امیرحسین ترکاشوند: دلیلی بر اجباری بودنِ حجاب وجود ندارد

الزامی کردن حجاب و یا عدم الزامی کردن آن از مباحثی است که از ابتدای انقلاب مطرح بوده و همواره مخالفان و موافقانی داشته است. هر یک از مخالفان و موافقان نیز ادله‌ خاص خود را دارند و در پی ابطال استدلال گروه مقابل خود هستند. این بحث در چند روز اخیر و با وجود رسانه‌های اجتماعی، دوباره به یک بحث جنجال‌برانگیز تبدیل‌ شده است، به‌ گونه‌ای که حتی برخی از نمایندگان مجلس نیز دراین‌باره اظهارنظر کرده‌اند. روشنفکران دینی نیز در این موضوع فعالیت‌های گسترده‌ای داشته‌اند. یکی از این روشنفکران که در حوزه بازنگری متون دینی زحمات بسیاری کشیده است امیر حسین ترکاشوند است. نویسنده کتاب “حجاب شرعی در عصر پیامبر” که در زمان انتشار آن در مجامع علمی گفتگوهای بسیاری در مورد آن انجام شد و هم اکنون نیز این کتاب از منابع اصلی حوزه بازخوانی در متون دینی است، در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری رضوی، نظرات خود در رابطه با حجاب اجباری را بازگو کرد. او معتقد است، نه تنها بر حجاب، بلکه بر هیچ حکم شرعی، مادامی که منجر به اضرار به غیر نشود، نمی‌توان اجبار کرد. تسلط دانشی در کنار صراحت ترکاشوند، گفتگو با وی را خواندنی کرده است.

آیا قانونی کردن حجاب باعث خدشه به تصویر دینی حجاب و همچنین خدشه در کارکردهای آن نخواهد بود؟

در اینجا یک بحث کلی وجود دارد. نه‌ فقط بحث مربوط به‌ خصوص حجاب، بلکه در فقه ما، تمام احکام دینی و شرعی، از دیدگاه فقهای ما، باید قانونی بشود ولو آن احکام، هیچ اضرار به غیری در آن نباشد؛ یعنی در واقع، آن‌ها معتقدند که همه‌ احکام شرعی ولو اینکه انجام یا عدم انجام آن شری به دیگران نرساند و به حوزه‌ شخصی دیگران ضرری وارد نکند، باز هم باید قانونی بشود. این مشکل فقط محدود به بحث حجاب نیست؛ یعنی اگر شما تلاش کنید و ثابت کنید که نمایان بودن روسری هیچ اضرار به غیری ندارد و این‌ همه در کشورهای دیگر و حتی مسلمان، روسری نمی‌پوشند و موجب به گناه افتادن کسی هم نمی‌شود، ولی آن‌ها معتقدند که اضرار به غیر که فقط مهم نیست بلکه همین‌که شریعت از ما خواسته باشد که خانم‌ها باید روسری بر سر کند، در نتیجه آن حکم باید اجباراً اجرا بشود و باید لباس قانون بپوشد.
این مسئله‌ نگران‌کننده‌ای است که وجود دارد؛ اما در خصوص سؤال، به نظر من الزامی کردن حجاب، موجب خدشه‌دار شدن تصویر دینی آن در جامعه و موجب تضعیف این مسئله می‌شود و در واقع، همه‌ آن مشکلاتی که متدینان هوشمند به آن اشاره کردند را با خودش به همراه می‌آورد ولی ما برای اصلاح، چاره‌ای نداریم جز اینکه به بازخوانی متون دینی بپردازیم و ثابت کنیم که اساساً احکام شرعی نباید لباس قانون بپوشد مگر آن دسته از احکامی که عرف و عقول بشری هم به لزوم قانونی شدن آن، اذعان دارند. متأسفانه این اتفاق بدی است که در متون سنتی ما وجود دارد. امیدواریم که فقهای ما و سایر دست‌اندرکاران به این فکر بیفتند که یک بازخوانی جدیدی بر روی متون انجام بدهند.

آیا نظر همه بزرگان دینی در امر قانونی کردن حجاب در ابتدای انقلاب یکسان بود؟

در ابتدای انقلاب، برخی از بزرگان، معتقد بودند که اجباری در کار نیست و با استدلال به منابع غنی و دست‌اول اسلامی و با استناد به آیات قرآن و نیز با استناد به سیره و روش پیامبر صلی‌الله علیه و آله در هنگام ظهورش، معتقد بودند که اجبار و الزامی بر حجاب نباید در کار باشد و لذا دریکی دو سال اول انقلاب، پروژه‌ی قانونی و اجباری کردن حجاب، مقداری با نوسان همراه بود. ولی آرام آرام برخی از متفکران روشنفکر دینی که مخالف قانونی کردن حجاب بودند، به رحمت خدا رفتند و برخی نیز منزوی شدند و متأسفانه، پروژه‌ی قانونی شدن حجاب، با جدیت پیگیری شد.

