صدانت

به مناسبت چهارمین سال درگذشت استاد احمد قابل، جمعی از دانشجویان و اصحاب فرهنگ در شیراز، عمادالدین باقی را به محفل خویش دعوت کردند. او در سخنرانی خود در این محفل، با عنوان«ظرفیت‌های فقه اسلامی و چالش حقوق بشری» مواجهه‌ی فقه اسلامی را با قوانین حقوق بشری به بحث گذاشته است. وی از دانش اصول فقه دفاع می‌کند و آنرا برای قوانین بشری جدید نیز راهگشا می‌داند. او بر این باور است که علم اصول نمی‌باید منحصر در دانش فقه گردد؛ زیرا قابلیت تعمیم به پاره‌ای از شاخه‌های دیگر علوم را دارد. عمادالدین باقی در این سخنرانی، انتقادهایی نیز بر منکران و تحقیر کنندگان فقه اسلامی وارد می‌کند. او انگشت انتقاد را به سمت بعضی از روشنفکران دینی نشانه می‌رود؛ بدون اینکه نامی از آنها ببرد.  ادامه مطلب “فقه اسلامی و کُمیت لنگ روشنفکران دینی”

این مقاله‌ قسمت دوم از یک دوگانه است که قسمت اول آن را با نام «اخلاق روشن‌فکری دینی» پیش‌تر در صدانت بازنشر کرده ایم. پژوهش و نگارش این دو مقاله حدوداً شش سال پیش آغاز شد و نسخه‌ی الکترونیک قسمت دوم حدوداً پنج سال و نیم پیش از این در تاریخ ۱۲ مهرماه ۱۳۹۰ (یک ماه پس از انتشار قسمت نخست) در فضای مجازی منتشر شد که با همین نام همچنان در دست‌رس است. ادامه مطلب “رهایی‌بخشیِ روشن‌فکری دینی”

سروش دباغ چندی پیش ذیل یادداشتی نقدی به کتاب «شعاع شمس» غلام‌حسین ابراهیمی دینانی داشت که از سوی شاگردان دینانی پاسخ‌هایی به آن داده شد اما دباغ در پاسخ به این نقادی‌ها محورهای جدیدتری را در نقادی خود باز می‌کند و ابعاد دیگری از آثار و نحوه تدریس دینانی را موردنقد قرار می‌دهد. نقادی‌های سروش دباغ نکات مهمی را در مورد آثار و تدریس اساتید و شخصیت‌های مهمی چون دینانی که تاکنون موردنقد و بررسی قرار نگرفته است آشکار می‌کند. او با اشاره به اهمیت نقدهای معرفتی امیدوار است که این نقدها چنانچه سنتی دیرین حوزه علم و دانش و دانشگاه و مراتب عالی فرهنگی است به یک فرهنگ تبدیل شود نه اینکه راهی باشد برای طرح مجادلات شخصی. دباغ در گفتگوی پیش رو به نکات مهمی در اندیشه ورزی و آثار ابراهیمی دینانی اشاره می‌کند. ادامه مطلب “گفتگوی نشریه نسیم بیداری با سروش دباغ پیرامون غلامحسین ابراهیمی دینانی”

دنیل دنت، فیلسوف و متخصص علوم شناختی می‌گوید که مغز انسان ماشینی متشکل از میلیاردها “روبات” کوچک است که همان نورون‌ها یا سلول‌های مغزی هستند. اما آیا مغز انسان واقعا یک اندام ویژه است؟ این فیلسوف ذهن در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی درباره خودآگاهی انسان بحث کرده است.

