مدرسه تابستانی «فلسفه علوم شناختی» که مشتمل بر 9 کلاس با موضوعات متنوّع فلسفه علوم شناختی بود، از تاریخ 27 تا 29 مردادماه به صورت سه کلاس در هر روز، اجرا گردید. حدود 50 فراگیر از دانشگاههای مختلف کشور – که از میان بیش از 150 داوطلب، گزینش شده بودند – در این مدرسه شرکت داشتند. روز اوّل مدرسه تابستانی فلسفه علوم شناختی، با مراسم افتتاحیه و استقبال رسمی سرکار خانم دکتر اعوانی آغاز به کار کرد. ایشان ضمن تأکید بر اهمیّت فلسفه علوم شناختی در کشور، آمادگی و استقبال مؤسّسه حکمت و فلسفه را برای بهره مندی از مشارکت اساتید و پژوهشگران این عرصه، اعلام کرد.
در ادامه دکتر مهدی همازاده، کلاس اوّل را با موضوع «اصالت آگاهی در چالش با برونگرایی پدیداری و درونگرایی عصب شناختی» ارائه کرد. وی در این کلاس ابتدا تعریف از اصطلاح آگاهی و دلیل چالش برانگیز بودن آن در فلسفه ذهن معاصر را شرح داد و سپس به تبیین اهمّ تئوری های فیزیکالیستی در این باره پرداخت.
مدیر برنامه فلسفه علوم شناختی مؤسّسه حکمت و فلسفه، سه دسته نظریه «این همانی»، «کارکردگرایی» و «بازنمودگرایی» در باب آگاهی را توضیح و اشکالات وارد شده بر هریک را دسته بندی و ارائه داد. دکتر همازاده به دنبال تبیین انتقادات مطرح علیه هر کدام از دسته تئوری های مذکور – که غالباً اشکالات موجود در ادبیات بحث و بعضاً اشکالاتی بدیع بودند – به این جمع بندی رسید که آگاهی پدیداری همچنان به عنوان چالش جدّی و تبیین نایافته، باقی مانده است.
در ادامه روز اوّل، کلاس دوم با ارائه دکتر کیوان الستی و با موضوع «محتوای التفاتی و زیست شناسی تکاملی» برگزار شد. وی در ابتدا به مسئله حیث التفاتی و دربارگی اشاره کرد و چرایی چالش برانگیز بودن آن برای فیزیکالیسم را توضیح داد. ایشان در پی تبیین چند دسته نظریات کلاسیک فیزیکالیستی در باب حیث التفاتی (تئوری علّی، تئوری اشاره ای، تئوری اطلاعاتی، و …)، به تشریح نظریه تکاملی پرداخت.
عضو هیأت علمی مرکز سیاست گذاری علم و فناوری کشور در بخش نهایی کلاس، به سراغ یکی از نظریات ذیل دیدگاه های تکاملی در باب محتوای التفاتی – که توسّط میلیکان مطرح شده – رفت و نحوه دلالت و دربارگی حالات گزاره ای را براساس تئوری زیست معنایی میلیکان، توضیح داد.
آخرین ارائه روز اوّل، مربوط به دیدگاه کدگذاری پیشگویانه و نقش آن در نفی تئوری داده تجربی بود که توسّط دکتر فرید مسرور برگزار شد. وی در ابتدا دیدگاه استاندارد درباره ادراکات حسّی (با تأکید بر ادراک بصری) را توضیح داد که به صورت پایین به بالا و از مؤلّفه های ساده (خط و سطح) به سمت مؤلّفه های پیچیده تر (شکل و حجم) و در نهایت به تشخیص ابژه ختم می شود.
دانشیار دانشگاه ویسکانسین مدیسون امریکا در ادامه به تبیین دیدگاه جدید کدگذاری پیشگویانه پرداخت که ساختاری بالا به پایین و از حدس ابژه تا تشخیص شکل و اجزاء ساده تر، دارد. ایشان با تشریح مسأله تطابق ابژه ادراک شده با شیء خارجی، دیدگاه کدگذاری پیشگویانه را دارای وجه مزیتی برای راه حلّی خردگرایانه و رئالیستی در این باره ارزیابی کرد؛ حال آن که دیدگاه استاندارد از چنین مزیّتی برخوردار نیست.
دکتر مسرور در انتها با اشاره به اختلاف نظرهای متنوّعی که در این موضوع وجود دارد، برخی اشکالات و پیش فرض های دیدگاه کدگذاری پیش گویانه را به بحث گذاشت که از جمله این پیش فرض ها، پذیرش نوعی قالب های پیشینی ذهن برای ادراکات حسّی است که به چارچوب دیدگاه کانتی در این باره نزدیک است.