ادله اجباری کردن حجاب از منظر موافقان با آنچه بود؟

موافقان، برای این کار دلایل کلامی و نیز دلایل جدی فقهی دارند. آن‌ها معتقدند که این جهان را خدا آفریده و خداست که قانون‌گذار است و وقتی‌که قانونی نوشت، انسان‌ها که خدا، ولی‌نعمت آن‌هاست، موظف‌اند همه‌ی آن قوانین را اجرا کنند و مجاری قانونی هم به‌ زعم این دسته از افراد، کتاب خدا و سخن پیامبر و معصومین علیهم‌السلام است. در واقع آن‌ها معتقدند که هر چه که از طریق این سه کانال گفته شود و از طریق فقها به ما برسد، این همان نظر خداوند متعال است و چون خداوند متعال ولی‌نعمت انسان‌هاست، لذا انسان باید آن‌ها را انجام بدهد و کاری نداریم که آن حکم، از نوع حق‌الناس است یا از نوع حق‌الله است؛ یعنی ولو حکم، حق‌الله باشد که هیچ ضرری به دیگران نرساند، همین‌که خداوند متعال فرموده باید این کار را انجام بدهید باید انجام شود.
البته این برداشت علمای سنتی ما از موضوعات است، وگرنه امروزه، نواندیشان دینی می‌گویند برداشت‌هایی که تابه‌حال از تفسیر کلام خداوند متعال و از سیره‌ پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سخنان ائمه‌ معصومین علیهم‌السلام شده است، نیاز به بررسی مجدد دارد. به‌عبارت‌دیگر، نواندیشان دینی، پروژه‌ بازخوانی و بازنگری در متون دینی را کلید زده‌اند و خوشبختانه در این چند دهه نیز بسیاری از موضوعات، مورد بازاندیشی قرارگرفته و تفسیرهای علمای قبلی را از موضوعات دینی رد کرده‌اند و خودشان به تفسیر جدیدی رسیده‌اند.
به‌هرحال، کلام موافقان اجباری و قانونی شدن حجاب، این است که این حکم از ناحیه‌ خداست و در واقع حرف شریعت است و لذا چون منسوب به خداست، پس لازم‌الاجرا است؛ لذا در این رابطه از خودشان، جدیت نشان داده‌اند و تعزیرات را وضع کرده‌اند. تعزیرات یعنی اینکه اگر کسی مرتکب گناه عرفی یا شرعی شد باید تعزیر شود و شلاق بخورد. گناه عرفی، آن گناهی است که خود مردم هم به زشتی و بد بودن آن عمل، اعتراف دارند؛ اما گناه شرعی، گناه‌هایی است که مردم بد بودن آن را تشخیص نمی‌دهند ولی در شریعت به زشت بودن آن تصریح‌ شده است. خلاصه اگر کسی نماز نخواند باید شلاق بخورد و اگر تکرار کرد باید دوباره شلاق بخورد و اگر بار سوم و یا چهارم، تکرار کرد باید او را اعدام کرد. درصورتی‌که نماز خواندن یا نخواندن، روزه گرفتن یا نگرفتن، هیچ اضرار و شری به دیگران نمی‌رساند. ولی آن‌ها می‌گویند چون نماز و روزه و امثال‌ذلک، حکم خداست، رابطه‌ عبد و مولا، اقتضا می‌کند که این احکام باید اجرا شود و اگر اجرا نکند، این شخص، عاصی می‌شود. در واقع دلیل این فقها مبنی بر قانونی کردن حجاب و سایر احکام دینی، این است که اگر این احکام، رعایت نشود، شخص در مقابل خداوند متعال، عصیان کار است و لایق مجازات است.
ما در دو جهت ما به این کلام اشکال‌ داریم. هم از جهت برداشت از موضوعات دینی که به نظر ما معلوم نیست این برداشت درست باشد. مثلاً می‌گویند کسی که مرتکب زنای محصنه شده، باید سنگسار شود، درصورتی‌که وقتی بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که اصلاً سنگسار، جزء اسلام نبوده و بلکه اسلام با آن مقابله می‌کرده است و بنده دراین‌باره کتابی نوشته‌ام.
نکته‌ی دوم این است که حالا فرضاً فهمیدیم که شریعت این حرف را واقعاً بیان کرده و مثلاً گفته زن‌ها باید چادر بر سر کنند، اما انجام دادن یا ترک آن موجب اضرار به غیر نیست، باید آن را اختیاری بکنیم نه الزامی.

.

---

.

گفتگوی اختصاصی امیرحسین ترکاشوند با خبرگزاری رضوی

دلیلی بر اجباری بودنِ حجاب وجود ندارد

منبع: خبرگزاری رضوی

.

---

.