علی ورامینی/ ازمیان نظریات عمده و اصلیای که در فلسفه اخلاق وجود دارد، مصطفی ملکیان بیش از همه به اخلاق فضیلتگرایی اقبال دارد. در میان رویکردهای مختلفی هم که به این نظریه میتوان داشت، به نظر میرسد که وی رویکرد عرفانی را بیش از دیگر رویکردها میپسندد. از دیگر سو این فیلسوف اخلاق بارها تاکید کرده که آن چیزی در این عصر پذیرفتنی است که با سه مفهوم مدرن سازگاری داشته باشد. آن سه مفهوم نزد وی عقلانیت، اخلاق جهانی و حقوق بشر است. جمع این دو (یعنی اقبال ملکیان به فضیلتگرایانه عرفانی و سازگاری هرچیزی با سه مفهوم که ذکر آن رفت برای پذیرفته شدن آن چیز در دنیای جدید) این نتیجه را به مخاطب ملکیان میدهد که اخلاق فضیلتگرای عرفانی با سه مفهوم عقلانیت، اخلاق جدید و حقوق بشر ناسازگاری ندارد. تصمیم گرفتم که این نسبت را با وی در میان بگذارم و ببینیم اگر نتیجهگیری من درست است، ملکیان چگونه از آن دفاع میکند. اما پیش از آن بحثی مهم و مقدماتی میبایست شکل میگرفت. اگر ما حکم اخلاقی و یا حکمهای اخلاقیای داریم که از قرنها پیش تا به امروز صادق هستد پس امر اخلاقی برای ما مطلق است. به همین دلیل گفتوگوی ما از نسبی و یا مطلق بودن امر اخلاقی شکل گرفت و بخش عمدهای از گفتوگو را به خود اختصاص داد.
مصطفی ملکیان: اگر شما فقط یک حکم و قاعده اخلاقی بیمکان و بیزمان هم داشته باشید، به شرط اینکه بقیه احکام و قواعد اخلاقیتون با این یک حکم فرا مکان، فرا زمان و فرا وضع و حالی ناسازگاری نداشته باشند، شما به مطلق انگاری اخلاقی قائل هستید. چون مطلق انگاری اخلاقی هرگز معتقد نیست که همه احکام و قواعد خلاقی مطلق هستند، بلکه میگوید ما لااقل یک حکم و قاعده مطلق (یعنی فرا مکان، فرا زمان و فرا وضع و حالی) داریم. از این نکته استفاده میکنم و میگویم که کسانی خطا کردهاند و بیان کردهاند کسی که به مطلقانگاری اخلاقی قائل است، گویی همه احکام و قواعد اخلاقی را مطلق ميداند. این که واضح البطلان است. چرا که مکتبهای اخلاقی فراوانی وجود دارد، و در دل هر مکتبی هم نظامهای اخلاقی زیادی هست و در دل هر نظام هم نظریه‌های اخلاقی فراوانی است. آن وقت اگر کسی بگوید که مطلقانگاری اخلاقی یعنی اینکه همه احکام و قواعد مطلق هستند، با این همه قواعد و احکام اخلاقی ناسازگار با هم چه میکند. میخواهد همه را مطلق بداند؟ بنابراین کسی هرگز مدعی نشده که مطلقانگاری اخلاقی یعنی همه احکام و قواعد اخلاقی مطلق هستند. کسی که مدعای مطلقانگاری اخلاقی میکند، مرادش این است که احکام و قواعد اخلاقیای هستند که کاری به مکان، زمان و وضع و حال ندارند . . .
.
.
فایل pdf مصاحبه مصطفی ملکیان با نشریه نگاه آفتاب با عنوان «مطلق گرای اخلاقی هستم»
.
.