درس‌گفتارهای نوروزی «عرفان، معنای زندگی، اقتصاد و جامعه‌شناسی» خیریه غدیر
سلام به دوستان، همراهان و همیاران عزیز. دوباره سال نو را تبریک می‌گوییم. سالی که اگر چه دستانمان بهم نرسید تا به گرمی بفشاریمش، ولی دل‌هایمان از هم دور نشد. در این روزگاری که همه مجبور به خانه نشینی هستیم، غدیر رسالت فرهنگی و اجتماعی خود را فراموش نکرد و حتی ویروسی کوچک با تبعاتی بزرگ به نام کرونا هم نتوانست قطار در حال حرکت غدیر را متوقف کند، ولو مدتی کوتاه. در این روزها که به حکم عقلانیت و منطق از دیدار یکدیگر محرومیم و امکان حضور در کنار هم فراهم نیست، از نعمت فضای مجازی بهره می‌گیریم تا در کنارهم باشیم و با هم بر داشته‌های علمی و معرفتی خود بیافزاییم. ادامه مطلب “درس‌گفتارهای نوروزی «عرفان، معنای زندگی، اقتصاد و جامعه‌شناسی» خیریه غدیر”
«کرونا، طاعون و رنسانس جدید»؛ نوشتاری به سبک ترجمه آزاد از محمد سوری
خبر پخش ویروس کرونا در ووهان چین، اولین بار اوایل زمستان که پخش شد، خود من و خیلی از دوستانم به شروع زامبی آپوکالیپس تشبیهش کردیم. نسل ما که با زامبی‌ها در ادبیات و گیم و سینما بزرگ شده همیشه جایی پس ذهنش هراس و شیفتگی توامان خاصی نسبت به پندمیک‌ها و بیماری‌های ویروسی دارد. ولی واقعیت امر این است که ترس از بیماری‌های واگیردار به قدمت تمدن بشری است و جایی در حافظه‌ی بین‌الاذهانی ما ثبت شده است. در نوشته زیر که تلفیقی از مقاله‌ای از سایت Unherd و افزودنی‌های مترجم است، به سراغ تأثیراتی که طاعون سیاه بر اروپای قرون وسطی گذاشت رفته‌ایم و این اثرات را با کرونا و تأثیراتش بر لحظه‌ی حال خودمان قیاس کرده‌ایم. ادامه مطلب “«کرونا، طاعون و رنسانس جدید»؛ نوشتاری به سبک ترجمه آزاد از محمد سوری”
نوشتار حسین دباغ با عنوان «ازدواج و فرزندآوری؛ روایی یا ناروایی اخلاقی؟»
مسیحیان را شاید بتوان اولین حامیان صریح ترک ازدواج دانست. با اینکه قبل از آنان کسانی بودند که با تکیه زدن بر زهد و ترک دنیا از ازدواج و امر فرزندآوری سرپیچی می کردند، «رهبانیت» به شکل نظام مند چنین فرآیندی را به پیش برد. امروزیان اما دلایل دیگری برای کناره گرفتن از ازدواج و فرزندآوری عنوان می کنند. ایشان با استناد به بحث های اخلاقی می کوشند تا استدلال کنند ازدواج و فرزندآوری اخلاقاً نارواست. به عنوان نمونه، متفکر ارجمند و استاد محترم جناب آقای ملکیان (از این پس ملکیان) اخیراً در گفتگویی، در فضای مجازی، «ازدواج» و «فرزندآوری» را در «ترازوی اخلاق» نهاده اند[1]، بدون پروا و «تحاشی»، مقدمات هنجاری ای را پیش نهاده و دست آخر حکم به ناروایی اخلاقیِ آن دو داده اند:
“…ازدواج و فرزندآوری را خلاف اخلاق می دانم. بارها گفته ام و از این سخن تحاشی ندارم. منتها می دانم که نه تنها من، بلکه اگر بزرگترین متفکران جهان هم همین مطلب را بگویند باز وضع به همین منوال ادامه پیدا خواهد کرد. همه ی آدمیان، اخلاقی نیستند که وقتی یک منظر اخلاقی برایشان روشن شد به مقتضایش عمل کنند… [بلکه وقتی ممکن می شود] که عشق در قالَب ازدواج نباشد. من معتقدم زندگی اصیل خیلی زندگی مهمتری است. من توصیه ی اخلاقی می کنم که این دست زندگی ها فسخ شود. نهاد ازدواج یک نهاد غیراخلاقی است ونباید واردش شد اگر واردش شدید و به این تعارضات اخلاقی برخوردید باید فسخ کنید… در علوم انسانی باید ببینیم که در اعمِّ اغلب موارد چگونه است ونمی توان به معدود ازدواج های متفاوتی که فاقد این تعارضات است اعتنا کرد. النادر کالمعدوم.” ادامه مطلب “نوشتار حسین دباغ با عنوان «ازدواج و فرزندآوری؛ روایی یا ناروایی اخلاقی؟»”
پیش‌درآمدی به «الاهیاتِ تعزیت»؛ نوشتاری از یاسر میردامادی
هدف نهایی این نوشتار، گشودن، و یا باز نگاه داشتنِ، باب تأملِ سنجش‌گرانه‌ی الاهیاتی درباره‌ی سوگواری است.
پیش‌درآمدی به «الاهیاتِ تعزیت»[1]
یاسر میردامادی
در این نوشته می‌کوشم پس از تعیین مراد از «الاهیات تعزیت» (theology of lament/lamentation) به دو پرسش مهم از میان پرسش‌های فراوانی اشاره کنم که مناسب است الاهیات تعزیت به آن‌ها بپردازد؛ هدف نهایی این نوشتار، گشودن، و یا باز نگاه داشتنِ، باب تأملِ سنجش‌گرانه‌ی الاهیاتی درباره‌ی سوگواری است. ادامه مطلب “پیش‌درآمدی به «الاهیاتِ تعزیت»؛ نوشتاری از یاسر میردامادی”
علی‌رضا علوی‌تبار در گفتوگو با مشق‌نو: «برابری‌طلبی، اقتصاد بازار و نهادگرایی»
مشق نو: مکاتب و مفاهیم اقتصادی به‌ویژه در ایران با وجود بحث‌های بسیار در سطوح دانشگاهی و رسانه‌ای همچنان در فضایی غبارآلود قرار دارند و بعضا شاهد هستیم گرایش‌های فکری متفاوت به‌آسانی و براساس بدفهمی حاملان و حتی منتقدان تخفیف شده و از میدان به در می‌شوند. «برابری» و «برابری‌طلبی» از جمله این مفاهیم هستند که، طی سالیان گذشته به‌کرات مورد استفاده قرار گرفته‌اند اما به‌نظر می‌رسد همچنان تعریف دقیق و درستی از آن‌ها در دست نیست. علی‌رضا علوی‌تبار در این گفتوگو جنبه‌های مختلف این مفهوم را واکاوی کرده است. ادامه مطلب “علی‌رضا علوی‌تبار در گفتوگو با مشق‌نو: «برابری‌طلبی، اقتصاد بازار و نهادگرایی»”
آدرس کانال تلگرامی آذرخش مکری
نوشتار محمد قطبی با عنوان «مدل دین‌شناسانه الهیات دوبُنی»
مدل دین‌شناسانه الهیات دوبُنی
محمد قطبی
در مجموعه نوشتار ۱۲ گانه الهیات دوبُنی که پیشتر در وبسایت فرهنگی صدانت منتشر شد، تلاش شد تا روشی برای موزن کردن جهان شخصی و جهان پیرامونی مومنان در امر دینی و پیشنهادی برای پروژه اجتماعی نواندیشی دینی ارائه شود. چنین انسانی، موحدچندساحتی یا به تعبیر شریعتی مسلمان تمام یا منِ علی‌وار نامیده شد. همچنین گفته شد که نواندیشان دینی متقدم (پیش از انقلاب) بیشتر بر نقش اجتماعی مذهب و نواندیشان دینی متاخر (پس از انقلاب) بر نقش فردی مذهب تاکید داشته‌اند و در نهایت مدلی برای تبیین نظام الهیاتی این الهیات ارائه شد. در این نوشتار به مدل دین‌شناسانه این الهیات پرداخته خواهد شد. این مدل دین شناسی نسخه تکامل‌یافته الگوی دين‌شناسی مبتنی بر «تجربه دينی» و مدلی است که توسط اقبال لاهوری ارائه شد و توسط نواندیشان متاخر بسط داده شد. ادامه مطلب “نوشتار محمد قطبی با عنوان «مدل دین‌شناسانه الهیات دوبُنی»”
سخنرانی محمود مقدسی با عنوان «معمای دیگری»
ما تجربه جهان را با دیگری (مادر) آغاز می‌کنیم. در مواجهه با دیگری (مراقبین و نزدیکانمان) جهان را می‌فهمیم و جایی در آن پیدا می‌کنیم، با دیگری دوستی و دشمنی می‌کنیم، از طریق دیگری خودمان را می‌شناسیم، روزها و ساعت‌ها برای شناخت دیگری و نزدیک شدن به او وقت صرف می‌کنیم، دغدغه دیگری را داریم، در دوری از دیگری احساس تنهایی می‌کنیم، برای بودن با او تلاش می‌کنیم، نگرانِ بدخواهی دیگری هستیم، از دیگری می‌ترسیم، از او مراقبت می‌کنیم، در کنارِ دیگری زندگی را تاب می‌آوریم و … .دیگری، بی‌تردید مهمترین عنصرِ جهان هر کدام از ما و منشأ بزرگترین خوشی‌ها و عمیق‌ترین ناکامی‌های ماست. با این همه، دیگری همیشه برای ما معمّا یا راز باقی باقی می‌ماند: دیگری واقعاً کیست؟ به چه چیز می‌اندیشد؟ چه می‌خواهد؟ چه می‌گوید؟ تا چه اندازه حق دارد؟ حضورش چه تأثیری بر تجربه‌ها و جهان ما دارد؟ وظیفه ما در برابر دیگری چیست؟ چه انتظاری از دیگری می‌توان داشت؟ تا چه حد می‌توان و باید به دیگری نزدیک شد؟ تا چه حد می‌توان به دیگری اعتماد کرد و … ؟ این‌ها و بسیاری پرسش‌های دیگر، بخشی از سرگشتگی‌های ما در مواجهه با دیگری هستند.
