسی” از مارتین اسلین ترجمۀ رضا شجاع لشگری و “دنیای قشنگ نو” از بهاءالدین خرمشاهی دیگر مطالب سومین کتاب الفبا است.
خستین جلد کتاب الفبا با یکی از این مقالات تحت عنوان “قیامت و معاد در عرفان اسلامی و هندو” به قلم داریوش شایگان آغاز می شود.
تعداد صفحات : ۲۱۹
ناشر :امیرکبیر
سال انتشار : ۱۳۵۲
.
نخستین مطلب چهارمین کتاب الفبا مقالۀ “طنز و انتقاد در داستان های حیوانات” به قلم حسن جوادی است. “حاجی موریه و قصۀ استعمار” از هما ناطق، “توسعۀ صنعت در دورۀ قاجار و تاثیر غرب برآن” از فرهاد نعمانی،” تحول طبقات نوخاستۀ ایران در دورۀ قاجار” از فرهاد نعمانی، “رشد اقتصادی و بازرگانی بین المللی” از محمدعلی کاتوزیان، “یهود و صهیونیسم در صحنه روابط بین المللی” از نجدۀ فتحی صفوه ترجمۀ م.ح. روحانی، “آنارشیزم در گذشته و حال” از دیوید اپتر ترجمۀ احمد کریمی، “ادبیات و فلسفه” از سیمون دوبوار ترجمۀ مصطفی رحیمی، “چلیک معجزه” از برنارد مالامود ترجمۀ احمد میرعلایی، “یک پاسگاه پیشرفت” از جوزف کنراد ترجمۀ هرمز شهدادی، “مرگ مالکم ایکس” از لروی جونز ترجمۀ ایرج فرهمند، “مقدمه برزنگی کشتی نارسیسوس” از جوزف کنراد ترجمۀ هرمز شهدادی، “دربارۀ تورگنیف” از لئونید گروسمن ترجمۀ ابراهیم یونسی، “حقیقت و مستند” از مارتین اسلین ترجمۀ حسن بایرامی، “نقدی بر تهوع سارتر” از ایریس مرداک ترجمۀ احمد سعادت نژاد و “نقدی بر فرهنگ اصطلاحات علمی” از محمد حیدری ملایری دیگر مطالب چهارمین کتاب الفبا است.
خستین جلد کتاب الفبا با یکی از این مقالات تحت عنوان “قیامت و معاد در عرفان اسلامی و هندو” به قلم داریوش شایگان آغاز می شود.
تعداد صفحات : ۲۱۳
ناشر :امیرکبیر
سال انتشار : ۱۳۵۲
.
پنجمین کتاب الفبا با مقالۀ “بینش اساطیری” نوشتۀ داریوش شایگان آغاز می شود. از دیگر مطالب پنجمین کتاب الفبا؛ “صورت ازلی زن یا اصل مادینه هستی” از گلی ترقی، “مقدمه ای بر فلسفۀ تاریخ هگل” از ژان هیپولیت ترجمۀ امیرحسین جهانبگلو، “نسبت نظر و عمل در طی تحول تفکر غربی” از فرناند برونر ترجمۀ رضا داوری، “ادبیات نوین افریقا از نظر فانون” نوشتۀ یانها یتس یان ترجمۀ کامران فانی، “آدم ها و ماجراهای کوچۀ نو” از کریم کشاورز، “به کی سلام کنم؟” از سیمین دانشور، “کمانچه” از جلیل محمدقلی زاده ترجمۀ هما ناطق، “برشت شاعر” از مارتین اسلین ترجمۀ حسینعلی طباطبایی، “ویلیام فاکنر در دانشگاه” از شجاع لشگری، “منطق صوری” از ضیاء موحد و “گیلان در جنبش مشروطیت” از احمد سمیعی را می توان نام برد.
تعداد صفحات : ۲۲۵
ناشر :امیرکبیر
سال انتشار : ۱۳۵۲
.
