درس‌گفتار درآمدی بر فلسفه ی زبان از مرتضی صداقت زاده آهنگری

فلسفه ی زبان از جریان های مهم فلسفه ی تحلیلی است که قایل به تبیین گری محتوای فلسفی توسط کنش زبانی است، و در پژوهش فلسفی به استعمالات واژگان ملازم با مفاهیم فلسفی توجه ویژه ای دارد. مسأله صدق، حکایت، معنا، ضرورت و مسائل دیگری از این دست، موضوع مطالعه فلسفه زبان هستند.
سلسله جلسات پیش رو، درس های دکتر مرتضی صداقت زاده آهنگری در دانشگاه صنعتی امیرکبیر در سال 1392-1393 می باشد که بر محور کتاب مایکل موریس ارایه شده است.

.

---

.

جلسه اول درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

1_ کتاب درسی و منابع بیشتر برای مطالعه

2_ مروری بر فصل ها و مطالب کتاب

.

---

.

جلسه دوم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

۱_ نظریه ی لاک در فلسفه ی زبان

۲_ فلسفه ي زبان، معنا و ارجاع

در فلسفه ی زبان دو بحث وجود دارد، یکی بحث معنا و دیگری بحث ارجاع. معنا می تواند در واقع هم معنای یک چیزی باشد و هم می تواند معنای یک سری اوصاف باشد. معنای سقراط هم می تواند اوصاف سقراط باشد که درباره ی او صدق می کند و هم می تواند، شخص خارجی سقراط باشد. البته نه لزوماً شیء انضمامی، بلکه اشیای انتزاعی افلاطونی هم می تواند مراد باشد. اما مرجع یا مدلول همیشه یک شیء نيست و گاه می تواند یک ویژگی باشد، بسته به لغت دارد. مثلاً سبزی مرجعش یک ویژگی است اما آب يك شيء است، ولي یک مصداق ندارد، و مصادیق فراوانی دارد، اما مدلول یا مرجع آن، ویژگی آب بودن است، o2H، البته ذات نمی توان گفت، چون همه ذات را قبول ندارند. طبق قول به ذات باید یک چیزی باشد که آب را در همه ی جهان های ممکن آب می کند. کریپکی ساختار علمی را ذات می داند و تمام خواص شیء را هم به آن نسبت می دهد. برخی ذات را قبول ندارند و قائل اند هیچ ویژگی، ضروری هیچ چیزی نیست. البته ذات کریپکی علمی است ولی ذات ارسطو علمی نیست.

.

---

.

جلسه سوم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

۱_ بررسی تفصیلی اصول هشتگانه ی لاک
راه های تصحیح نظر لاک

۲_ مبنای جهان شناختی نظریه ی مفهوم و مقایسه ی آن با نظر لاک

۳_ بررسی نسبت دیدگاه لاک و دیدگاه اشتراکی با ایدئالیسم و رئالیسم

فرآیند مفهوم سازی در زبان آموزی بچه هم وجود دارد. بچه دائماً درصدد است که بفهمد دیگران چه لغتی را مساوی چه چیزی و مفهومی به کار می برند. یعنی کودک در ابتدا ادراک خودش را دارد، ولی دائماً در حال جرح و تعدیل این ادراک و نزدیک کردن آن به ادراک دیگران است. و یکی از اختلالات ذهنی در کودکان، در خانواده هایی است که چند زبان در آن ها رایج است. و نوعاً بچه ها در این خانواده ها دیرتر به سخن می آیند. از این رو، بسیاری از مکالمه های کودک، برای رفع نیازهای مادی خود نیست، بلکه برای بازخورد گرفتن از دیگران است.

.

---

.