روز دوم مدرسه تابستانی با ارائه دکتر حسین استکی آغاز شد. ایشان که به عنوان متخصّص علوم اعصاب به مدرسه دعوت شده بودند، موضوع «تأثیر ساختارهای مغزی در کارکردهای آگاهانه» را مورد بحث و بررسی قرار داد. استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ابتدا به توضیح ساختار نورونی مغز و نحوه عملکرد آن پرداخت و در ادامه برخی از انواع آزمایشاتی که برای تشخیص ماژول های مرتبط مغز با کارکردهای شناختی انجام گرفته را نمایش داد.
ایشان در بخش انتهایی کلاس، برخی آزمایشات عصب شناختی که به تفکیک کارکردهای آگاهانه و عدم اطلاع ذهن از خود یا برخی عملکردهای ارادی خود بر می گشت را با توجّه به قسمت بندی بودن مغز توضیح داد. وی همچنین از امکان فراهم آوردن شرایط آزمایشگاهی برای تصوّر تعلّق به بدن با ابژه ای دیگر سخن گفت که برخی دیدگاه ها در فلسفه ذهن را به چالش می کشد.
روز دوم با کلاس دکتر امید کریم زاده و با موضوع «قوی یا ضعیف بودن محتوای ادراک بصری» ادامه یافت. ایشان در ابتدا به اختلاف نظر موجود در فلسفه علوم شناختی درباره محتوای ادراک بصری اشاره کرد که برخی، قائل به محتوای ضعیف ادراکات بصری (بدون بازنمایی ماهیت ابژه بیرونی) هستند و برخی دیگر در مقابل، از محتوای قوی (شامل بازنمایی ماهیت ابژه بیرونی) برای ادراکات بصری دفاع می کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به تبیین استدلال سیگر پرداخت که محتوای قوی را برای ادراکات بصری تثبیت می کند و بر اختلاف پدیدارشناسی ادراک مشخّصه های ظاهری شیء (قبل از درک ماهیت آن شیء و پس از درک ماهیت آن) استوار است. وی با دفاع از استدلال مذکور، دیدگاه ضعیف بودن محتوای ادراکات بصری را ردّ و در خلال مباحث، به برخی چالش های ناشی از دیدگاه ضعیف نیز اشاره کرد.
کلاس آخر روز دوم، توسّط دکتر مهدی ذاکری و با موضوع «علیّت ذهنی و مطالعات عصب شناختی» ارائه شد. وی در ابتدای کلاس به توضیح مسئله علیّت ذهنی و چرایی چالش برانگیز بودن آن برای دیدگاه های دوئالیستی و نودوئالیستی پرداخت. سپس اشکال کلاسیک فیزیکالیستی درباره ناتوانی دیدگاه های مجرّد انگار برای تبیین تعامل علّی ذهن – بدن را تشریح کرد که بر اصولی مانند «اصل بستار (و تمامیت) فیزیک» استوار است.
دانشیار دانشگاه تهران در ادامه مسئله علیّت ذهنی را در سه جنبه ذهن به بدن، بدن به ذهن، و ذهن به ذهن تقسیم بندی کرد و پالش برانگیزترین بخش را مربوط به علیّت رو به پایین (ذهن به بدن) دانست و استدلال های فیزیکالیستی در این باره را توضیح داد. ایشان در انتها به برخی مطالعات عصب شناختی که معضل علیّت ذهنی را به سود دیدگاه فیزیکالیستی تقویت می کنند، اشاره و استدلال های فوق الذّکر را بر روی این چارچوب تجربی، پیاده کرد.
کلاس اوّل روز سوم، با موضوع «برون گرایی محتوای التفاتی» و باز توسّط دکتر کیوان الستی ارائه گردید. وی در این کلاس به توضیح دو تقسیم برونگرایی و درونگرایی درباره محتوای التفاتی پرداخت و استدلال های استاندارد به سود هریک را تبیین کرد.
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و سیاستگذاری علم و فناوری کشور در این راستا، ابتدا استدلال زمین دوقلوی پاتنم درباره معنای واژگان دالّ بر انواع طبیعی را تشریح کرد و سپس استدلال تایلر برج درباره معنای واژگان زبانی را ارائه و اهمیّت این دو در شکل گیری دیدگاه برونگرایانه یا ضدّ فردانگارانه در باب محتوا را توضیح داد. وی در انتها به برخی اشکالات مطرح شده از سوی درونگرایان و استدلال های ایشان پرداخت که نه تنها درباره محتوای پدیداری، بلکه حتّی درباره محتوای حالات گزاره ای نیز قائل به درونگرایی هستند و استدلال های امثال پاتنم را پاسخ می دهند.
