تعاریف اشتباه از عزت نفس

در کتابهای روانشناسی ساده و خودآموز امروزی، که بسیار هم پرمشتری‌اند و متأسفانه خیلی از آنها کتاب زرد به حساب می‌آیند، تعاریفی از عزت نفس ارائه شده است که پذیرفتنی نیست. از جمله اینکه گفته‌اند:
۱-  انسان باید نسبت به خودش عواطف و نگرشهای مثبت داشته باشد. این تعریف به نظرم از دو جهت نادرست است: یکی اینکه خیلی وقتها انسان نسبت به خودش عاطفه و نگرش مثبت دارد، اما درباره داشته‌ها و بودن‌های خود خطا می‌کند و در واقع به همین خطا عاطفه و نگرش مثبت پیدا می‌کند. مثلاً فکر می‌کند که بزرگترین ریاضیدان ایران است و از این رو عاطفه و نگرش مثبت به خود پیدا می‌کند، با اینکه اگر کمترین تحقیقی می‌کرد خطای آن برایش معلوم می‌شد. انسان باید به خودش عاطفه و نگرش مثبت داشته باشد، اما با این قید که این عاطفه و نگرش باید مبتنی بر آنچه واقعاً دارد و آنچه واقعاً هست باشد. از جهت دیگر، گاه انسان ارزیابی درستی از داشته‌ها و بودن‌های خود دارد دارد اما ارزشداوری‌اش درباره آنها نادرست است؛ ای بسا آنچه انسان دارد یا هست در واقع چیز مطلوبی نباشد.
۲-  گاه نیز کسانی عزت نفس را به این معنی می‌دانند که انسان خود را هیچ کم از دیگران نداند. به عبارت دیگر، عزت نفس را در مقام مقایسه و مسابقه با دیگران مطرح می‌کنند و گویی می‌گویند که خود را با دیگران مقایسه کن و با آنها مسابقه بده و خود را هیچ کم از آنها ندان. اما بحث اینجاست که اولاً مقایسه و مسابقه با دیگران با عزت نفس سازگار نیست و ثانیاً اگر هم کسی در مقام مقایسه یا مسابقه یا دیگری قرار گرفت چرا نباید هیچ گاه خود را کمتر بداند؟ این، به تعبیر سیمون وی، نوعی توهم‌زدگی است.
۳- تعریف سومی هم که از عزت نفس کرده‌اند این است که عزت نفس یعنی انسان در هیچ نوع ارتباط اجتماعی‌ای اظهار عجز نکند، والا باعث می‌شود دیگران بر او سوار شوند. اما آیا ممکن نیست که انسان چه به لحاظ علمی و چه به لحاظ عملی اظهار عجز بکند و با این حال اجازه ندهد کسی بر او سوار شود؟ به نظر من اظهار عجز هیچ منافاتی با عزت نفس ندارد، والا هر کار و شغلی که به انسان پیشنهاد شد انسان با هر اندازه توانایی و دانایی باید بپذیرد و اظهار عجز نکند تا با عزت نفسش ناسازگار نشود. اتفاقاً انسان به میزانی که اظهار عجز می‌کند حدود خود را بهتر می‌شناسد و این اصلاً به معنی این نیست که آماده است تا به حریم او تجاوز شود.

.

.

تعاریف اشتباه از عزت نفس

مصطفی ملکیان | روانشناسی اخلاق ج۴۰ (موسسه پرسش)

تقطیع توسط کانال وزین استاد مصطفی ملکیان

.

.