جلسه چهارم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

۱. ادامه ي اشكال ها به نظريه ي لاك
۲. بيان فرگه درباره ي وحدت جمله
۳. فرگه، منطق و فلسفه ی زبان
۴. بحث معنا و ارجاع در فلسفه ی زبان

دو بحث در فلسفه ی زبان هست که امکان خلطش وجود دارد، یکی بحث معنا و دیگری بحث ارجاع. برخی چون میلر این دو را یکی می دانند ولی معمولاً این ها را جدا می کنند. برخی مثل کریپکی ترجیح می دهند از معنا صحبت نکنند چون اصل وجودش محلّ تردید است ولی از ارجاع بحث می کنند.
بعد از بحث ارجاع بحث معنا می آید که بحثی مبنایی است. چون تا حدودی وجودِ معنا پیش فرض ارجاع است. در بحث معنا برخی قائل اند که معنا وجود ندارد و معنا را تحویل به كاربرد می برند و البته سعی می کنند رئالیسم معنایی را هم حفظ کنند. مراد از رئالیسم معنایی اين است که وقتی چیزی می گوییم راجع به چیزی می گوییم. اما لزوما مي توان فكت معنايي هم نداشت، یعنی به دنبال معنا نباید در خارج گشت. فكت معنايي نداریم، ولی رئاليسم معنايي داریم و اولی مانع از دومی نیست.

.

---

.

جلسه پنجم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

۱_ برخی اصول فلسفه ی زبان فرگه
۲_ ثمرات قول به اصل cp
۳‌_ تقابل اصل دوم با اصل سوم
۴_ فرگه، واضع منطق جدید
۵_ توضیح عبارات زبانی توسط مفاهیم منطقی در فلسفه زبان فرگه
۶_ مرجع سه دسته عبارات منطقی بیان شده

فرگه با قول به این که واحد معناداری جمله است، از اشکالی که به نظر لاک در بحث وحدت جمله شده بود، دوری کرده است. طبق این اصل که واحد معناداری جمله است، دیگر توضیح وحدت جمله دچار اشکال نیست. دیدگاه فرگه در این جا نسبت به زبان، نوعی دیدگاه کارکردی است. به طور کلی دیدگاه کارکردی نوعی دیدگاه غالب در بسیاری حوزه ها از جمله فلسفه ی ذهن و زبان است. در فلسفه ی ذهن، حتی برخی قائل اند که با دوآلیسم هم چندان ناسازگار نیست. یعنی نوعی نگاه فیزیکالیستی است که با دیدگاه های غیر فیزیکالیستی قابل جمع است.

.

---

.

جلسه ششم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

ادامه ی بررسی نظریه ی زبانی فرگه
۱_ سنس و رفرنس
۲_ مرحله ی اول نظریه ی فرگه: معنی مدلول است.
۳_ مرجع و مدلول اجزای گزاره
۴_ نقد سخن فرگه در باب مرجع اجزای گزاره
۵_ مرحله ی دوم نظریه ی فرگه: معنا ترکیبی از sense و reference است.
۶_ نظریه ی ترکیبی ارجاع

در این جلسه به بحث sense و reference از نظر فرگه می پردازیم. فرگه در ابتدا معنی را reference می گیرد و این امر در ابتدا شهودی هم هست. ولی در ادامه با توجه به اشکالاتی که مطرح می شود و خود نیز برخی از آن ها را بیان می کند، معنی را ترکیبی از sense و reference می داند. reference یا ارجاع یا مدلول، یعنی آن ارتباطی که بین لغت و آن امر غیر زبانی واقع می شود. یعنی نوعی relation، و آن امر غیر زبانی را هم referent می گویند. معمولا referent و reference باهم خلط می شود که این خلط از یک جهت درست و از یک جهت نادرست است. از این نظر که این دو بالاخره دو چیز هستند، نادرست است، ولی از آن جهت که تا relate هایی نباشد، relation هایی نیست، درست است. البته ساختارگراها قائل اند از relation بی relate می شود سخن گفت که بررسی صحت و سقم آن در جای دیگری باید انجام شود.

.

---

.

جلسه هفتم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

۱. ادامه ی بحث کاربردهای سنس از نظر فرگه
الف: در جملات با مدلول معدوم
ب: مشکل جملات معرفتی
۲. اشکالات بحث سنس
الف: شباهت به ایده ی لاک، مشکل اصلی sense
ب: سنس اجزای جمله
۳. تفاوت های سنس فرگه با ایده ی لاک
۴. نسبت میان سنس، رفرنس و رفرنت

ایده ی لاک سابجکتیو است و شخصی، ولی فرگه اصرار دارد هویّت sense آبجکتیو است، و این را از راه انتزاع کردن از هویات خارجی توضیح می دهد. یعنی توسط افرادی که آن جمله را می فهمند فکر که sense است، اخذ می شود. ولی در هر صورت چیزی در خارج است که ما آن را دریافت می کنیم و مستقل از من وجود دارد. و چون هویت انتزاعی دارد، از امر خارجی انتزاع شده است. در لاک ایده در خارج نیست، شیء در خارج است که ایده ی آن می تواند متفاوت باشد، اما فکر من چون انتزاع از خارج است به همان شکلی که در خارج است انتزاع شده است. چون امری انتزاعی است و فیزیکی نیست که نتواند خودش در ذهن بیاید و تنها تصویری از آن در ذهن بیاید و این مقدار برای مکالمه ی زبانی کافی است.

.

---

.

جلسه هشتم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

راسل
1_ کنار گذاشتن Sense
2_ خارج کردن مرجع و مدلول از معنا
3_ تهی دانستن دامنه ی ترم های منفرد
4_ فراگیر دانستن ارزش صدق نسبت به تمامی جملات

بحث اصلی راسل درباره ی اوصاف خاص است. وصف خاص، وصفی است که خاص یک نفر است. مثل بزرگ ترین عدد اوّل، رئیس جمهور فعلی آمریکا. در مقابل وصف خاص، وصف عام است که دیگر خاص یک نفر نیست. مثل فلز گران بها. البته بحث راسل، منحصر در اوصاف خاص نیست و به نوعی بررسی و نقد فرگه هم هست
دغدغه اصلی راسل این است که وقتی ما چیزی می‌گوییم، عبارت ما را متعهد به بودن آن چیز نکند. البته راسل نمی گوید Referent نداریم، بلکه می گوید Referent ، غیر از معناست. مرجع برای تعیین صدق و کذب است، و معنا غیر از این است. شما می توانید یک گزاره ای بگویید و معنایش را فهمیده باشید، ولی هنوز صدق و کذب آن را ندانید.

.

---

.

جلسه نهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

۱_ مشکلات زبانی نظریه ی فرگه
۲_ راه حل ماینونگ برای اشکالات بیان شده
۳_ مقدمه ی راسل در پاسخ به اشکالات بیان شده
۴_ اسم ها و وصف های خاص از نظر راسل
۵_ پاسخ راسل به اشکالات بیان شده

راسل می گوید: فریب ظاهر عبارات زبانی را نخورید، چون در زبان، خیلی از ترم ها با ترم های منفرد اشتباه گرفته می‌شوند و اوصاف خاص و اسم های خاص، در واقع ترم منفرد نیستند و ما را متعهد به مدلولی نمی‌کند و معناداری اینها مشخصاً از جمله‌ای که در آن به کار می روند به دست ‌ می‌آید. و این هاDenoting Phrase (دال) هستند، یعنی عباراتی هستند که با سور شروع می‌شوند و ناقص‌اند و معنای آنها در جمله به دست می‌آید و باید اول جملات را ترجمه کرد و دیگر بدون نیاز به سنس مشکل حل می شود.

.

---

.

جلسه دهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

1. کریپکی، میل گرایی و نقد فرگه
2. اثبات ناتوانی سنس در تعیین معنی
3. اثبات ناتوانی سنس در تعیین مرجع
4. پسینی ضروری و ذات گرایی در نظریه ی کریپکی
5. اثبات پیشینی امکانی

کتاب معروف کریپکی، Naming and Necessity است. کریپکی در فصل یک و دو کتاب فوق از اسامی خاص صحبت می کند و در فصل سوم از نام های طبیعی. بحث کریپکی تا حدودی ادامه ی بحث جان استوارت میل است. میل سال ها پیش راجع به اسامی خاص یا الفاظ مفرد بحث کرده بود. استوارت میل معتقد بود که اسامی خاص سنس ندارند و یک مشکل ذاتی در سنس فرگه ای وجود دارد و درصدد برمی آید که اسامی خاص را از شرّ سنس خلاص کند. کریپکی ” میل گرایی ” را پیگیری نمود و در عصر حاضر نیز از این ایده نمایندگی می کند. البته بحث کریپکی بیشتر ناظر به اسامی خاص است و در اوصاف خاص پیش تر هم گفته شد که چندان با نظر فرگه ای ها شاید مخالف نباشد.

.

---

.

جلسه یازدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

ادامه ی بحث کریپکی
1. تعريف نشانگر صلب و غير صلب
2. نقدهای کریپکی بر نظریه ی وصفی ارجاع
3. نظريه ي مجموعه اي سرل

بحث کریپکی در درجه ی اول ناظر به اسم خاص است. از نظر وی قرائت موجه از وصف گرایی نه برای فرگه و نه راسل ، بلکه برای سرل است. و در ابتدا نظر سرل را بیان می کند و بعد آن را نقد می کند. کریپکی قائل است اسامی خاص، هیچ گاه وصف خاص یا اوصاف خاص نیستند که فرگه، راسل و سرل، هر یک به نوعی این را قائل اند. از نظر کریپکی حتی اگر بپذیریم که اسامی خاص سنس دارند یا مجموعه ی اوصافی مختص دارند، اما این ها نه معنای اسم خاص و نه مرجع آن ها هستند. لذا سنس اگر هم باشد، کاری نمی کند. در واقع حمله ی کریپکی به نظریه ی وصفی ارجاع است.

.

---

.

جلسه دوازدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

.

---

.

جلسه سیزدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

ادامه ی بیان نقدهای کریپکی بر نظریه ی وصفی ارجاع
1- اجمالی از سه دسته برهان کریپکی
2- براهین معناشناختی
3- براهین معرفت شناختی
4- براهین موجهه
5- بحث اثباتی کریپکی درباره ی ارجاع نام های خاص: زنجیره ی علی-تاریخی
6- گسست زنجیره ی علی-تاریخی
7- استدلال اونس بر ناکافی بودن قصد در زنجیره ی علی-تاریخی
8- کاربست حلقه ی مفقوده در بحثِ ارجاع

بحث درباره ی نقدهای کریپکی بر نظریه ی وصفی ارجاع به روایت سرل بود. اصول نظریه ی سرل گفته شد و الآن نقدهای کریپکی بر سرل بیان می شود. کریپکی با اصل اول مشکلی ندارد ولی نسبت به باقی اصول نقد دارد. کریپکی سه دسته براهین علیه اصل دوم تا ششم دارد که هر کدام به برخی از آن ها وارد می شود. یک دسته براهین معناشناختی، یک دسته معرفت شناختی و یک دسته هم موجهه است.

.

---

.

جلسه چهاردهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

موضوعات مطرح شده:
ادامه ی بیان نظریه ی کریپکی
1- واژگان انواع طبیعی
2- ذات انواع علمی از نظر کریپکی
3- نظریه ی لاک درباره ی مرجع واژگان انواع طبیعی
4- بحثِ ایجابی کریپکی درباره ی انواع طبیعی
5- انواع انواع طبیعی از نظر پاتنم

درباره ی ذات از نظر کریپکی باید به این نکته اشاره کرد که ذات علمی بسته به دقت دانشمندان امکان تغییر دارد. از این رو کریپکی ذات را فی الواقع قائل است، اگر چه آن را قابل تغییر هم می داند. و مانند کریپکی که میان مقام معرفت شناسی و هستی شناسی تفکیک می کند، می تواند از واقعیت نادانسته حرف بزند. لذا می توان صحبت از ذات طلا و آب کرد اگر چه هنوز کشف نشده باشد و هیچ وقت کشف نشود.

.

---

.

