شمارۀ ۱۵۵ نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «شعر و اندیشۀ حافظ۲» به دبیری مسعود فریامنش منتشر شد. این شماره سومین ویژه نامه‌ای است که به معرفی شعر و فکر خواجه شیراز در این نشریه اختصاص یافته است.
معرفی شماره ۱۵۵ نشریه «اطلاعات حکمت و معرفت»
نوشتار مصطفی سلیمانی با عنوان «فقر و ناکارآمدی تربیت اخلاقی»
فقر و ناکارآمدی تربیت اخلاقی
مصطفی سلیمانی
دانش‌آموخته فلسفه اخلاق
[email protected]
*اشاره
در فرهنگ‌ها «فقر» را سوراخ معنا کرده‌اند، اما این کلمه در میان اعراب تعبیر زیباتر و جامع‌تری دارد. اعراب به هر سوراخی فقر نمی‌گویند. آنها وقتی از واژه فقر استفاده می‌کنند که سوراخ‌هایی به طور منظم و پشت سر هم در جایی ایجاد شده باشند؛ و درست بر همین اساس است که نام استخوان پشت را ستون فقرات گذاشته‌اند.
یک فقر می‌تواند ستونی از فقرات را به بار بیاورد. فقر اجتماعی، فقر سیاسی تولید می‌کند. فقر علمی، فقر فرهنگی می‌زاید و فقر عاطفی نیز می‌تواند فقر اجتماعی را رقم بزند. با ظهور یک فقر، رشته‌ای از فقرها، سلسله‌وار پدید می‌آیند. اما در این میان، فقر اقتصادی از بنیادی‌ترین و ناهنجارترین انواع فقر است که می‌تواند خسارت‌های مختلفی را در سطوح متفاوت به بار بیاورد.
برای تبیین فقر اقتصادی و رابطه آن با ناهنجار‌های دیگر، به نظر می‌رسد بیان تعریف ساده‌ای از فقر و تعیین حدود و ثغور آن، در پیشبرد بحث کمک‌کننده باشد.
ادامه مطلب “نوشتار مصطفی سلیمانی با عنوان «فقر و ناکارآمدی تربیت اخلاقی»”
انتشار اولین شماره‌ی فصلنامه نگاه آفتاب
فصلنامه نگاه آفتاب با موضوع میراث مولانا و آموزه های عارفان به جمع مطبوعات پیوست. نگاه آفتاب می کوشد با رویکردی عقلانی، معنوی و انتقادی، ذخیره و ظرفیت سنت عرفانی را در سایه نیازها و بایسته های انسان امروز بازخوانی کند. محمد تقی پورنامداریان، نصرالله پورجوادی، مصطفی ملکیان، محمد استعلامی، محمد صنعتی، مقصود فراستخواه، توفیق سبحانی، ابوالقاسم فنایی، سید حسن اسلامی، ناصر مهدوی، محمد جعفر یاحقی، علیرضا علوی تبار، حسین دباغ، مهدی محبتی، احمد زید آبادی، نورالدین زرین کلک، سروش دباغ، عدنان قارا اسماعیل اوغلو، داود وفایی، محمد شریفی، محمدرضا جعفری، اصغر دادبه، غلامرضا امامی، عنایت الله مجیدی، مریم حسینی، قاسم کاکایی، سودابه کریمی و… در این شماره حضور دارند. شماره نخست نگاه آفتاب در 9 بخش همراه با خلاصه مطالب به زبان های انگلیسی، عربی و ترکی ، در 304 صفحه منتشر شده است.
ادامه مطلب “انتشار اولین شماره‌ی فصلنامه نگاه آفتاب”
رستاخیز آمریکایی، ملتی نوظهور
رستاخیز آمریکایی
ملّتی نوظهور
گرداورندگان:
تارا استراوچ، ویراستار
مارکو باسیل، سرویراستار
سردبیران: جوزف لاک و بِن رایت
انتشارات دانشگاه استنفورد، کالیفرنیا، 2018
مترجم: رامین خواجه‌پور ادامه مطلب “رستاخیز آمریکایی، ملتی نوظهور”
مقاله فرهاد شفتی با عنوان «قرآن، انحصارگرا یا کثرت‌گرا؟»
قرآن، انحصارگرا یا کثرت‌گرا؟
فرهاد شفتی
مطلبی که پیش از این دربارهٔ کثرت‌گرایی دینی نوشته بودم [1] ضمن نقد انحصارگرایی دینی، سعی کردم به نقدهایی نظری (عقلی) به کثرت‌گرایی، پاسخ نظری (عقلی) دهم. در آن نوشته وعده دادم که در فرصتی دیگر به این پرسش بپردازم که قرآن انحصارگراست یا کثرت‌گرا. نوشتار حاضر به این موضوع می‌پردازد و از این رو به نوعی دفاع دیگری است از کثرت‌گرایی، این بار بر اساس دلایل بیشتر نقلی برای آنها که مانند صاحب این قلم در سلوک دینی خود پیرو و دل‌بستهٔ قرآن هستند.
ادامه مطلب “مقاله فرهاد شفتی با عنوان «قرآن، انحصارگرا یا کثرت‌گرا؟»”
نوشتار دیوید بناتار با عنوان «علت پیدایش کرونا: برخورد بی‌رحمانه‌مان با حیوانات»
علت پیدایش کرونا: برخورد بی‌رحمانه‌مان با حیوانات
شرایطی که منجر به ظهور ویروس‌های عفونیِ جدید می‌شود همانی است که حیوانات را متحمل ستم‌های وحشتناک می‌کند.
یک چیز این‌جا مشهود است و چیز دیگری هم هست که باید مشهود باشد. امر مشهود آنکه، دنیاگیریِ ویروس کرونا بخش اعظم دنیای انسانی را به حالت سکون درآورده است. شرایط قرنطینه بر بسیاری از کشورها حکم می‌راند. تاکنون، بیش از 1.7 میلیون نفر مبتلا شده‌اند، بالای 100,000 نفر جان‌شان را از دست داده‌اند[1]، و میلیاردها نفر ترسان و لرزان از آن‌اند که مبادا آمار بیماران و فوتی‌ها رشدی تصاعدی پیدا کند. چرخ اقتصاد خوابیده است و تبعاتش دامن صحت‌وسلامت بشر را گرفته است. ادامه مطلب “نوشتار دیوید بناتار با عنوان «علت پیدایش کرونا: برخورد بی‌رحمانه‌مان با حیوانات»”
نوشتار حسین معصومی همدانی با عنوان معمار صدا (به احترام استاد محمدرضا شجریان)
معمار صدا
به احترام استاد محمدرضا شجریان
حسین معصومی همدانی
هنگام دیدار از بسیاری از شاهکارهای معماری ایرانی، احساس ما در آغاز شگفتی است، شگفتی از کار معماران و کاشی‌کارانی که این عناصر زمینی و ناپایدار را طوری کنار هم گذاشته‌اند که توازن و تعادلی آسمانی پدید آورده است. نقش‌های مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان چیزی از جنس آسمان پرستاره را در ذهن ما تداعی می‌کند که در چشم ما همیشه به یک حال است و تماشای آن از یاد ما می‌برد که زمین و آسمان این جهان دستخوش دگرگونی است، این بناها نیز گذراست و خود ما نیز موجوداتی گذرا هستیم. چنین است که احساس شگفتی ما در برابر این آثار جای خود را به آرامشی می‌سپارد که چند لحظه‌ای ما را به ابدیت پیوند می‌دهد.
ادامه مطلب “نوشتار حسین معصومی همدانی با عنوان معمار صدا (به احترام استاد محمدرضا شجریان)”
گفت‌وگو با فریتهوف شوآن در باب معنویت، هنر و نخستینگی
«ارزش انسان در مواجهه با امر مطلق است»،
گفت‌وگو با فریتهوف شوآن در باب معنویت، هنر و نخستینگی[1]
ترجمه‌ی طاها عبداللهی
گفت‌وگوی پیشِ‌رو آیینه‌ای است برای شناختِ اجمالی آرا و نظراتِ فریتهوف شوآن (1907-1998) عارف، دین‌شناس، فیلسوف، نقاش و شاعرِ سوییسی، در باب دغدغه‌های اصلی سنت‌گرایان، یعنی متافیزیک، هنر و زیبایی. تا جایی که صاحبِ این کی‌بورد تفحص کرد، زمانِ و مکانِ این گفت و گو ذکر نشده و سایتِ رسمی شوان، آن را بدون توضیحات بیشتر در باب منبع اصلی این مصاحبه منتشر کرده است. [2]
شوآن علاوه بر آنکه به وحدت درونی ادیان باور دارد، آن را بر متافیزیک نیز منطبق می‌داند، همچنان که زیبایی و هنر را در نسبت با آن حقیقت متافیزیکی تبیین می‌کند.
اگر چه آرای شوآن ریشه‌های دینی دارند، اما قرائتِ شوان از دین، فاصله‌ای بس زیاد با قرائت فقهی-کلامی از دین دارد. او با آنکه مسلمان است، به خلافِ انحصارگرایان قائل به حقانیت انحصاری دینِ اسلام نیست و حق را در هر لباسی می‌شناسد.
شیخ عیسی نورالدّین احمد[3] آلمانی زبانی که به فرانسوی می‌نویسد و به انگلیسی مصاحبه می‌کند و به ایتالیایی شعر می‌سراید، درویشی از بلادِ سوییس که آرامِ دل را در الجزایر میابد، نقاشِ مؤمنی که آثارِ هنری‌اش را باید از ترس رسوایی برهنه‌نگارانه‌اش در ته گنجه پنهان کرد، مسلمانی که آیین هندو را خالص‌ترینِ ادیان می‌داند[4] دین‌شناسی که با سرخپوستان فلوت مینوازد و با هندوان سرود می‌خواند و با مسیحیان، پدر آسمانی را تقدیس می‌کند و همراه بوداییان به سکوت می‌نشیند.