دومین کلاس روز آخر را دکتر مجید داودی بنی و با موضوع «کدگذاری پیش گویانه و مسئله جدید شیطان فریبکار» ارائه کرد. عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر با تکیه بر تبیین دو دیدگاه تجربی “بدن مندی” و “کدگذاری پیش گویانه”، استدلال های جدید علیه مسئله شکاکیت شناختی (با فرض معروف شیطان فریبکار علیه مغز در خمره) را توضیح داد. وی در ادامه نشان داد که می توان با تکیه بر دو دیدگاه تجربی مذکور، پاسخی جدید برای مسئله شیطان فریبکار فراهم آورد و از رئالیستی بودن ادراکات و شناخت ها دفاع کرد.
آخرین کلاس نیز مربوط به «یادگیری توسّط ماشین» بود که توسّط دکتر هادی مرادی ارائه گردید. ایشان در خلال توضیح برخی اختلاف نظرها درباره تعریف هوشمندی، نظریاتی که از هوشمندی روبات های فعلی دفاع می کنند را تشریح کرد و به دیدگاه هایی که حتّی قائل به غیراخلاقی بودن تقابل با روبات ها هستند نیز اشاره کرد.
دانشیار و مدیر گروه هوش مصنوعی دانشگاه تهران در ادامه با تکیه بر دیدگاه های کارکردگرایانه درباره هوشمندی و آگاهی، برخی آزمایشات فنّی که عملکرد بهتر روبات ها در عملکردهای پیچیده شناختی را نشان می دهند، به نمایش گذاشت. وی البته با طرح بعضی استدلال ها علیه این دیدگاه کارکردگرایانه – مانند استدلال اتاق چینی جان سرل – به چالش ها و ابهامات پیش روی نگرش های کارکردگرایانه اشاره داشت.
مدرسه تابستانی فلسفه علوم شناختی در نهایت با مشارکت پرانگیزه و امیدبخش دانشجویان و پژوهشگران فلسفه و علوم شناختی به کار خود پایان داد.
.
.
صوت سخنرانی‌های این نشست
- سخنرانی افتتاحیه مدیر برنامه مدرسه تابستانی فلسفه علوم شناختی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی موسسه
مهدی همازاده ابیانه (دکترای فلسفه ذهن از پژوهشکده علوم شناختی و مدیر برنامه فلسفه علوم شناختی در مؤسّسه حکمت و فلسفه ایران) با موضوع: «اصالت آگاهی در چالش با برونگرایی پدیداری و درونگرایی عصبشناختی»
⭐️ کیوان الستی (دکترای فلسفه از مؤسّسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور) با موضوع: «محتوای التفاتی و زیست شناسی تکاملی»
⭐️⭐️ فرید مسرور (دکترای فلسفه از دانشگاه آریزونا و عضو هیأت علمی دانشگاه مدیسون ویسکانسین امریکا) با موضوع: «کدگذاری پیشگویانه و افسانه داده تجربی»
⭐️⭐️⭐️ حسین استکی (دکترای نوروفیزیولوژی از دانشگاه تگزاس، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) با موضوع: «تأثیر ساختارهای مغز بر کارکردهای آگاهانه»
⭐️⭐️ امید کریم زاده (دکترای فلسفه تحلیلی از ipm و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی) با موضوع: «محتوای ادراک بصری؛ قوی یا ضعیف؟»
⭐️⭐️ مهدی ذاکری (دکترای فلسفه از دانشگاه تهران و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) با موضوع: «علیّت ذهنی و مطالعات عصب شناختی»
⭐️ کیوان الستی (عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ) با موضوع: «برون گرایی محتوای التفاتی»
مجید داودی بنی (دکترای فلسفه علم از مؤسّسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر) با موضوع: «کدگذاری پیش گویانه و مسئله جدید شیطان فریبکار»
⭐️⭐️⭐️ هادی مرادی (دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و مدیر گروه هوش ماشین و روباتیک دانشگاه تهران) با موضوع: «یادگیری و تفکّر توسّط ماشین»
.
.
مدرسه تابستانی «فلسفه علوم شناختی» موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
منبع: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
.
.
سلام رشته من فلسفه تعلیم و تربیت است ولی بهنظرم در زمینه فلسفی کاری نمی شود کرد بلکه این مباحث به درد علوم تجربی می خورد.
به نظر شما نظرم درسته؟ در صورت اشتباه در چه زیمنه ای یک فیلسوف می تواند کار کند؟
ممنون