سخنرانی یاسر میردامادی با عنوان «مسأله‌ی تبیین فلسفیِ تنوعِ ادیان»

مسأله‌ی تبیین فلسفیِ تنوعِ ادیان

 دورنمای گفتار: ارائه‌ی دسته‌بندی‌ای از دیدگاه‌های مختلف در پاسخ به این پرسش که: چه تبیین‌های فلسفی‌ای در عصر مدرن از پدیده تنوع ادیان ارائه شده است؟ و پاسخ به این پرسش که: کدام یک از این دیدگاه‌ها پدیده‌ی تنوع ادیان را، از نظر فلسفی، بهتر تبیین می‌کند؟

دیدگاه‌های مختلف در تبیین فلسفی تنوع ادیان

´۱- نسبی‌انگاری دینی (Religious Relativism)

´۲- تعلیق‌انگاری دینی (Religious Suspensionism)

´۳- انحصارگرایی دینی ستیزه‌گر (Militant Religious Exclusivism)

´۴- انحصارگرایی دینی دوستانه (Moderate Religious Exclusivism)

´۵- شمول‌انگاری دینی (Religious Inclusivism)

´۶- خداناباوری ستیزه‌گر (Militant Atheism)

´ ۷- خداناباوری دوستانه  (Friendly Atheism)

´ ۸- ندانم‌انگاری (Agnosticism)

´۹- کثرت‌انگاری دینی (Religious Pluralism)

´کدام یک از این دیدگاه‌ها پدیده‌ی تنوع ادیان را، از نظر فلسفی، بهتر تبیین می‌کند؟

´از نظر صاحب این گفتار، دیدگاه نهم (کثرت‌انگاری دینی) پدیده‌ی تنوع ادیان را از نظر فلسفی بهتر تبیین می‌کند.

´ در ادامه، دیدگاه‌ها را به صورت مختصر توضیح می‌دهم و نقد می‌کنم و از دیدگاه نهم دفاع خواهم کرد.

۱- نسبی‌انگاری دینی (Religious Relativism)

´نسبی‌انگاری دینی: تلقی‌های مختلفی از امر قدسی وجود دارد و راهی برای داوری میان این تلقی‌ها وجود ندارد، پس تلقی هر گروه برای همان گروه حقیقت است.

´نقد: ۱- فقدان وجه هنجاری: «حقیقت» به وجه وصفی فروکاسته می‌شود.

´نقد ۲: نسبی‌انگاری راه را بر گفت‌وگو می‌بندد، پس مستعد خشونت‌پروری و فریب‌آمیزی است.

۲- تعلیق‌انگاری دینی (Religious Suspensionism)

´تعلیق‌انگاری دینی: گفت‌وگو و استدلال در باب حقیقی یا ناحقیقی بودن ادیان را رها کنیم. هر کس به دین یا نادیانت خودش باشد.

´نقد: تعلیق‌انگاری نظری، همان ندانم‌انگاری است.

´تعلیق‌انگاری عملی دائمی، خلاف حقیقت‌جویی است.

´تعلیق‌انگاری عملی مقطعی، اما گاهی به مصلحت است.

۳ و ۴- انحصارانگاری دینی (ستیزه‌گر و دوستانه)

´انحصارانگاری دینی: خداوند تنها در یکی از ادیان، تجلی یافته است و ادیان دیگر از تجلی الهی، و رستگاری، بی بهره‌اند.

´انحصارگرایی یهودی، مسیحی و اسلامی.

´نقد: انحصارانگاری با تعالی خداوند ناسازگار است: خدا متعالی‌تر از آن است که تنها در یک دین تجلی کند.

´انحصارانگاری دوستانه، «حقِ ناحق بودن» را به رسمیت می‌شناسد، اما انحصارانگاری ستیزه‌گر خیر.

۵- شمول‌انگاری دینی (Religious Inclusivism)

شمول‌انگاری دینی: خداوند در یک دین، تجلی تام و تمام داشته است اما برخی ادیان دیگر هم از تجلی‌های ناقص الهی، و درجات پایینی از رستگاری، بهره‌مندند.

´نقد: شمول‌انگاری، همان انحصارانگاری اما در قالبی ملایم است.از دیدگاه تعالی‌انگاری الهی، اما خدا متعالی‌تر از آن است که تجلی تام و تمامی در یک دین داشته باشد. تجلی الهی یا فراگیر است و یا وجود ندارد.

