اخیراً در خبرها از کشف نسخه ای خطی وکهن از دیوان غزلیات حافظ سخن به میان رفت که دربردارنده غزلی است که در سایر نسخ به چشم نمی خورد و با مصراع«بحمدالله که بازم دیدن رویت میسر شد» آغاز می گردد. صرف نظر از اهمیت این کشف که برای نسخه شناسان و ادیبان قطعاً پراهمیت خواهد بود، توجه نگارنده به مقالهای از یدالله ثمره، استاد دانشگاه تهران، که در سال ۱۳۵۴ هجری خورشیدی منتشر شده است [۱]، جلب گشت. در آن مقاله، ایشان ازغزلی پنج بیتی یاد می کند که در سال۱۸۷۷ میلادی توسط بلوخمان، خاورشناس آلمانی، به حافظ نسبت داده شده است. ترجمه ای از گزارش بلوخمان در مقاله یدالله ثمره چنین است: «در میان سخنرانی ها ومقالات کنگره نوامبر ۱۸۷۱، (صفحه ۲۰۸) انجمن آسیایی بنگال، یک مجموعه خطی از اشعار گوناگون شاعران فارسی گوی، که ضمناً حاوی شرح زندگی شاهزاده خرم(شاه جهان) نیز بود، به چشمم خورد. در بین اشعار این مجموعه، غزل زیر از حافظ دیده می شد که من تاکنون در هیچ نسخه خطی یا چاپی از دیوان حافظ ندیده ام [۱].»مصراع نخست این غزل دقیقاً با مصراع فوق الذکر که اخیراً در خبرها منتشر شده است، یکسان است. در ادامه مقاله، یدالله ثمره بر اساس تکنیکهای واج شناسی ومعناشناسی، دیدگاه بلوخمان را که معتقد بوده آن غزل از آن حافظ است، نقد می کند و نهایتاً با معیاری کمّی به این نتیجه می رسد که: «به یقین می توان گفت که شعرمذکور، متعلق به حافظ شیرازی (لسان الغیب) نیست [۱].»
باری، راقم این سطور در مقام داوری انتساب یا عدم انتساب غزل مذکور به حافظ نیست. لیکن مقاله بلوخمان و یدالله ثمره از سه حیث حائز اهمیت است: یکم، توصیفاتبلوخمان از نسخه ای که در کنگره انجمن آسیایی بنگال دیده شده است، تشابهاتی با توصیفات اخیر در مورد نسخه مکشوف از دیوان حافظ دارد که برای اهل فن قطعاًجالب و مهم خواهد بود؛ دوم، غزلی که از آن در اخبار اخیر با عنوان غزلی جدید و ناشناخته از حافظ توصیف شده، ظاهراً نه غزلی نو است و نه ناشناخته؛ و سوم آن کهمقاله عالمانه یدالله ثمره و متد کمّی ایشان در تعیین انتساب غزلی به یک شاعر (در اینجا حافظ) و همچنین نتیجه گیری ایشان که رأی به عدم انتساب غزل به حافظ دادهاست، درخور توجه برای عالمان و اهل فن است.
.
.
پانوشت:
[۱]. یدالله ثمره، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال بیست و دوم، پاییز و زمستان ۱۳۵۴، شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۹۱ و ۹۲).
(http://www.ensani.ir/storage/
غزلی جدید از حافظ
نویسنده: علی صنایعی
دانشگاه هامبورگ، آلمان
.
.
از همان مطلع و مصرع آغازین اش معلومه که اساسا به گروه خونی جناب حضرت حافظ نمیخوره. صرفنظر از آرایه های لفظی، کلا از نظر مضمون معنوی و مفهوم پردازی و سطح تفکر و هوش هم در حد عبید زاکانی شوخ و فکاهی هم نیست.
احتمالا خارجی ها هوش ادیبان ایرانی را تست میزنند تا ببینند چگونه تحلیل میکنند یا اینکه جعلیات تقلبی را جا زده و در محفل خودشان یواشکی هرهر پوزخند بزنند.