گویا خودِ شوآن نیز مجموعه‌ای از تضادها و تناقض‌هاست که ذیلِ سنت‌گرایی به وحدتی متعالی می‌رسد.[5]
ادامه مطلب “گفت‌وگو با فریتهوف شوآن در باب معنویت، هنر و نخستینگی”
درس‌گفتارهای دیباچه‌ای به الهیّاتِ کمال (صفات خدا) از یاسر میردامادی
خدای ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) عموماً دارای صفات کمال تصویر می‌شود، صفت‌هایی مانند قدرت مطلق، علم مطلق، خیرخواهی محض و غیره. اما هر کدام از این صفات کمال به چه معنا است و آیا تصور هر کدام از این صفات به تنهایی منطقاً ممکن است؟ مثلا آیا منطقاً ممکن است که کسی به همه‌ی گزاره‌های صادق در گذشته، حال و آینده علم داشته باشد؟ و اگر صفت «علم مطلق» فرضاً ممکن نیست، آن‌گاه بر سر صفت «علم مطلق الهی» (به فرض وجود داشتن خدا) چه می‌آید؟ افزون بر این، آیا می‌توان موجودی را تصور کرد که نه تنها هر کدام از این صفت‌های کمال را دارا است، بلکه سرجمع تمام این صفت‌ها را نیز دارا است؟ یعنی آیا موجودی که از جمیع جهات کامل است، ممکن است؟
شاخه‌ای از الهیات که بحث از صفات کمال خداوند می‌پردازد و می‌کوشد از کمال مطلق الهی دفاع کند «الهیّاتِ کمال»[1] نام دارد. بحث از صفات کمال الهی چنان واجد اهمیت است که اجماعی نسبی وجود دارد حول این نکته که خدا بدون صفاتِ کمال، گویی دیگر خدا (یعنی شایسته‌ی پرستش) نیست، حتی اگر فرضاً وجود داشته باشد. از این گذشته، در اهمیت بحث از صفات خدا این نکته نیز گفتنی است که پرسش محوری در الهیات کمال بسا بنیادی‌تر از این پرسش رایج است که: آیا دلایلی برای باور به وجود خدا داریم؟ پرسش محوری الهیات کمال بنیادی‌تر است زیرا می‌پرسد: اصلا وجود داشتن خدا منطقاً تصورپذیر است؟ به تعبیر ساده‌تر الهیاتِ کمال می‌پرسد: آیا خدا ممکن است؟ اگر بله، چگونه؟ تنها پس از پاسخ مثبت به این پرسش بنیادی‌ترِ الهیات کمال است که آن‌گاه پرسش از وجود داشتن یا نداشتن خدا مجال طرح می‌یابد.
با این حال، پاسخ مثبت به پرسش از امکان و چگونگی احتمالی وجود داشتن خدا، به خودی خود، پاسخی به این پرسش فراهم نمی‌آورد که: آیا دلایلی برای وجود داشتن خدا در دست داریم یا خیر؟ زیرا بسا امور امکانی را می‌توان تصور کرد که گرچه منطقاً ممکن (یعنی تصورپذیر) اند، اما وجود ندارند. «اسب تک‌شاخ پرنده» مفهومی تصورپذیر و در نتیجه منطقاً ممکن است، اما وجود ندارد. به تعبیر ساده، اثبات امکان وجود داشتن خدا، وجود داشتن خدا را ثابت نمی‌کند، بلکه تنها امکان آن را نشان می‌دهد. ادامه مطلب “درس‌گفتارهای دیباچه‌ای به الهیّاتِ کمال (صفات خدا) از یاسر میردامادی”
گفتگو با ابوالقاسم فنائی در باب جنبه‌های اخلاقی و معنوی نهضت امام حسین
تبیین‌هایی که تاکنون از واقعه عاشورا و نهضت امام حسین ارائه شده است، اغلب به وجه‌ای خاص از این حادثه مهم اشاره کرده‌اند. ابوالقاسم فنائی -که آثار مهمی در زمینه ارتباط دین و اخلاق داشته‌اند[1]– در این گفتگو نیز به تبیین اخلاقی این واقعه می‌پردازد. تبیینی که گر چه لزوماً نافی دیگر تبیین‌ها نیست، اما هم زیربنایی‌تر و واقع نماتر می‌نماید و هم از حیث کارکردی و درس‌آموزی از آن حضرت حائز اهمیت است. این تبیین بر اصولی اخلاقی، همچون عدالت، کرامت و آزادگی انگشت می‌نهد که رعایت آنها را در لابلای وقایع عاشورا و نیز در سایر ایام زندگی آن حضرت می‌توان دید. توجه آن حضرت و یارانشان به رعایت این اصول مؤید آن است که در مسیر انجام وظایف دینی، هرگز نباید گمان کرد که هدف می‌تواند وسیله را توجیه کند. به علاوه این تبیین، الگو بودن آن حضرت را محدود به شیعیان یا مسلمانان نمی‌کند. صدانت شنیدن این گفتگوی نیکو را که به همت کانون فرهنگی هنری امام حسین شکل گرفته‌است را به علاقه‌مندان توصیه می‌نماید. ادامه مطلب “گفتگو با ابوالقاسم فنائی در باب جنبه‌های اخلاقی و معنوی نهضت امام حسین”