نخستین مطلب ششمین کتاب الفبا مقاله ای است تحت عنوان “مقدمه ای بر علم کلام اسلامی” نوشته محمد حسین روحانی. “سفرنامه های پرتغالی و اسپانیولی دربارۀ ایران” از حسن جوادی، “فرنگ و فرنگ مآبی و رسالۀ انتقادی شیخ و شیوخ” از هما ناطق، “دربارۀ فلسفه و فیلسوفان” از فریدریش ویلهلم نیچه ترجمۀ داریوش آشوری، “عمل و نظر در فلسفۀ ژان ژاک روسو” از بیژن کاویانی، “دین و فلسفه و علم در شرق و غرب” از داریوش شایگان، “کشف آزادی نزد سارتر” از هیزل بارنز ترجمۀ جلال الدین اعلم، “مفتش بزرگ و روشنفکران رذل داستایوسکی” از داریوش مهرجویی، “نوشته های فروید دربارۀ ادب و هنر” از ارنست جونز ترجمۀ جلال ستاری، “تاملی بر مرگ میشیما” از هنری میلر ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، “شکل دگر خندیدن” از مسعود فرزان، “بی ریشه” از نیکلای هاینوف ترجمۀ محمد قاضی، “نمی توانم بمیرم” از کریشنان چندار ترجمۀ پرویز لشگری، “اُمی” از یوکیو میشیما ترجمۀ کامران فانی، “چشم خفته” از سیمین دانشور، “مهدخت” از شهرنوش پارسی پور، “صدای مرغ تنها” از مهشید امیرشاهی، “ویرانگر”” از سال بلو ترجمۀ احمد گلشیری، “رگ و ریشۀ دربدری” از گوهر مراد، “نکته ای بر شعر نیما” از پرویز مهاجر، “مصاحبه با گابریل گارسیا مارکز” از ریتا گیبرت ترجمۀ نازی عظیما، “حافظ شاملو” از بهاءالدین خرمشاهی و “نصاب الصبیان” از علی همدانی دیگر مطالب ششمین کتاب الفبا است.
تعداد صفحات : ۳۴۲
ناشر :امیرکبیر
سال انتشار : ۱۳۵۲
.
.
دورهٔ دوّم الفبا
دورهٔ دوّم الفبا در هفت شماره از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۵ در پاریس منتشر شد.
ساعدی که سرانجام در اردیبهشت ۱۳۶۱ از ایران خارج شد، تابستان همین سال طی فراخوانی اعلام کرد که دوره جدید الفبا به شکل فصلنامه در پاریس منتشر خواهد شد. دوره جدید الفبا که اولین شمارۀ آن در زمستان ۱۳۶۱ انتشار یافت، پس از انتشار شش شماره زیر نظر ساعدی، در سال ۱۳۶۴ با مرگ وی متوقف شد. هفتمین و آخرین شماره الفبای در تبعید پس از مرگ وی و به یاد وی انتشار یافت.
.
الفبا- چاپ پاریس
کتاب اول زمستان ۱۳۶۱
الفبا- چاپ پاریس
کتاب دوم بهار ۱۳۶۲
است. “امتناع تفکر در فرهنگ دینی-۳” نوشتۀ بابک بامدادان، “جنگ فرقه ها در انقلاب مشروطیت ایران” نوشتۀ هما ناطق، “آلونک نشینان خیابان پروفسور براون” نوشتۀ علی بنوعزیزی، “ماهیت قیام سال ۱۹۲۵ کردستان ترکیه” نوشتۀ دکتر کمال مظهر احمد ترجمۀ عبدالله مردوخ، “بعد زیبایی شناختی” نوشتۀ هربرت مارکوزه ترجمۀ احمد هامون، “فرجام سردار ملی” نوشتۀ جواد ناصح زاده، “کلیسا و قدرت” نوشتۀ مهرزاده، “ندبه” (نمایشنامه) نوشتۀ بهروز برومند، “کلاس درس” نوشتۀ غلامحسین ساعدی، “اگر مرا بزنند… ” نوشتۀ غلامحسین ساعدی، “غمباد (لال بازی)” نوشتۀ گوهر مراد و چند نامه از جلال آل احمد دیگر مطالب سومین کتاب الفبای در تبعید است.
الفبا- چاپ پاریس
کتاب چهارم پاییز ۱۳۶۲
نخستین مطلب چهارمین کتاب الفبای در تبعید مقالۀ “ملاها و آدم ها” نوشتۀ ناصر پاکدامن است. “امتناع تفکر در فرهنگ دینی-۴” نوشتۀ بابک بامدادان، “انجمن های شورایی در انقلاب مشروطیت” نوشتۀ هما ناطق، “تمام خواهی و تمام خواه” نوشتۀ احمد هامون، “فرهنگ و روند پرولتر شدن کارگران کارخانجات تهران” نوشتۀ آصف بیات، “بعد زیبایی شناختی” نوشتۀ هربرت مارکوزه ترجمۀ احمد هامون، “نسیم” نوشتۀ منوچهر ایرانی، “اندر روانشناسی اجتماعی سوراخ ها” نوشتۀ کورت توخولسکی ترجمۀ فریبرز جعفرپور، “انسان” نوشتۀ کورت توخولسکی ترجمۀ فریبرز جعفرپور، “لکه های سفید” نوشتۀ کورت توخولسکی ترجمۀ فریبرز جعفرپور، “یکی یک دانه” نوشتۀ غلامحسین ساعدی، “خانم بروخن مایر به عروسی می رود” نوشتۀ کاترین منسفیلد ترجمۀ زیتلا کیهان، “آنکه مستانه بر آئینه و گل… ” نوشتۀ م.سحر، “ای بیکران غدر و دروغ اشیانه ات” نوشتۀ م.سحر، “با آفتاب” نوشتۀ م.سحر، “سه شعر کوتاه” نوشتۀ سهراب سپهری، “وقتی صدای روشنت آمد” نوشتۀ مینا اسدی، “شعرهای کوتاه” نوشتۀ هوشنگ فیلسوف، “درون غلظت ظلام” نوشتۀ روح انگیز کراچی ، “اینچنین… ” نوشتۀ اکبر ذوالقرنین، “سرود روشن شورشیان” نوشتۀ حیدر، پای صحبت سیمین دانشور و”گزارش فدراسیون بین المللی حقوق بشر درباره کردستان ایران” دیگر مطالب چهارمین کتاب الفبای در تبعید است.
