مدرسه تابستانی تکامل دانشگاه صنعتی شریف شهریور ماه 1397

در چند دهه اخیر تکامل ابعاد وسیعی پیدا کرده است. این ابعاد از مرزهای زیست‌شناسی گذر کرده و علوم انسانی و طبیعی و همینطور فلسفه را دستخوش تغییر نموده است. دامنه این تاثیرات موجب شد تا در قالب مدرسه‌ای تابستانه و با حضور جمعی از اساتید شاخص این مرز و بوم و همین طور برخی از اساتید بین‌المللی به بررسی برخی از این ابعاد پرداخته شود. مدرسه تابستانی تکامل طی سه روز و از دوازدهم تا چهاردهم شهریور ماه 1397 در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.

در روز نخست به تکامل زیستی پرداخته شد و اساتید مدعو برخی سویه‌های آن را مورد بحث قرار دادند. چیستی تکامل و ساز و کار آن دغدغه روز نخست بود. در این روز از داشته‌های نظریه تکامل دفاع شد.

سخنران اول روز نخست جناب آقای دکتر ندرلو بودند که به تشریح مبانی تکامل پرداختند. ویژگی موجودات زنده و تفاوت دنیای زیست شناسی با قوانین فیزیک و شیمی، ویژگی های تئوری تکامل داروین، چالش های عمده ی پیش روی نظریه انتخاب طبیعی و انواع نظریه های وراثت از جمله موضوعات ارائه شده توسط ایشان بود.

در ادامه جناب آقای دکتر کرباسی زاده سخنرانی خود را با موضوع انتخاب طبیعی و قوای ذهنی ایراد نمودند. ایشان در ابتدا توضیحاتی پیرامون ذکر علل تکاملی وقایع جوامع بدوی با ذکر مثال کودک کشی ارائه دادند و در ادامه به بررسی دقیق تر دیدگاه روانشناسی تکاملی پرداختند.

در سخرانی سوم دکتر عطا کالیراد، عضو پژوهشکده ی دانش های بنیادی، درحوزه ی شواهد نوین نظریه ی تکامل سخنرانی کردند. ایشان شواهد تکاملی را به دو بخش گذشته نگر و آینده نگر تقسیم بندی کردند. در بخش گذشته نگر تکیه ی صحبت های ایشان مطالعات مولکولی پروتئین ها و ژن ها و در حوزه ی آینده نگر درباره ی تکامل آزمایشگاهی بود.

سخنران چهارم روز اول دکتر زهره انواری بودند. ایشان در رابطه با مقیاس زمانی زمین شناسی، دوره های تغییرات آب و هوایی و پیدایش پریمات ها در دوره ی سنوزوئیک بحث خود را آغاز کردند. در ادامه به موضوع تواتر تاریخی از پریمات ها به انسان اولیه پرداختند و هم چنین به صورت مقایسه ای انواع جنس هموها را معرفی کردند.

روز دوم به تاثیر تکامل بر علوم انسانی، از جمله روان‌شناسی و جامعه شناسی پرداخته شد.

دکتر عبدالرحیم نجل رحیم، فوق تخصص مغز و اعصاب و محقق ایرانی در دانشگاه شفیلد لندن، موضوع رابطه تکامل طبیعی با تکامل فرهنگی را در سخنرانی اول ارائه دادند. ایشان در ابتدای سخنرانی خود اهمیت هیجان و احساسات و رابطه آن با اجتماعی شدن و فرهنگ را مطرح کردند. در ادامه بیان کردند که هر موجود زنده، به عنوان فاعل زندگی، خود را پیش می برد و محیط زندگی اش را انتخاب می‌کند؛ به عبارت دیگر، هر موجود زنده، معنای زندگی خود را در درون خود و جسم خود تعیین می‌کند؛ به طوری که ارتباط سیستم عصبی با سایر اعضای درونی به مراتب پیچیده تر از ارتباط بیرونی با محیط است.

پس از آن جناب آقای دکتر صمدی، مدیر پژوهش دانشکده الهیات و فلسفه واحد علوم تحقیقات تهران، سخنرانی خود را با موضوع تبیینهای تکاملی در علوم انسانی ارائه کردند. ایشان با اشاره به اختلافات بسیار در نظریه تکامل، شش رویکرد اساسی شامل ریشه داشتن رفتار پیچیده ی انسان در رفتار موجودات ساده تر، بومشناسی رفتاری انسان، ژن محور بودن، توام بودن تکامل ژن و فرهنگ، روانشناسی تکاملی و در آخر رد شدن نگاه دوگانگی ذهن و بدن را مطرح نمودند و هر یک را به اختصار توضیح دادند. در نهایت ایشان پیرامون رنگ‌بینی و ثبات رنگها بحث خود را به پایان رساندند.