جلسه پانزدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

بحث معنا در فلسفه ی زبان
1- نظریه ی معنایی دیویدسون
2- نقد نظریات پیشینیان درباره ی معنا توسط دیویدسون
3- انکار هویت معنایی توسط دیویدسون
4- توضیح اجمالی نظریه ی صدق تارسکی
1. ترسیم یک دستگاه ساده ی اصل موضوعی
2. اصول موضوعه ی دستگاه
3. استفاده ی دیویدسون از نظریه ی صدق تارسکی در نظریه ی معنایی خود
5- اعتراضات به دیویدسون
6- پاسخ دیویدسون به اشکال ها
7- دیویدسون متاخر و تاثیر پذیری از کواین
8- اعتراض دیگری به دیویدسون و پاسخ از آن
9- برخی نکات تکمیلی درباره ی کریپکی

کواین ماهیّت معنا را ترجمه می داند و او هم تحت تأثیر تارسکی است. در تارسکی p ترجمه ی s است در فرازبان، و اصلا تاثیر پذیری کواین از تارسکی بیش تر از تاثیر پذیری دیویدسون است. دیویدسون در نظریه ی نهایی خویش با تاثیر پذیری از کواین و تارسکی بحث تفسیر را طرح می کند و از نظر وی ترجمه کافی نیست. چون ترجمه اگر مبنا باشد به شکاکیّت می رسیم و البته برای کواین که شک گراست اشکالی نیست، ولی برای دیویدسونی که رئالیست است نمی خواهد به شک گرایی منجر بشود. از این نظر تفسیر را جایگزین ترجمه می کند.

.

---

.

جلسه شانزدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

1- نظریه ی معنایی کواین
1. استفاده از فرض های رادیکال برای توضیح معنا
2. تمایلات رفتاری افراد جامعه ی زبانی، متعین کننده ی معنا
3. شک گرایی معنایی کواین
2- نظریه ی معنایی دیویدسون
1. نقد کواین
2. نظریه ی ایجابی دیویدسون

دیویدسون در ادامه ی کار کواین سعی می کند از آنتی رئالیزم دوری کند. دیویدسون شروع با موقعیّت رادیکال برای فهم ماهیّت زبان را می پذیرد، اما دو چیز را نمی پذیرد: یکی آن که مدخلیت ترجمه در فهمِ ماهیّتِ زبان را نمی پذیرد و دیگر آن که فکت های متعین کننده ی معنا را فکت های تمایلاتی نمی داند. دیویدسون به جای ترجمه، بحث تعبیر و تفسیر را می آورد و باورهای افراد جامعه ی زبانی را به عنوان فکت متعین کننده ی معنا پیش می کشد.

.

---

.

جلسه هفدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

پاسخ نهایی دیویدسون به اشکالات
1. چریتی
2. همبودی زبان و تفکر
3. عینیت و بین الاذهانیت
4. واقع گرایی روان شناختی در نظریات معنا

ديويدسون، شباهت های زيادي با کانت دارد. مثلاً هر دو اینتر سابجکتیویسم اند و هر دو برای آن عینیّت قائل اند. كانت فنومن را آبجکتیو نمی داند و اینترسابجکتیو می داند، ولی در عین حال چون مشترک میان ماست متعلّق معرفت را هم آن می داند. چون به نومن بما هو دسترسی نمي توان داشت. دیویدسون هم برای فرار از آبجکتیویتی قائل به اینتر سابجکتیویتی می شود و می گوید عینیّت چیزی جز اینتر سابجکتیویتی نیست. چون عینیّت بما هو نداریم، لذا بچه با دستگاه زبان می آید، و وجوهی از فعالیت زبان تا آخر عمر هم باقي است. در جریان استفاده از زبان سعی در تصحیح خطاهای خود در تعامل با دیگران داریم که این جلوه ی رشنالیتی است. يعني کاربست خود را با دیگران تطبیق می دهیم و این حاصل رشنالیتی است. به بيان ديگر آبجکتیویتی را باقی افراد به انسان می دهند و مقوّم اندیشه ی ما زیست اجتماعی ما است.

.

---

.

جلسه هجدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

نظریه ی معنایی گرایس
1. تفکیک معنای طبیعی و غیر طبیعی
2. تفکیک معنای عبارتی و معنای گوینده
3. تقریر اول گرایس
4. تقریر دوم گرایس

گرایس می خواهد به این سؤال پاسخ دهد که اگر معنا ذاتی لغات نیست، پس چگونه پدید می آید. ابتدا تفکیک میان معنای طبیعی و غیرطبیعی می کند و بحث خود را منحصر به غیر طبیعی می کند. بحث از زبان از جنس قرارداد و معنای غیرطبیعی است و پیش تر هم آمد که معنا ذاتی لغات نیست. گرایس می خواهد به این بپردازد که شرط صدق این جمله که «E» معنا می دهد «P» چیست. «E» عبارت زبانی و «P» معنا است. چون بحث ما معنای غیرطبیعی است «E» را نمی توان بدون «S»، که گوینده است، داشت و با ابراز «E»، «P» را مراد می کند.

.

---

.

جلسه نوزدهم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

ادامه ی بیان نظریه ی معنایی گرایس
1. تقریر سوم گرایس
2. اشکال استراوسن به گرایس
1-پاسخ شیفر به اشکال استراوسن
2-پاسخ گرایس به اشکال استراوسن
3-پاسخ هارمن به اشکال استراوسن
3. اشکال دیویدسون به گرایس
4. اشکال دور به نظریه ی گرایس

عموماً پس از ویتگنشتاین آموزه ی اصلی او که تأکید بر کاربست است، توسط فلاسفه پذیرفته می شود و دیگر کم تر کسی نگاه شیء انکارانه به زبان مانند راسل و فرگه دارد. خود ویتگنشتاین در نهایت قائل به انکار معناست. و سؤال از معنا را نادرست می داند. زبان حاصل کاربست قواعد آن است، ولی این قواعد را از عملکرد کاربر زبان می فهمیم. صحت عملکرد کاربر زبان هم توسط جمعی که او در آن، زبان مشخصی را به کار می برد تأمین می شود. یعنی قواعد زبان، قواعد نانوشته ای هستند که کاربر زبان در زیست انسانی خود ناگزیر از رعایت آن هاست و این به یک معنا اوج هنجارگرایی در باب زبان است. به نظر می آید زبان آموزی در کودک و هم چنین اصل مقوله ی تعلیم و تربیت نیز از همین دست باشد.

.

---

.

جلسه بیستم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

ادامه ی بیان نظریه ی معنایی گرایس
1. اشکال پلتس به گرایس
1-پاسخ گرایس به پلتس
2-اشکال ها به پاسخ گرایس و پاسخ گرایس به آن ها
2. اشکال سرل به گرایس
3. پاسخ گرایس و شیفر به اشکال سرل و پاسخ های سرل

فلسفه ی زبان دو بخش سمنتیک و پراگماتیست دارد، که بحث گرایس مربوط به سمنتیک و سرل پرگماتیست است. در برخی بحث های سمنتیکی به این نتیجه می رسیم که زمینه و کانتکس می تواند در تقویم معنا دخیل باشد، تأکید بر معنای گوینده در گرایس نمونه ای از این دست است. در پرگماتیست رسماً بحث بر روی عوامل زمینه ای در زبان است. به همین خاطر است که در کتاب موریس بحث پرگماتیست ها پیش از گرایس آمده است. به بیان دیگر، با روی کار آمدن ویتگنشتاینی ها و فلسفه ی زبان عادی ها، دیگر نمی توان مرز قاطعی میان بحث های سمنتیکی و پرگماتیستی زبان قائل شد. بر خلاف راسل و فرگه که نگاه شیء انگارانه به زبان داشتند و مرز قاطعی میان این دو دسته بحث قائل بودند.

.

---

.

جلسه بیست‌ویکم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

1- نظریه ی معنایی کریپکیشتاین
1. واقع گرایی و ناواقع گرایی در موضع کریپکیشتاین
2. چالش شکاکانه در باب معنا
2- فکت های تعیین کننده ی معنا
1. نظریه ی کواین
2. نظریه ی کریپکی
3- نظریه ی هنجاری بودن معنا

که قائلان به نظریه هنجاری معنا، نظریه‌شان باید دو مولفه داشته باشد: ۱. عامل الزام هرچه که هست، جزء مقومات معنا باشد.۲. عامل الزام صرفا و به تنهایی و بدون انضمامی، عامل الزام باشد. کریپکی معتقد است اساسا هیچ کاندیدای تعیین کننده معنایی نمی‌تواند قید بیان شده را واجد باشد. چون هیچ فکتی اساسا نمی‌تواند حامل الزام و باید باشد. و این آموزه‌ای است که از هیوم پذیرفته شده است. اگر هم عامل الزامی باشد، الزام واقعی نیست.

.

---

.

جلسه بیست‌ودوم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

بررسی پاسخ ها به چالش شکاکیت
1. ارجاع به ترم دیگر
2. ارجاع به حالت ذهنی متناظر با کاربست مفهوم
3. ارجاع به خزانه ی حافظه‌
4. ارجاع به تمایل درونی

یک راه پاسخ به چالش شکاکانه این است که بگوییم راه برون رفت از چالش بیان شده اینگونه است که جمع بودن عملیات مورد نظر و صحت پاسخ آن‌ که ۱۲۵ است، را به خزانه حافظه‌ای خود استناد دهیم. یعنی هر فردی که عمل جمع را فرا می‌گیرد، پیشتر ۹۹ جمع یک رقمی با یک رقمی را فرا گرفته و پاسخ آن‌ها را در حافظه ی خود ذخیره دارد و در موارد دیگر جمع به این مجموعه ی حافظه‌ای استناد می‌دهد. در این‌جا دیگر پیروی از قاعده‌ای رخ نداده و این‌گونه می‌توان پاسخ چالش شکاکانه را داد.

.

---

.

جلسه بیست‌وسوم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

1- پاسخ تمایل گرایی به چالش شکاکیت
1. اشکالات به پاسخ تمایل گرایی
2. پاسخ تمایل گرایان به اشکالات
3. نقد کریپکیشتاین به پاسخ های تمایل گرایان
2- پاسخ تمایل گرایان اجتماعی به چالش شکاکیت
3- پاسخ کریپکیشتاین به چالش شکاکیت

جواب کریپکیشتاین به چالش بیان شده این است که واقعا فکت تعیین کننده ی معنایی وجود ندارد. به همین خاطر در بحث معنا با شرایط صدق مواجه نیستیم، بلکه با شرایط اظهار و ابراز روبروییم. صدق شرایط اظهار پذیری در کار و زبان نیز توسط جامعه ی زبانی تعیین می شود. یعنی کاربر زبان زمانی در کاربست ترمی، شرایط اظهار را بر آورده کرده است که به اندازه ی کافی شبیه دیگر افراد جامعه ی زبانی باشد. و این شبیه بودن شرط لازم و کافی است چون معنا اساسا همان کاربست است.

.

---

.

جلسه بیست‌وچهارم درس‌گفتار فلسفه ی زبان

صوت این جلسه – متن این جلسه

موضوعات مطرح شده:

1- هنجاری بودن معنی
1. شرایط درستی
نقد نظریه ی شرایط درستی
2. صدق و نقد آن
3. قصد و نقد آن
2- نظریه ی دیویدسون در باب هنجاریت معنا
1.نظریه ی معنایی دیویدسون
اصول نظریه ی دویدسون
2.تز مثلث بندی دیویدسون در باب محتوای باورهای ادراکی
3.تفسیری از هنجاریت معنا طبق مبانی دیویدسون

در این جلسه تلاش می شود تقریری از دیویدسون ارائه شود که با نظریه ی پیشین بیان شده از کریپکیشتاین در بحث هنجاری بودن معنا قابل جمع است، و در نهایت می تواند موید هنجاری بودن معنا باشد. که این بر خلاف تفسیر غیر هنجارگرا از دیویدسون و ویتگنشتاین است. عمده ی منبع پژوهش در این جا آثار دوره ی پایانی دیویدسون است که تا حدودی از سنت تاثیر پذیری از تارسکی و فرمالیستی پیشین خود فاصله گرفته است. و البته می توان آن را ادامه و تکمیل پروژه ی مثلث بندی او دانست.

.

---

.

فایل pdf کتاب موریس (به زبان انگلیسی)

.

---

.

کلاس درس فلسفه

درس فلسفه ی زبان

سطح مقدماتی

دکتر مرتضی صداقت زاده آهنگری

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

1392-1393

.

---

.