با این همه، ما خود را عمیقا ًنیازمند شناخت دیگری می‌دانیم. بدون این شناخت، بخش مهمی از جهانِ ما پیش‌بینی‌ناپذیر و خارج از کنترل ما خواهد بود. از سوی دیگر، ما برای دل بستن به دیگری و خروج از تنهایی، نیازمند این شناخت هستیم. به همین دلیل سعی می‌کنیم به نحوی از انحاء معمّا یا راز دیگری را حل کنیم و او را بشناسیم. مدّعای اصلی این سخنرانی آن است که تلاش برای حل این معمّا و گشودن این راز، علاوه بر دامن زدن به خودفریبی، خشونت در قبال دیگری را به همراه می‌آورد و فرصتِ خروج از انسداد و بن بست شخصی به مدد دیگری ( رهایی بخشیِ دیگری) را نیز از ما می‌گیرد. امّا گشوده بودن به دیگری و مهارِ نیاز عمیق به حلّ معمّای دیگری تا چه حد ممکن است؟
در سخنرانی «معمای دیگری» به معنای دیگری، اقسام مواجهه ما با او، چگونگی تأثیر دیگری بر حیاتِ عینی و روانی ما، دلایل معمّا بودنِ دیگری و ضرورتِ گشودگی و پذیرش عدم‌قطعیت در قبال او پرداخته می‌شود. این بحث تا حدّ زیادی متأثر از اندیشه‌های امانوئل لویناس، زیگموند فروید و ژاک لکان است. ادامه مطلب “سخنرانی محمود مقدسی با عنوان «معمای دیگری»”
چگونگی رابطه سرمایه داری و دموکراسی؛ گفتگوی ماهنامه مهرنامه با محمد طبیبیان
1- سال‌های طولانی است که روشنفکران ایرانی از ضرورت تقدم آزادی سیاسی بر آزادی اقتصادی سخن می گویند اما غالبا استدلال اقتصاددانان مدافع بازار خلاف این است . نظریه های قوی اقتصاددانان بر این نکته تأکید دارد که آزادی اقتصادی مقدم بر آزادی سیاسی است. از جمله،میلتون فریدمن که می‌گوید ” آزادی اقتصادی شرط اصلی آزادی سیاسی است”.لطفا توضیح بدهید که در ادبیات اقتصاد آزاد، چه نسبتی میان آزادی اقتصادی و آزادی سیاسی وجود دارد و چرا دیدگاه روشنفکران چپ گرا در زمینه تقدم آزادی سیاسی بر آزادی اقتصادی درست نیست؟
پاسخ: اولین نکته در خور توجه چگونگی رابطه بین سرمایه داری و دموکراسی ، به هر تعبیری که در نظر بگیریم مانند اقتصاد بر اساس مکانیسم بازار و یا سرمایه داری، است. پرسشی که مطرح می شود این است که از لحاظ نظری و تجربی این ارتباط چگونه بوده است؟ شاید در این مورد بهترین تحلیلی که من دیده ام در مقاله “دموکراسی، سرمایه داری و جهانی شدن” نوشته لرد رالف داهرن دورف (Ralph Dahrendorf) آمده است. او یک پژوهشگر و نویسنده علوم اجتماعی است و حدود ده سال مدیریت مدرسه اقتصاد لندن را بعهده داشت. لیکن دیدگاه او با دیدگاه اقتصاد دانان این رشته کمی تفات دارد. گرچه نظریات او جنبه فرضیه یا گمانه را داشته و نیاز به آزمون دقیق تر است. لیکن او به گزینه های دیگری از اندیشه نظر دارد که قابل تامل است. ادامه مطلب “چگونگی رابطه سرمایه داری و دموکراسی؛ گفتگوی ماهنامه مهرنامه با محمد طبیبیان”