صدانت

چندی پیش، مقالۀ «روشنفکری دینی و مسئله شر»، نوشتۀ محمدرضا نیکفر را در سایت «رادیو زمانه» خواندم. به نظرم، خطاهای چندی در تحلیل ایشان دربارۀ حدود و ثغورِ کند وکاوهای روشنفکرانه و دین اندیشانۀ جماعت ِموسوم به نواندیشان دینی و روشنفکران دینی به چشم می‌خورد. در سطور پیش رو می‌کوشم ابتدائا تلقیِ خود دربارۀ مدعیات جناب نیکفر را صورتبندی کرده، سپس به نقد آنها همت گمارم. ادامه مطلب “نواندیشی دینی ، متن مقدس و خشونت ؛ نوشتاری از سروش دباغ”

در این زمینه هایی که ما بحث می کنیم به دشواری می توان چیزی را ثابت کرد . ثابت به این معنا که طرف مقابل شما متقاعد شود و به رغم اینکه از ابتدا قبول نداشته ، اثبات شما را می شنود و دست های خود را بالا می برد و می گوید : پذیرفتم . مخاطب ما در یک تقسیم بندی ساده بر سه قسم است :

اول . کمابیش طرفدار من است .

دوم . کم و بیش مخالف من است .

سوم . کسی است که بین این دو قرار دارد .

فرض بر این است که در این گونه داد و ستدهای علمی ، مثلا سخنرانی یا کتاب با دسته ی سوم طرف هستیم . با دسته ای که با هیچ کس قسم موافقت و یا مخالفت نخورده است و استعدادی برای برقراری ارتباط با استدلال ها دارند . و حتی اگر خلاف کتاب یا سخنرانی می اندیشیده اند ، جایی برای باز اندیشی باز کنند .

ادامه مطلب “سخنرانی مرتضی مردیها با عنوان «اختصاصات فرهنگی ما»”

آیا حیوانات احساس رنج می­كنند؟ در این رابطه چگونه می­توانیم علم كسب نماییم؟ اصلا ما از كجا می­توانیم بدانیم كه یك موجود –خواه انسان خواه هر حیوان دیگر- رنج می­كشد؟ ما می­دانیم كه خودمان گاهی مواقع در حال رنج كشیدن هستیم و این احساس را نیز بی واسطه درك می­كنیم مثلا وقتی فردی سیگار روشنی را بر پشت دستمان فشار می­دهد، احساس سوزش و درد می­كنیم و این را نیز بی واسطه درك می­كنیم ولی از چه طریقی می­توانیم دریابیم كه یك موجود دیگر در حال رنج كشیدن است –خواه آن موجود، دوست­مان باشد و خواه یك سگ ولگرد. رنج، واقعه و رویدادی است انفسی و درونی (وجدانی) و به همین خاطر نمی­توان از طریق حس ظاهر به آن پی بُرد. رفتارهایی مثل فریاد زدن و پیچ و تاب خوردن و كشیدنِ دست از زیرِ سیگار روشن، علایم رنج كشیدن هستند ولی خودِ رنج نیستند حتی مواردی كه توسط یك عصب­شناس از فعالیت­های عصبی و مشاهدات مغزی ارائه می­شوند و ثبت می­گردند، نیز دالّ بر خود رنج نیستند. رنج چیزی است كه ما آن را احساس و ادراك می­كنیم و تنها كاری كه می­توانیم بكنیم، این است كه فقط می­توانیم استدلال كنیم همانگونه كه ما خودمان رنج را احساس می­كنیم، افراد دیگر نیز به طُرُق گوناگون و توسط رویدادهای خاص، رنج را احساس می­كنند و بواسطه این تحمیل رنج است كه علائم و رفتارهایی را از خود بروز می دهند. ادامه مطلب “آیا حیوانات احساس رنج می­كنند؟”

سالهاست درباره آیه 7 سوره آل عمران می‌اندیشم و مطالعه و مباحثه می‌نمایم و اکنون می‌خواهم حاصل تأملات خویش را با مخاطبان گرامی در میان بگذارم. در این آیه، دو چالش بسیار مهم مطرح است؛ یکی اینکه منظور از محکم و متشابه در قرآن چیست و وجوه تمایز آیات محکمات از متشابهات کدامند؟ چالش دوم مربوط است به اینکه آیا فقط خدا تأویل آیات متشابهات را می‌داند، یا راسخان در علم نیز توانا به این امر هستند؟ برای پاسخ به این دو پرسش، آیه 7 سوره آل عمران را قدم به قدم بررسی می‌نمایم. ادامه مطلب “پیرامون محکم و متشابه در قرآن”

درجه‌بندی مسائل از حیث اهمیت و اولویت و تشخیص مسائل اصلی و زیربنایی و تفکیک آنها از مسائل فرعی و روبنایی و اولویت بخشیدن به حل و فصل مسائلی که در دسته‌ی نخست جای می‌گیرند یکی از فرایض عقلانی ما آدمیان است. یعنی عقلانیت از ما می‌خواهد که در مقام تحقیق و بررسی مسائل آنها را به حسب اهمیت و اولویت دسته‌بندی کنیم و پیش از طرح یک مسئله یا پرداختن به آن اولویت و اهمیت آن را احراز کنیم و انتخاب آن مسئله را از رهگذر نشان دادن اینکه در حال حاضر مسئله‌ای مهمتر و زیربنایی‌تر از آن وجود ندارد توجیه کنیم. مقصودم از مسائل اصلی و زیربنایی مسائلی است که با حل و فصل آنها مسائل فرعی و روبنایی به خودی خود حل می‌شوند و لذا پرداختن به این مسائل هم به لحاظ منطقی و هم به لحاظ عقلانی رجحان دارد. ادامه مطلب “مهدویت و دموکراسی”

در دنیای پرشتاب کنونی که بسیاری از مفاهیم و هنجارها وارزش ها دگرگون شده اند، انسان زمانِ حال با خلایی روبروشده است. بسیاری از آنچه که به آنها متکی بوده وبه آنها جهت آرامش چنگ می زد، یا ضعیف شده اند و یا آنکه از بین رفته اند. لذا برای انسان در عصر پرشتاب کنونی، زیستن وچگونه زیستن، سئوالی بسیار حیاتی گشته است. او به دنبال زیستی است که در درونش معنویت متجلی باشد. اما سئوال مهم این است که زیست معنوی چیست و دارای چه مولفه هایی است؟ گفتگو حلقه مطالعاتی جمعیت خیریه غدیر با آرش نراقی می تواند آغازی باشد برای پاسخ به اینگونه سئوالات. ادامه مطلب “گفتگوی حلقه مطالعاتی جمعیت خیریه غدیر با آرش نراقی پیرامون زیست معنوی”

انسان‌ها یا به خدا اعتقاد دارند یا ندارند. گروه دوم، تکلیف خود را با زندگی و جهان روشن کرده‌اند. آنان به پشتوانه‌هایی از جنس ماوراء‌الطبیعه نمی‌اندیشند؛ همۀ خواسته‌ها و آرزوهای خود را در همین دنیا می‌جویند؛ جز به کلیدهای زمینی دخیل نمی‌بندند؛ جای خالی خدا را به توانایی‌های جسمی و ذهنی خود داده‌اند و چون زندگی را در دنیا یگانه و کوتاه و بی‌تکرار می‌دانند، برای بهره‌برداری از آن، کوشش بیشتری می‌کنند. برای آنان هر گونه تلاش در مسیری که نتیجه‌ای در این دنیا ندارد، بیهودگی محض است. از همین رو به‌جد می‌کوشند که سرمایه‌ها و نیروهای مادی خویش را صرف آرمان‌های غیر زمینی نکنند و به‌اصطلاح آب در هاون نکوبند. ناباورمندان، برای درمان بیماری‌های روحی خویش نیز دست نیاز به سوی علم دراز می‌کنند و در هنگامه‌های دشوار زندگی، نسخۀ حافظ را بیشتر می‌پسندند که گفت:
هنگام تنگ‌دستی، در عیش کوش و مستی
کین کیمیای هستی، قارون کند گدا را ادامه مطلب “نوشتار رضا بابایی با عنوان «روشنفکری و معنویت»”

نخست بايد از عشقم به همهٔ شما بگويم. من با همهٔ هستیِ خود شما را دوست داشتم. درد‌آشنای شما بودم و تا آنجا که توانی داشتم با رنجهايتان رنج کشيدم و با شاديتان شاد گشتم. هر زخمی که بر تن شما می‌نشست، تنِ مرا می‌آزُرد و هر التيامی که می‌يافت تسلّای من می‌بود. گاه زخمهایی را پيش‌تر از آنکه بر جانِ شما نِشينَد به جانِ خود می‌خريدم و گاه نيز پنهان و خاموش رنجهايتان را به دوش می‌کشيدم تا شما شادمان و با هم مهربان بمانيد. ادامه مطلب “نامه‌ای پس از مرگ (تٲملی دربارهٔ «مرگ» و «زندگی»)”