چرا سواد رسانه‌ای؟

چرا سواد رسانه ای؟

برخلاف تصور عموم سواد تنها به سواد خواندن و نوشتن – سواد از راه نظام آموزش و پرورش – و داشتن مدرک تحصیلی محدود نمی­ شود. انسان باسواد در دنیای امروز انسانی است که از سوادهای عاطفی، بهداشتی، ارتباطی، مالی، رایانه‌­ای، تفکر انتقادی، استفاده از تلفن همراه، پژوهشی، فرهنگی، آموزشی و پرورشی، حقوقی، بصری و به ویژه سواد رسانه­‌ای بهره‌مند باشد.

با توجه به تاثیر رسانه­‌ها در زندگی بشر، سواد رسانه­‌ای را می­‌توان یکی از مهم­ترین انواع سواد دانست که داشتن اطلاعات و سواد حداقلی برای انسان­‌های که در ارتباط با رسانه­‌ها هستند ضروری است. در مباحث سواد رسانه­‌ای تلاش بر این است که نحوه برخورد و استفاده از رسانه­‌ها را بیاموزد تا افراد در برابر رسانه­‌ها کاملا منفعل و تأثیرپذیر نباشند.

عبارت سواد رسانه­‌ای اولین بار توسط مارشال مک‌لوهان در سال 1965 استفاده شد. از دهه 1970 موضوع سواد رسانه­‌ای در برخی از کشورهای آمریکای لاتین و اروپایی مورد توجه قرار گرفت. برای اولین بار آموزش سواد رسانه­‌ای در اروپا 1970 و در کشورهای فلاند و دانمارک مورد توجه قرار گرفت. آموزش سواد رسانه­‌ای در کانادا از سال 1978 با تشکیل «انجمن سواد رسانه­‌ای» آغاز شد. پس از آن نیز مباحث سواد رسانه­‌ای در قالب یک موضوع درسی به کتاب­‌های انگلیسی افزوده شد. در سال 1982 یونسکو بیانیه­‌ای در ارتباط با آموزش سواد رسانه­‌ای صادر کرد. این بیانیه به امضای 19 کشور رسید که در حال حاضر با عنوان «بیانیه گرانوالد» رسمیت پیدا کرده است.

در کشور ما نیز از اواسط دهه­‌ی هشتاد خورشیدی، سواد رسانه‌­ای جای خود را میان کتاب­‌های دانشگاهی باز کرده است و استادان علوم ارتباطات و رسانه مقالات متعددی را ترجمه و تألیف کرده‌اند. تاکید نخبگان دانشگاهی و رسانه­‌ای برضرورت آموزش سواد رسانه­‌ای به اقشار مختلف جامعه سبب شد تا در سال­‌های اخیر همایش­‌های متعددی با موضوع سواد رسانه­‌ای در فرهنگ­سراها و مدارس کلان‌شهرهای کشور برگزار شود. از سال 1391 کتاب­‌های سواد رسانه­‌ای با عنواین مختلف وارد نظام آموزشی ایران شدند.

سواد رسانه‌­ای چارچوبی به منظور دسترسی، تحلیل، ارزیابی و تولید پیام به شکل­‌های مختلف از چاپ تا اینترنت را فراهم می­‌کند. می­‌توان برخی از اهداف سواد رسانه‌ای در سطح جهان را چنین برشمرد:

– تجزیه و تحلیل نقادانه در بهره‌­مندی و تولید پیام­‌های رسانه­‌ای

– شناخت فرستنده (منبع) و زمینه شکل­‌گیری پیام رسانه­‌ها به همراه توجه و شناخت علایق و جهت­‌گیری‌های سیاسی، اجتماعی، تجاری و فرهنگی فرستنده

– تفسیر پیام­‌ها و ارزش‌­هایی که از جانب رسانه‌­ها ارائه می­‌شوند

– شناخت و انتخاب رسانه‌­های مناسب برای برقراری ارتباط و دستیابی به مخاطبان مورد نظر

– دسترسی به رسانه­‌ها برای بهره­‌مندی و تولید پیام

با افزایش سواد رسانه­‌ای انتظار می­‌رود که مخاطب بتواند تحلیل رسانه‌­ای انجام دهد بدین معنی که قادر به:

– تفسیر پیام­‌های آشکار و پنهان تولیدات رسانه­‌ای

– تشخیص بازنمایی در تولیدات رسانه‌­ای

– تشخیص شیوه­‌های اقناع در تولیدات رسانه­‌ای

– تشخیص و اهداف و انگیزه‌­های ارسال­‌کنندگان پیام

– تشخیص ارزش‌­ها و سبک زندگی در تولیدات رسانه‌­ای

باشد. در واقع هر تولیدکننده‌ی پیام (فرستنده)، پیامی آشکار و در ورای آن پیامی پنهان دارد که قصد و هدف را به مخاطب (گیرنده) منتقل می­‌کند. فرستنده پیام را رمزگذاری می­کند. مخاطب با توجه به میزان سواد رسانه­‌ای و آگاهی خود می‌­تواند پیام فرستنده را رمزگشایی کند.

در مباحث سواد رسانه‌­ای تلاش بر این است که مخاطب منفعل به فعال و مخاطب فعال به خلاق تبدیل شود. در واقع می­‌توان گفت رسانه‌­ها مثل تفنگی که گلوله جادویی شلیک می­‌کنند بر مخاطب تاثیری قوی، فوری و مستقیم دارند و مخاطب ِکاملا منفعل بدون هیچ مقاومتی در برابر این گلوله به  محکوم به مرگ است. تلاش مولفان متون سواد رسانه‌­ای بر این است که به مخاطب بیاموزند تا پیام­‌های پنهان و پیدای تولیدات رسانه‌­ای را تشخیص دهد و به راحتی تحت تأثیر هدف فرستنده قرار نگیرد و مخاطبی فعال باشد.

فرستنده از طریق فنون رسانه‌­ای همچون بازنمایی، فنون اقناع، کلیشه، فرامتن حتی می­تواند پیام­‌های خارج از واقعیت را به مخاطب برساند یا مخاطب را قانع کند که پیام را کاملا بپذیرد و تمام تلاش سواد رسانه‌­ای بر این است که آگاهی‌بخش مخاطب برای استفاده آگاهانه و درست از رسانه­‌ها باشد. ­

.


.

چرا سواد رسانه‌ای؟

نویسنده: سوگند خزائیان

.


.

5 نظر برای “چرا سواد رسانه‌ای؟

    1. کتاب سواد رسانه ای،مجموعه دوازده جلدی،نوشته حمیدرضا آیت الهی و اسماعیل رمضانی
      آموزش رسانه ای((یادگیری سواد رسانه ای و فرهنگ معاصر))نوشته دیوید باکینگهام و ترجمه حسین سرافراز
      مطالعات رسانه ای،راهنمای عملی دانشجویان، تالیف گیل برانستون و روی استافورد، ترجمه امیر عبدالرضا سپنجی
      بازشناسی رسانه های جمغی با رویکرد سواد رسانه ای. نوشته جیمز پاتر ،ترجمه امیر یزدیان، منا نادعلی و پیام آزادی

  1. بسیار عالی,
    فقط بخاطر این حضور دوم تان در جواب به آقای محمد.

    و
    “سواد رسانه ای, چیزی که اجبارا و سخت به آن نیازمند شده ایم!
    سپاس برای نوشته تان, از شما و صدا نت.

    با احترام

  2. کتابی را به تازگی به نام والدین حقیقی فرزندان مجازی خواندم که درباره رفتار والدین در خانه هنگام استفاده بچه ها از موبایل و تلویزیون بود. من مدتها بود که نگران پسرم درباره موبایل بازی کردنش بودم اما این کتاب خیلی به من کمک کرد.
    نویسنده کتاب محمد منشی زاده

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *