نخستین نشست گروه جامعه شناسی نظری با عنوان « گفتگویی پیرامون چیستی جامعه شناسی نظری » و سخنرانی دکتر ح.ا.تنهایی روز سه شنبه 27 مهرماه 1395 در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد.
در ابتدای نشست، دبیر گروه پس از شرح مختصری از فعالیت‌های گروه سابق و غیرفعال جامعه‌شناسی نظری و معرفی مدیر گروه و اعضای جدید هیئت مدیره، که با همیاری دکتر قانعی راد تاسیس شد، به طرح سه سوال بنیادی در این حوزه از جامعه‌شناسی پرداخت تا با گفتگویی بین شرکت کنندگان در نشست، بر هم فهمی اعضا تاکید شود.
پس از پاسخ اعضا به سه سوالِ تفاوت جامعه‌شناسی نظری و نظریه‌های جامعه‌شناسی، لزوم پرداختن به اصول جامعه‌شناسی و چرایی تفکیک مفاهیم مکتبی و فرامکتبی(تحلیلی)، مدیر گروه، دکتر تنهایی سخنرانی خود را آغاز کرد.
وی با پرداختن به تاریخچه جامعه‌شناسی نظری در امریکا که توسط رابرت مرتن در سال 1968، نامگذاری شده بود، بحث خود را آغاز نمود و گفت: در ایران کار رسمی در جامعه شناسی نظری را با نگارش کتاب جامعه شناسی نظری در سال ۸۲ آغاز نموده، اگرچه در چاپ دوم درآمدی بر مکاتب و نظریه ها در سال ۷۴ کار بصورت مقدماتی شروع شده بود. در سال 1384 در انجمن جامعه‌شناسی ایران، “نشست چالش‌های جامعه‌شناسی نظری” برگزار شد که در آن نشست اعلام نمودم که کتاب جامعه‌شناسی نظری از سوی اساتید جامعه‌شناسی نادیده باقی مانده بود.تفکیک مفاهیم مکتبی و فرامکتبی (تحلیلی) یکی از مهم‌ترین موضوعات جامعه‌شناسی نظری است که خوانش و شرح صحیح نظریه‌های جامعه‌شناسی در گرو فهم این نکته است، بنیان‌های تفکیک مفاهیم مکتبی و فرامکتبی با تاکیدات مرتن بر دومعنایی یا چندمعنایی بودن مفهوم کارکرد و پس از آن مطرح شدن دومعنایی بودن مفهوم تضاد توسط کالینز و تفکیک دیالکتیک قطبی و تک اسلوبی از دیالکتیک چنداسلوبی توسط گورویچ و بودن و بوریکو مورد بحث واقع شد، مانند مفاهیم دیگری مثل ساخت و نظم.
چیستی جامعه شناسی نظری2دکتر تنهایی افزود: جامعه‌شناسی نظری حوزه ای فرامکتبی در جامعه‌شناسی است که هر جامعه‌شناسی با هر گرایش پارادایمی می‌تواند در آن فعالیت کند. اما برخی نسبت ها را می‌توان بین این حوزه و پارادایم های نظری یافت. برای مثال، روش شناسی پارادایم تفسیری، طبیعت گرایانه است و مطالعه را با ورود پژوهشگر به میدان مطالعاتی با تجربه رئالیستی و استقرایی و کنش پژوهانه می‌داند.مارکس نخستین کسی بود که این روش مطالعه را به داروین نسبت داد و فاصله گرفتن از مفاهیم انتزاعی و گردآوری داده‌های تجربی را روش علمی دانست. پس از مارکس، بلومر نیز تبار روش استقرایی و طبیعت گرایانه را به داروین نسبت داد و گزاره های قیاسی را پیرایه ها و کلیشه‌هایی دانست که باید آنها را کنار گذاشت.
مدیر گروه جامعه شناسی نظری ادامه داد: به طور کلی می‌توان جامعه‌شناسی نظری و نظریه‌های جامعه‌شناسی را در تفاوت موضوع مورد مطالعه از یکدیگر تفکیک کرد. موضوع مطالعه نظریه‌های جامعه‌شناسی، مسئله اجتماعی است، در حالی که موضوع مطالعه جامعه‌شناسی نظری، نظریه‌های جامعه‌شناسی است که این مطالعه مستلزم کنار گذاشتن خرافه ها و کلیشه‌ها همراه با ارائه روش مطالعه است. ساختن یک چارچوب نظری به زمینه هایی مثل نقد، اصلاح و ویرایش نیاز دارد که در جامعه‌شناسی نظری این نیاز برطرف می‌شود. این بستر برای نقد و ویرایش نظریه‌های جامعه‌شناسی در جامعه‌شناسی نظری فراهم می‌شود.
چیستی جامعه شناسی نظری3در ادامه نشست دکتر تنهایی بر ایستایی شناسی و پویایی شناسی به عنوان دو بخش جدانشدنی در نظریه‌ها که ایستایی شناسی به مطالعه یک مقطع تاریخی و پویایی شناسی به مطالعه فرایند تحول جوامع پرداخت و گفت: نکته مهم، تفکیک ایستایی شناسی از ایستانگری و پویایی شناسی از پویانگری است. در واقع ایستایی شناسی و پویایی شناسی به نگاه روش شناختی و ایستانگری و پویانگری به نگاه هستی شناختی ارتباط دارد. بنابراین جامعه‌شناسی نظری یک استراتژی و روش برای مطالعه نظریه‌های جامعه‌شناسی شناسی است که از شش روش تبارشناسی نظری، معرفت شناسی نظری، نقد نظری، ویرایش نظری، تلفیق نظری و جنبش نظری بهره می‌گیرد.
.
.
صوت سخنرانی چیستی جامعه شناسی نظری
.
.
چیستی جامعه شناسی نظری
سخنران: حسین ابوالحسن تنهایی
27 مهر 95
سالن سخنرانی انجمن جامعه شناسی ایران
.
.