برخلاف تصور عموم سواد تنها به سواد خواندن و نوشتن – سواد از راه نظام آموزش و پرورش – و داشتن مدرک تحصیلی محدود نمی شود. انسان باسواد در دنیای امروز انسانی است که از سوادهای عاطفی، بهداشتی، ارتباطی، مالی، رایانه‌ای، تفکر انتقادی، استفاده از تلفن همراه، پژوهشی، فرهنگی، آموزشی و پرورشی، حقوقی، بصری و به ویژه سواد رسانه‌ای بهره‌مند باشد.
با توجه به تاثیر رسانه‌ها در زندگی بشر، سواد رسانه‌ای را می‌توان یکی از مهمترین انواع سواد دانست که داشتن اطلاعات و سواد حداقلی برای انسان‌های که در ارتباط با رسانه‌ها هستند ضروری است. در مباحث سواد رسانه‌ای تلاش بر این است که نحوه برخورد و استفاده از رسانه‌ها را بیاموزد تا افراد در برابر رسانه‌ها کاملا منفعل و تأثیرپذیر نباشند.
عبارت سواد رسانه‌ای اولین بار توسط مارشال مک‌لوهان در سال 1965 استفاده شد. از دهه 1970 موضوع سواد رسانه‌ای در برخی از کشورهای آمریکای لاتین و اروپایی مورد توجه قرار گرفت. برای اولین بار آموزش سواد رسانه‌ای در اروپا 1970 و در کشورهای فلاند و دانمارک مورد توجه قرار گرفت. آموزش سواد رسانه‌ای در کانادا از سال 1978 با تشکیل «انجمن سواد رسانه‌ای» آغاز شد. پس از آن نیز مباحث سواد رسانه‌ای در قالب یک موضوع درسی به کتاب‌های انگلیسی افزوده شد. در سال 1982 یونسکو بیانیه‌ای در ارتباط با آموزش سواد رسانه‌ای صادر کرد. این بیانیه به امضای 19 کشور رسید که در حال حاضر با عنوان «بیانیه گرانوالد» رسمیت پیدا کرده است.
در کشور ما نیز از اواسط دهه‌ی هشتاد خورشیدی، سواد رسانه‌ای جای خود را میان کتاب‌های دانشگاهی باز کرده است و استادان علوم ارتباطات و رسانه مقالات متعددی را ترجمه و تألیف کرده‌اند. تاکید نخبگان دانشگاهی و رسانه‌ای برضرورت آموزش سواد رسانه‌ای به اقشار مختلف جامعه سبب شد تا در سال‌های اخیر همایش‌های متعددی با موضوع سواد رسانه‌ای در فرهنگسراها و مدارس کلان‌شهرهای کشور برگزار شود. از سال 1391 کتاب‌های سواد رسانه‌ای با عنواین مختلف وارد نظام آموزشی ایران شدند.
سواد رسانه‌ای چارچوبی به منظور دسترسی، تحلیل، ارزیابی و تولید پیام به شکل‌های مختلف از چاپ تا اینترنت را فراهم میکند. می‌توان برخی از اهداف سواد رسانه‌ای در سطح جهان را چنین برشمرد:
– تجزیه و تحلیل نقادانه در بهره‌مندی و تولید پیام‌های رسانه‌ای
– شناخت فرستنده (منبع) و زمینه شکل‌گیری پیام رسانه‌ها به همراه توجه و شناخت علایق و جهت‌گیری‌های سیاسی، اجتماعی، تجاری و فرهنگی فرستنده
– تفسیر پیام‌ها و ارزش‌هایی که از جانب رسانه‌ها ارائه می‌شوند
– شناخت و انتخاب رسانه‌های مناسب برای برقراری ارتباط و دستیابی به مخاطبان مورد نظر
– دسترسی به رسانه‌ها برای بهره‌مندی و تولید پیام
با افزایش سواد رسانه‌ای انتظار می‌رود که مخاطب بتواند تحلیل رسانه‌ای انجام دهد بدین معنی که قادر به:
– تفسیر پیام‌های آشکار و پنهان تولیدات رسانه‌ای
– تشخیص بازنمایی در تولیدات رسانه‌ای
– تشخیص شیوه‌های اقناع در تولیدات رسانه‌ای
– تشخیص و اهداف و انگیزه‌های ارسال‌کنندگان پیام
– تشخیص ارزش‌ها و سبک زندگی در تولیدات رسانه‌ای
باشد. در واقع هر تولیدکننده‌ی پیام (فرستنده)، پیامی آشکار و در ورای آن پیامی پنهان دارد که قصد و هدف را به مخاطب (گیرنده) منتقل میکند. فرستنده پیام را رمزگذاری میکند. مخاطب با توجه به میزان سواد رسانه‌ای و آگاهی خود میتواند پیام فرستنده را رمزگشایی کند.
در مباحث سواد رسانه‌ای تلاش بر این است که مخاطب منفعل به فعال و مخاطب فعال به خلاق تبدیل شود. در واقع می‌توان گفت رسانه‌ها مثل تفنگی که گلوله جادویی شلیک می‌کنند بر مخاطب تاثیری قوی، فوری و مستقیم دارند و مخاطب ِکاملا منفعل بدون هیچ مقاومتی در برابر این گلوله به محکوم به مرگ است. تلاش مولفان متون سواد رسانه‌ای بر این است که به مخاطب بیاموزند تا پیام‌های پنهان و پیدای تولیدات رسانه‌ای را تشخیص دهد و به راحتی تحت تأثیر هدف فرستنده قرار نگیرد و مخاطبی فعال باشد.
فرستنده از طریق فنون رسانه‌ای همچون بازنمایی، فنون اقناع، کلیشه، فرامتن حتی میتواند پیام‌های خارج از واقعیت را به مخاطب برساند یا مخاطب را قانع کند که پیام را کاملا بپذیرد و تمام تلاش سواد رسانه‌ای بر این است که آگاهی‌بخش مخاطب برای استفاده آگاهانه و درست از رسانه‌ها باشد.
.
.
چرا سواد رسانه‌ای؟
نویسنده: سوگند خزائیان
.
.
چه کتاب هایی برای این امر معرفی میکنید ؟؟
کتاب سواد رسانه ای،مجموعه دوازده جلدی،نوشته حمیدرضا آیت الهی و اسماعیل رمضانی
آموزش رسانه ای((یادگیری سواد رسانه ای و فرهنگ معاصر))نوشته دیوید باکینگهام و ترجمه حسین سرافراز
مطالعات رسانه ای،راهنمای عملی دانشجویان، تالیف گیل برانستون و روی استافورد، ترجمه امیر عبدالرضا سپنجی
بازشناسی رسانه های جمغی با رویکرد سواد رسانه ای. نوشته جیمز پاتر ،ترجمه امیر یزدیان، منا نادعلی و پیام آزادی
بسیار عالی,
فقط بخاطر این حضور دوم تان در جواب به آقای محمد.
و
“سواد رسانه ای, چیزی که اجبارا و سخت به آن نیازمند شده ایم!
سپاس برای نوشته تان, از شما و صدا نت.
با احترام
سلام ممنون از سایتتون
کتابی را به تازگی به نام والدین حقیقی فرزندان مجازی خواندم که درباره رفتار والدین در خانه هنگام استفاده بچه ها از موبایل و تلویزیون بود. من مدتها بود که نگران پسرم درباره موبایل بازی کردنش بودم اما این کتاب خیلی به من کمک کرد.
نویسنده کتاب محمد منشی زاده