.
الفبا- چاپ پاریس
کتاب پنجم زمستان ۱۳۶۳
پنجمین کتاب الفبای در تبعید با مقالۀ “نمایش در حکومت نمایشی” نوشتۀ غلامحسین ساعدی آغاز می شود. از دیگر مطالب پنجمین کتاب الفبای در تبعید؛ “امتناع تفکر در فرهنگ دینی-۵” نوشتۀ بابک بامدادان، “موارد تناقض جمهوری اسلامی ایران با اعلامیه جهانی حقوق بشر” نوشتۀ کریم لاهیجی، “دربارۀ رسالۀ کنسطیطوسیون” نوشتۀ هما ناطق، “تحول شرک به توحید و علل تاریخی آن” نوشتۀ مرآت خاوری، “تحریف تاریخ کرد در تاریخ بورژوازی ایران” نوشتۀ ک.کوردیف ترجمۀ عبدالله مردوخ، “یادی از کتاب یادها” نوشتۀ نادژدا کروپسکایا، “ملال غربت یا آفرینندگی” نوشتۀ ادواردو گالیانو ترجمۀ تقی امینی، “دربارۀ مهاجرت” نوشتۀ ماریو بندتی ترجمۀ رضا ترابی، “کاشانه” نوشتۀ بزرگ علوی، “بقال خرزویل” نوشتۀ بهروز آذر، “هذیان های روزمره آقای قاف” نوشتۀ عمر فاروقی، “بر ما چه رفته است، باربد؟” نوشتۀ منوچهر ایرانی، “قوی تر از شب” نوشتۀ جمشید جویا، “در نابهنگام” نوشتۀ اسماعیل خویی، “حجت” نوشتۀ احمد ابراهیمی، “حضور” نوشتۀ اکبر ذوالقرنین و “خطر و خاطره (مردی تنها) ” نوشتۀ باقر مومنی را می توان نام برد
.
الفبا- چاپ پاریس
کتاب ششم پاییز ۱۳۶۴
الفبا- چاپ پاریس
کتاب هفتم پاییز ۱۳۶۵
کتاب الفبا، جلد هفتم: آثار منتشر نشده غلامحسین ساعدی
هفتمین و آخرین مجلد الفبای در تبعید به مجموعه از آثار منتشر نشده غلامحسین ساعدی(گوهر مراد) اختصاص دارد. مطالب این شماره عبارتند از: ارزش فیل مرده، شرح احوال به قلم نویسنده در سال ۱۹۸۳، مصاحبه رادیو بی.بی.سی در اوت ۱۹۸۳، سخنرانی نیمه تمام…، آدم شفاهی آدم کتبی، از دفترچۀ یادداشت ساعدی، میرمهنا، بزرگ علوی؛ زندۀ بیدار، شنبه شروع شد(داستان)، دربارۀ سهراب سپهری، داسسان اسماعیل(آخرین قصه/نیمه تمام)، تاریخ شفاهی ایران، در راستۀ قاب بالان(نمایشنامه). این دفتر با نامه ای برای خوانندگان به پایان می رسد که در آن از مشکلات انتشار و توزیع الفبا در نبود دکتر ساعدی سخن به میان آمده و قولی جهت انتشار دفتر هشتم با برخی دیگر از آثار منتشر نشدۀ وی به خوانندگان داده شده است. قولی که هرگز به عمل تبدیل نشد و عمر الفبای در تبعید با همین شماره به آخر رسید
.
.
روح‌اش شاد!
بسیار درد کشید و خودش را خلاص کرد و ما را تنها گذاشت.
به این خیام‌خوانیِ ساعدی هم نگاه کنیم و با یادش بخندیم از ته دل:
یا در گوگل همین تعبیر راجستجو کنید:
https://bit.ly/3CaZlWk