تعاریف اشتباه از عزت نفس

در كتابهای روانشناسی ساده و خودآموز امروزی، كه بسیار هم پرمشتری‌اند و متأسفانه خیلی از آنها كتاب زرد به حساب می‌آیند، تعاریفی از عزت نفس ارائه شده است كه پذیرفتنی نیست. از جمله اینكه گفته‌اند:
1-  انسان باید نسبت به خودش عواطف و نگرشهای مثبت داشته باشد. این تعریف به نظرم از دو جهت نادرست است: یكی اینكه خیلی وقتها انسان نسبت به خودش عاطفه و نگرش مثبت دارد، اما دربارة داشته‌ها و بودن‌های خود خطا می‌كند و در واقع به همین خطا عاطفه و نگرش مثبت پیدا می‌كند. مثلاً فكر می‌كند كه بزرگترین ریاضیدان ایران است و از این رو عاطفه و نگرش مثبت به خود پیدا می‌كند، با اینكه اگر كمترین تحقیقی می‌كرد خطای آن برایش معلوم می‌شد. انسان باید به خودش عاطفه و نگرش مثبت داشته باشد، اما با این قید كه این عاطفه و نگرش باید مبتنی بر آنچه واقعاً دارد و آنچه واقعاً هست باشد. از جهت دیگر، گاه انسان ارزیابی درستی از داشته‌ها و بودن‌های خود دارد دارد اما ارزشداوری‌اش دربارة آنها نادرست است؛ ای بسا آنچه انسان دارد یا هست در واقع چیز مطلوبی نباشد.
2-  گاه نیز كسانی عزت نفس را به این معنی می‌دانند كه انسان خود را هیچ كم از دیگران نداند. به عبارت دیگر، عزت نفس را در مقام مقایسه و مسابقة با دیگران مطرح می‌كنند و گویی می‌گویند كه خود را با دیگران مقایسه كن و با آنها مسابقه بده و خود را هیچ كم از آنها ندان. اما بحث اینجاست كه اولاً مقایسه و مسابقة با دیگران با عزت نفس سازگار نیست و ثانیاً اگر هم كسی در مقام مقایسه یا مسابقه یا دیگری قرار گرفت چرا نباید هیچ گاه خود را كمتر بداند؟ این، به تعبیر سیمون وی، نوعی توهم‌زدگی است.
3- تعریف سومی هم كه از عزت نفس كرده‌اند این است كه عزت نفس یعنی انسان در هیچ نوع ارتباط اجتماعی‌ای اظهار عجز نكند، والا باعث می‌شود دیگران بر او سوار شوند. اما آیا ممكن نیست كه انسان چه به لحاظ علمی و چه به لحاظ عملی اظهار عجز بكند و با این حال اجازه ندهد كسی بر او سوار شود؟ به نظر من اظهار عجز هیچ منافاتی با عزت نفس ندارد، والا هر كار و شغلی كه به انسان پیشنهاد شد انسان با هر اندازه توانایی و دانایی باید بپذیرد و اظهار عجز نكند تا با عزت نفسش ناسازگار نشود. اتفاقاً انسان به میزانی كه اظهار عجز می‌كند حدود خود را بهتر می‌شناسد و این اصلاً به معنی این نیست كه آماده است تا به حریم او تجاوز شود.

.

.

تعاریف اشتباه از عزت نفس

مصطفی ملکیان | روانشناسی اخلاق ج40 (موسسه پرسش)

تقطیع توسط کانال وزین استاد مصطفی ملکیان

.

.