دین و ذات‌گرایی

دین و ذات‌گرایی

یکی از ادّعاهای بنیادین روشن‌فکران دینی این است که برای دین نمی‌توان ذاتی در نظر گرفت. سروش دباغ تلاش می‌کند تا در بخش نخست نوشته خود به نام “تا کنون کردی چنین اکنون مکن” [1] به یاری ملاحظاتی در معناشناسی و معرفت‌شناسی از این ادعا دفاع کند. در این نوشته تلاش می‌کنم تا نشان دهم استدلال های او ناموفق هستند و حتی اگر ادعای او، علی الاصول، موجه باشد، استدلال‌های وی به سود آن، از عهده‌ی موجه ساختن این ادعا بر نمی‌آیند.

دباغ برای اثبات ادعای خود دو استدلال ارائه می‌کند که آنها را به ترتیب “استدلال معناشناختی” و “استدلال معرفت‌شناختی” می‌نامم. ابتدا، هر کدام از این استدلال ها را معرفی کرده و سپس تلاش می‌کنم تا نشان دهم هیچ کدام از آنها برای توجیه آن ادعا موفق نخواهد بود.

ادامه مطلب “دین و ذات‌گرایی”

مروری بر نظریه اجتماعی-سیاسی مصطفی ملکیان- بخش سوم

مروری بر نظریه اجتماعی-سیاسی مصطفی ملکیان

ملکیان را می توان فیلسوف روشنگری ایران معاصر دانست، لااقل در میان اندیشمندانی که خواستگاهشان روشنفکری دینی است. فرد عقلانی و معنوی ملکیان با هیچ رای و عقیده ای عقد اخوت نمی بندد، بلکه التزام خود به هر عقیده و رایی را ملتزم به برهانی بودن، استدلالی بودن، یعنی رجحان معرفتی داشتن آن رای و عقیده کند. انسان عقلانی و معنوی به محض اینکه رای و عقیده اش در باب یک موضوع و مساله، بر اثر سیر دیالکتیکی علمی و فکری اش رجحان معرفتی را از کف داد، تعلق خاطر خود را از آن می گسلد، و به رای و عقیده ای درستتر رو می کند (“تقریر حقیقت، تقلیل مرارت”، ص. 21). ادامه مطلب “مروری بر نظریه اجتماعی-سیاسی مصطفی ملکیان- بخش سوم”

در نقد روش و منش روشنفکری مصطفی ملکیان ، امیر یحیی آیت‌اللهی

در نقد روش و منش روشنفکری مصطفی ملکیان ، امیر یحیی آیت‌اللهی

این روزها کم‌تر کسی از جویندگان گفتارها و گفت‌وگوهای روشنفکری در ایران است که نام مصطفی ملکیان را نشنیده باشد. کوشش‌های علمی او در دهه‌های اخیر از هر جهت که بنگریم، نشانه‌ی دگرگونی بزرگی در طرح و پیشبرد مسئله‌های اندیشگی در سرزمین ماست.[1] چه‌بسا ارزنده‌ترین اثرگذاری ملکیان همانا تربیت و پرورش نسلی از دانش‌آموختگان کهن‌ترین نهاد معرفت در ایران است که چیرگی همهنگام خود را بر پاره‌هایی از سنت اسلامی و اندیشه‌ی غربی به رخ می‌کشند. اکنون ثمره‌ی جهاد فکری ملکیان را در گوشه و کنار می‌توان آشکارا دید. ما امروز با گونه‌ی نادری از طلاب و روحانیان روبروییم که روشن و دقیق سخن می‌گویند، بایستگی بازاندیشی در سرچشمه‌های معرفت دینی را به‌ژرفا فهم کرده‌اند و روشمندانه بدان دست یازیده‌اند و به‌فرجام غرب‌ستیزی را با شناخت کنشگرانه‌ی سنت باخترزمین جایگزین ساخته‌اند. اینها همگی به‌جای خود شایسته‌ی شناسایی و ستایش است. با اینهمه، این میان مصطفی ملکیان خود به مسئله‌ای در میان گره‌های ناگشوده‌ی روشنفکری ایرانی بدل شده است. ادامه مطلب “در نقد روش و منش روشنفکری مصطفی ملکیان ، امیر یحیی آیت‌اللهی”

برنامه زاویه با موضوع «کارنامه زاویه»

برنامه زاویه با موضوع «کارنامه زاویه»

مجله علوم انسانی «زاویه» این هفته با حضور کارشناسان حوزه رسانه در نشست «کارنامه زاویه» به نقد و بررسی خود در یک سال گذشته پرداخت.

مهمانان این هفته زاویه احمد شکرچی، رضا سجادی نژاد، پیام فضلی نژاد و فرید مدرسی بودند.

«زاویه» به تهیه کنندگی حسین مروی و با اجرای عبدالله صلواتی چهارشنبه ها ساعت ۲۱ به صورت زنده از شبکه چهارسیما پخش می شود.

ادامه مطلب “برنامه زاویه با موضوع «کارنامه زاویه»”

مروری بر اختلالات وسواسی-جبری بر اساس خلاصه روانپزشکی کاپلان

«مروری بر اختلالات وسواسی-جبری بر اساس خلاصه روانپزشکی کاپلان» با تدریس دکتر محمد رضا سرگلزایی

«مروری بر اختلالات وسواسی-جبری بر اساس خلاصه روانپزشکی کاپلان» با تدریس دکتر محمد رضا سرگلزایی

ادامه مطلب “مروری بر اختلالات وسواسی-جبری بر اساس خلاصه روانپزشکی کاپلان”

مصاحبه با سید حسن اسلامی اردکانی پیرامون اخلاق زیست محیطی

مصاحبه با سید حسن اسلامی اردکانی پیرامون اخلاق زیست محیطی

صوت مصاحبه سید علیرضا صالحی با سید حسن اسلامی اردکانی پیرامون اخلاق زیست محیطی در برنامه رادیویی ادامه مطلب “مصاحبه با سید حسن اسلامی اردکانی پیرامون اخلاق زیست محیطی”

نوشتار امیرحسین موسوی با عنوان «تفکر نقادانه چیست؟ به چه کار زندگی می آید؟»

نوشتار امیرحسین موسوی با عنوان «تفکر نقادانه چیست؟ به چه کار زندگی می آید؟»

«تفکر نقادانه میلی است شدید به جستجوگری، کنار آمدن با عدم قطعیت، انس گرفتن به اندیشیدن، احتیاط و هستگی در اظهارنظر و ادعا، آمادگی همیشگی برای تامل کردن و مواجه شدن با اندیشه های جدید، احتیاط در تعمیم دادن و نظم ساختگی برقرار کردن میان پدیده ها و دوری جستن از هرگونه فریب خود یا دیگران در اندیشیدن.» ادامه مطلب “نوشتار امیرحسین موسوی با عنوان «تفکر نقادانه چیست؟ به چه کار زندگی می آید؟»”

نقد مصطفی ملکیان بر دیدگاه اصغر فرهادی در فیلم جدایی نادر از سیمین

نقد مصطفی ملکیان بر دیدگاه اصغر فرهادی در فیلم جدایی نادر از سیمین

آقای اصغر فرهادی در جایی گفته‌اند من در این فیلم نوعی نسبی‌گرایی اخلاقی را نشان داده‌‌ام؛ نوعی رفتن از اطلاق اخلاقی به طرف نسبیت اخلاقی. وقتی می‌بینید همه این آدم‌هایی که دروغ می‌گویند و بی‌صداقتی می‌کنند، ضروریاتی آنها را به این‌جا کشانده، آن وقت ممکن است کسی گمان کند چیزی جز این نیست که اخلاق یک امر نسبی است. در مواردی باید دروغ گفت، یعنی نمی‌توان به صورت کلی گفت در هیچ وضعی و در هیچ حالی و در هیچ مکان و زمانی نباید دروغ گفت. چون خود ما می‌بینیم که مواردی هست که انگار دروغ گفتن برای ما قابل تحمل می‌شود، حتی چه بسا فتوا دهیم به اینکه شخص باید دروغ می‌گفت؛ ایشان از این به نوعی نسبی‌انگاری اخلاقی تعبیر کرده‌اند.من به دو جهت نمی‌توانم بپذیرم. ادامه مطلب “نقد مصطفی ملکیان بر دیدگاه اصغر فرهادی در فیلم جدایی نادر از سیمین”