۶ و ۷- خداناباوری (ستیزه‌گر و دوستانه)

´خداناباوری: جهان فاقد آگاهی (consciousness) است و آگاهی انسانی هم قابل فروکاست به عصب‌های مغزی است (ذهن همان مغز است: طبیعی‌باوری naturalism)

´از دیدگاه خداناباورانه، همه‌ی ادیان باطل‌اند.

´نقد: خداناباوری هنوز نتوانسته است پدیده‌ی «آگاهی» را تبیین کند. خداناباوری دوستانه «حق ناحق» بودن را به رسمیت می‌شناسد.

۸- ندانم‌انگاری (Agnosticism)

´ ندانم‌انگاری: باورهای متافیزیکی (یا دست‌کم برخی از آن‌ها) شناختنی نیستند.

´نقد: علم هم بنیان‌های متافیزیکی دارد، بر این اساس ندانم‌انگاری به شکاکیت عام می‌انجامد، که بنا بر آن حتی باورهای جاافتاده‌ی علمی شناختنی نیست.

´تفاوتی میان باورهای متافیزیکی دینی و غیر دینی (از آن جهت که متافیزیکی‌اند) نیست.

۹- کثرت‌انگاری دینی(Religious Pluralism)

´کثرت‌انگاری دینی: ادیان بزرگ جهان همگی تجلی حق (the Truth) اند و رستگاری‌آور.

´جان هیک (John Hick) (1922—2012)از مؤثرترین فیلسوفان کثرت‌انگار در قرن بیستم

´  جهان ابهام دارد و می‌توان آن‌را دینی یا غیر دینی تفسیر کرد.

´ ادیان جهان الگوی رهایی‌بخشی مشترکی دارند.

´تجربه‌ی دینی توجیه معرفتی برای دین می‌آورد. اما این تجربه‌ی دینی را به شکل مشابهی در ادیان مختلف می‌توان دید. پس تجربه‌ی دینی برای ادیان مختلف توجیه معرفتی می‌آورد.

´ادیان مختلف پاسخ‌های متفاوتی به حقیقت الوهی‌اند.

´همه‌ی ادیان بزرگ جهان نجات‌آورند، زیرا همه‌‌ی آن‌ها چارچوبی اخلاقی دارند.

´خروج از خودمحوری به حق‌محوری

.


.

نتیجه‌گیری

´کثرت‌انگاری دینی، هم از نظر فلسفی قابل دفاع‌ترین گزینه است و هم با قابل دفاع‌ترین بخش سنت‌های الهیاتی ادیان توحیدی (الهیات سلبی) پیوند وثیقی دارد.

´«کثرت‌انگاران ادیان جهان، متحد شوید».

´کثرت‌انگاران ادیان جهان می‌بایست وارد کارزار دفاع فلسفی از کثرت‌انگاری دینی شوند.

´کثرت‌انگاری دینی، مخالفان فلسفی بسیار جدی‌ای یافته است (مثل آلستون و پلانتینگا).

.


.

منابعی برای مطالعه‌ی بیشتر

´Hick, John. “Religious Pluralism.” Edited by Donald M. Borchert. Encyclopedia of Philosophy. Thomson Gale, 2006.

´Basinger, David. “Religious Diversity (Pluralism).” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy, edited by Edward N. Zalta, 2014. http://plato.stanford.edu/archives/fall2014/entries/religious-pluralism/.

´Norton, Michael Barnes. “Religious Pluralism.” Internet Encyclopedia of Philosophy, n.d. http://www.iep.utm.edu/rel-plur/.

´Tuggy, Dale. “Theories of Religious Diversity.” Internet Encyclopedia of Philosophy, n.d. http://www.iep.utm.edu/reli-div/.

´Basinger, David. Religious Diversity: A Philosophical Assessment. Aldershot: Ashgate, 2002.  این اثر، دفاعی فلسفی از انحصارگرایی دینی است

.


.

صوت سخنرانی مسأله‌ی تبیین فلسفیِ تنوعِ ادیان

پاورپوینت سخنرانی مسأله‌ی تبیین فلسفیِ تنوعِ ادیان

pdf سخنرانی مسأله‌ی تبیین فلسفیِ تنوعِ ادیان

.


.

مسأله‌ی تبیین فلسفیِ تنوعِ ادیان

انجمن ادب و هنر لندن

دسامبر سال ۲۰۱۶

یاسر میردامادی

.


.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *