نخستین كوشش‌ها برای آموزاندن خرددوشگی به زبان پارسی، شایست به دوره‌ی ساسانی باز گردد كه گواهان تاریخی چندی برای همه‌روایی زبان پارسی دری در آن روزگار، در دست داریم؛ با این همه، پس از آغاز خرددوشگی تازی در دوره‌ی اسلامی، كوشش‌هایی برای پارسی‌نویسی خرددوشگی آغاز شد كه چهره‌های برجسته‌ی آن، پور سینا و ناصر خسرو به شمار می‌روند. بزرگداشت كوشش ایشان، تاكنون از سوی پژوهشگران بسیاری انجام گرفته و پژوهش كنونی، نمی‌خواهد راه ایشان را بازپیمایی كند. اینجا تنها به كاستی‌ها و كژروی‌هایی خواهیم پرداخت كه در این واژه‌سازی انجام گرفته است. این کاستی‌ها در چند سویه رخ داده‌اند؛ نخست، برای این گونه واژه‌سازی‌ها، کژروی‌هایی در دستور زبان پارسی دری رخ داده است؛ دوم این که این دو واژه‌ساز و بنیادگذار، از زبان‌های پارسی باستان و اوستایی آگاهی نداشتند و همین ناآگاهی، پیش‌داشته‌ها و توان ایشان را برای واژه‌سازی خرددوشگانه می‌کاست؛ سومین سویه، ناآگاهی ایشان از زبان یونانی بود که در خرددوشگی، زبان مادر شمرده می‌شد. پور سینا و ناصر خسرو، هیچ یک با زبان یونانی آشنایی نداشتند و برگردان ایشان از کلیدواژگان خرددوشگی، تنها به یاری زبان میانجی انجام می‌گرفت که زبان تازی بود. به فرجام، هر کژروی برگردانندگان تازی‌زبان از واژگان کلیدی خرددوشگی یونانی، به کژروی ایشان نیز در برگرداندن همان واژه می‌انجامید. افزون بر آن، ساختمان واژه‌سازی در هر زبان، با زبان دیگر جداسان است و این جداسانی، کاستی‌هایی ناگزیر را در هر زبان‌گردانی بر جای خواهد نهاد. از این روی، بخشی از نابسندگی‌های پیش‌گفته، زاییده‌ی ساختمان زبان‌های تازی و پارسی دری است و بخشی دیگر، از ناآشنایی پور سینا و ناصر خسرو با زبان‌شناسی و زبان‌های کهن رخ داده است. پژوهش کنونی خواهد کوشید نمونه‌هایی از نادرستی‌ها را در واژه‌سازی در پیش نهد و چرایی این نادرستی‌ها را، بر پایه‌ی هم‌سنجی ساختمان آن واژه در زبان یونانی، تازی و پارسی دری، بپژوهد.
.
.
دانلود صوت سخنرانی همراه با پرسش و پاسخ
.
.
عنوان سخنرانی: نابسندگی واژه‌سازی خرددوشگانه نزد پور سینا و ناصر خسرو
سخنران: داریوش درویشی
زمان: 30 اردیبهشت 1395 خورشیدی
مکان: دانشگاه یاسوج، همایش کشوری واژه‌پژوهی در علوم اسلامی
پرسش‌های پایان فایل: دکتر علیرضا فاضلی، دکتر مصطفی موسوی اعظم و دکتر قباد محمدی شیخی
.
.