در سخنرانی سوم، جناب آقای صلحی‌راد موضوع بحران در جامعه شناسی و نیاز به تکامل در سوژه را ارائه دادند. ایشان با تاکید بر وجود ارتباط بسیاری از رشته‌ها با تکامل و علیرغم آن مقاومت جامعه‌شناسی برای پذیرفتن داروینیسم، بیان کردند که جامعه‌شناسی همواره به صورت نسبی است ولی برخلاف

داروینیسم توانایی پیشبینی آینده را دارد. پس از آن با مطرح کردن مکاتبی چون مارکسیسم و فمینیسم، اهداف آن که مبنی بر از بین بردن اختلافات و طبقات جوامع بود را مطرح کردند و به نقد آنها پرداختند.

چهارمین ارائه روز دوم مدرسه تابستانی تکامل ، ارائه جناب آقای صادق میرزایی با عنوان “اسید عالم‌گیر” بود. ایشان “اسید عالم‌گیر” را همان تکاملی معرفی کردند که از نظر فیلسوفان مانند اسیدی است که همه چیز را می بلعد .در ادامه‌ی ارائه به بیان دیدگاه دنت پرداختند که معتقد است این اسید باعث نابودی اخلاق نمی شود و برعکس میتوان بنیان‌های اخلاقی را بر آن بنا کرد.

لزوم درک نسبت سنت فلسفی اسلامی و تکامل به عنوان یک ضرورت، برنامه روز سوم این مدرسه بود. سعی نمودیم این موضوع را با بهره‌مندی از اساتید حوزه و دانشگاه به محک آزمون بگذاریم.

سخنران اول دکتر پارسانیا بودند و سخنرانیشان با بحث تعالی و تکامل در تاریخ اندیشه اسلامی آغاز شد. ایشان در سخنرانی خود، رابطه تکامل با حرکت را مطرح کردند و بیان داشتند که تکامل با مفهوم حرکت قابل اثبات است. درواقع اندیشه اسلامی صرفا تفسیر متفاوتی درباره نظریه تکامل نسبت به تفاسیر ماتریالیستی دارد اما طبق روایات، تفاسیر و شواهد موجود اصل قضیه تکامل را میپذیرد. آنچه از نظر ایشان محل بحث است وجوه فلسفی موضوع حرکت است. از آن جا که تکامل نوعی حرکت است، ویژگی هایی که از نظر فلسفی برای حرکت لازم می دانیم را باید در سطح زیستی مورد اعتنا قرار دهیم.

دکتر سید حسن حسینی، دکتری فلسفه و کلام اسلامی، سخنرانی خود را با موضوع کتاب منشاء انواع و خداباوری ارائه دادند. ایشان ضمن معرفی کتاب منشاء انواع داروین، به رویدادهای موثر در زندگی او اشاره کردند. طبق سخنرانی دکتر حسینی، این کتاب پنج مفهوم اصلی شامل بی ثبات بودن گونه ها، وجود جد مشترک، تدریجی بودن تکامل، تنوع گونه‌ها و انتخاب طبیعی را در برمی‌گیرد. اگرچه داروین در نسخه‌های اولیه این کتاب از واژه‌هایی چون مخلوق و آفرینش استفاده کرده بود -که البته عمدتا به دلیل تفکر دینی در همسرش بود- ولی به برتری انسان نسبت به سایر گونه‌ها اعتقاد نداشت؛ البته لازم به ذکر‌است که او این موارد را در نسخه‌های بعدی اصلاح کرد. ایشان در انتها بیان داشتند که تفکر انتخاب طبیعی که هیچ آگاهی در آن دخیل نیست، تفکری است که می‌توان ‌به این کتاب نسبت داد و این تفکر بنیادا با قائل بودن به خدا ناسازگار است، چرا که خدا در حداقلی ترین شکلش نیز دارای نوعی آگاهی است. ایشان تفکیک بحث تکامل به سطح زیستی و فلسفی را رد کردند.

در سومین سخنرانی روز سوم دکتر حسن میانداری، عضو موسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران، درباره‌ی نقش اخلاق در زندگی اجتماعی و انتخاب فرد یا انتخاب گروه سخنرانی کردند. همچنین به تحلیل‌ارتباط دین، خدا و افراد سودجو در جمعیت ها و مقایسه ی این شرایط در جوامع امروزی و گذشته پرداختند.

دکتر امیرمحمد گمینی، استاد گروه تاریخ علم دانشگاه تهران، آخرین سخنرانی مدرسه را با موضوع نخستین آشنایی‌ها با نظریه تکامل در ایران و سرزمین های اسلامی ارائه دادند. ایشان سیر تاریخی ورود نظریه تکامل به جهان عرب و پس از آن به ایران را به اختصار شرح دادند. علاوه بر آن به بیان دیدگاه‌های مختلف عالمان مسلمان ایرانی پرداختند. در ادامه با معرفی کتاب نیچریه، نوشته سید جمال‌الدین اسدآبادی و کتاب نقد فلسفه داروین از محمدرضا نجفی اصفهانی، دیدگاه ان دو را بررسی کردند. طبق سخنرانی ایشان، اصفهانی تلاش کرد که با استفاده از منابع موجود دقیق‌ترین روایت را از نظریه داروین پیدا کند.