در این سخنرانی که برای دانشجویان ایرانی دانشگاه تورنتو (بهمن ماه ۱۳۹۷) برگزار شده، دکتر روزبه توسرکانی به دو پارادایم (الگوواره‌ی) پیش و پس از گالیله نگاهی گذرا داشته و علم تجربی جدید (science) را واجد اراده‌ی معطوف به پیش‌بینی پدیده‌های طبیعی بر اساس محاسبه‌ی ریاضی می‌دانند. در حالی که این اراده در افزایش مشاهدات طبیعی و دقّت محاسبات بسیار موفّق عمل کرده و با تولید فن‌آوری و تسلّط بر محیط همراه هست، چنین چارچوب فکری بر خلاف آن‌چه معمولاً ادّعا می‌شود دغدغه‌ی تبیین (explanation) به معنای فهم چرایی پدیده‌های طبیعی را نداشته و اساساً به گونه‌ای طرح‌ریزی نشده تا در جهت پاسخگویی به پرسش‌های فلسفی بشر درباره‌ی هستی حرکت کند؛ چیزی که science را از «فلسفه‌ی طبیعی» یا natural philosophy آن‌گونه که از یونان باستان و به ویژه دوران ارسطو تا قرون شانزدهم و هفدهم میلادی ادامه داشت متمایز می‌سازد.
دکتر توسرکانی توضیح می‌دهند که این تغییر نگرش در ساختار و پیشفرض‌های علم جدید نسبت بهnatural philosophy نکته‌ای مغفول حتّی نزد عمده‌ی دانشمندانی است که با سنّت فلسفی بیگانه بوده ولی کماکان داعیّه‌ی پاسخگویی به پرسش‌های هستی‌شناسانه‌ی بشر را دارند و science را در برابر فلسفه (به معنای عام) و میراث‌دار آن می‌دانند. از جمله‌ی بلندصداترین این فعّالان «خداناباوران جدید» یا اصطلاحاً «علم‌گرا» هستند که بیش‌ترین بی‌توجّهی را نسبت به تفاوت ماهوی تبیین‌های فلسفی از جهان (مانند آن‌چه در فلسفه و دین انجام می‌شود) در برابر آن‌چه در ظرفیّت science به معنای معاصر آن می‌گنجد بروز می‌دهند.
به زعم دکتر توسرکانی، تنها تغییر الگوواره‌ی حاضر (پساگالیله‌ای) و گذار به الگوواره‌ا‌ی سوم که مبتنی بر حرکت به سمت explanation و تبیین پدیده‌ها فارغ از اراده‌ی معطوف به محاسبه‌ی صرف و تولید فن‌آوری/سرمایه و در جهت پاسخ به پرسش‌های اساسی هستی‌شناسانه‌ی بشر باشد می‌تواند عطش فلسفی را برطرف کند؛ آینده‌ای که رسیدن به آن در دوران سرمایه‌سالاری آسان نمی‌نماید هرچند ناممکن نیست.
.
.
صوت این سخنرانی
.
.
گذار به «پارادایمِ سوم»؟ آینده‌ی علم و خداگرایی
دکتر روزبه توسرکانی
گروهِ میراث (Muslim Iranian Association)
دانشگاهِ تورنتو، ۱۲ فوریه ۲۰۱۹
.
.
سایت دکتر روزبه توسرکانی
کانال تلگرامی آثار دکتر روزبه توسرکانی
.
.
با سلام
کاش سخنران محترم مراد خود را از تبیین (explanation) روشن میکردند. ظاهرا معنای مورد نظر ایشان متضمن نوعی غایت شناسی است …