هوبرت دریفوس، فیلسوف آمریکایی، در یادداشت معروفی که در میان فلاسفه بدنام است، در سال ۱۹۶۵ ادعا کرد که انسان همیشه کامپیوتر را در بازی شطرنج شکست می‌دهد به این دلیل که ماشین‌ها شهود ندارند. ادامه مطلب “آیا خودآگاهی انسان صرفا یک توهم است؟”

از مل گیبسون تا ست مگ فارلن،فدریکو فلینی تا ریدلی اسکات و البته هیچکاک همگی فیلم‌هایی ساخته‌اند که پیام‌های خاص خودشان در آن گنجانده شده‌است؛ از داستانگویی‌های سمبولیک بگیر تا دیالوگ‌های زیرپوستیِ هوشمندانه.
به گزارش صبا،ایدئولوژی‌ها، تئوری‌ها یا هر پیام دیگری همواره در فیلم‌ها کدگذاری می‌شوند به این امید که مخاطبان، آن پیغام‌ها را دریافت کنند چرا که راز ساختن یک فیلم موفق به‌خصوص یک فیلم داستانگو این است که از نصیحت کردن بپرهیزد. از مل گیبسون تا ست مگ فارلن،فدریکو فلینی تا ریدلی اسکات و البته هیچکاک همگی فیلم‌هایی ساخته‌اند که پیام‌های خاص خودشان در آن گنجانده شده‌است؛ از داستانگویی‌های سمبولیک بگیر تا دیالوگ‌های زیرپوستیِ هوشمندانه. در این‌جا لیست فیلم‌هایی ذکر شده است که حاوی پیام‌های فلسفی کدگذاری شده‌ای برای مخاطبان خود است.لطفا توجه داشته باشید که این فیلم‌ها براساس زمان ساخت خود شماره گذاری شده‌اند.
خواه از آن دسته فیلم بین‌هایی باشید که توجهی به جنبه‌های هنری فیلمسازی نمی‌کنید و خواه از آن فیلم هنری بین‌هایش،بد نیست بدانید که فیلمسازان و نویسندگانی هستند که برای خلق تمناهای ذهنی خود مدیوم سینما را بهترین گزینه جان بخشیدنِ اثر هنری خود به حساب می‌آورند. ادامه مطلب “مهمترین فیلم‌های فلسفی سینمای جهان”

این روزها در یکی از کانال های تلگرام، پیشنویسی از پیشنویس های دهه 1330 منسوب به شهید مطهری منتشر شده است. این یادداشت که در عنفوان جوانی شهید مطهری نوشته شده و شاید بی تاثیر از آفات جوانی نبوده در شرایطی خاص و درباره روحانیان مشخصی که آن روزها آرزوهای دوران جوانی شهید مطهری را تأمین نمی کرده اند، نوشته شده است. وضعیت حاکم بر متن، گونه ای است که امروز اگر شهید مطهری در قید حیات بود، آن را در آلبوم خاطرات خود نگه می داشت و لااقل با این وضعیت به انتشار عمومی نمی رساند. ادامه مطلب “ابوالقاسم علیدوست: نوشتار شهید مطهری بی تاثیر از آفات جوانی نبوده”

چرا مردم فقیر این قدر تصمیمات بدی می‌گیرند؟ پرسش ناخوشایندی است، اما نگاهی به آمار بیاندازید: مردم فقیر بیشتر قرض می‌کنند، کمتر پس‌انداز می‌کنند، بیش‌تر سیگار می‌کشند، کمتر ورزش می‌کنند، بیش‌تر مشروب می‌نوشند، و کمتر غذاهای سالم می‌خورند. چرا؟

زمانی مارگارت تاچر فقر را یک «عیب شخصیتی» خوانده بود. شاید خیلی‌ها تا این اندازه زیاده‌روی نکنند، اما این دیدگاه که اشکال کار از خود آدم‌های فقیر است دیدگاه نامتداولی نیست. راست‌اش، خود من هم تا مدت‌ها همین طور فکر می‌کردم. همین چند سال پیش بود که متوجه شدم که همه‌ی آن‌چه که فکر می‌کردم در مورد فقر می‌دانم اشتباه است. ادامه مطلب “رویاپردازی آرمان‌شهری: «درآمد پایه»، روشی ساده برای از بین بردن فقر”

لیندا زاگزبسکی به عنوان فیلسوفی مسیحی که در حوزه اخلاق و دین سالهاست اندیشیده و قلم زده در کتاب «نظریه انگیزش الهی» به موضوع شر هم اشاره کرده است. بی مناسبت نیست برداشت وی را از این موضوع ذیل نظریه انگیزش الهی با هم مروری نماییم. پیش از پرداختن به موضوع شر، به عنوان دیباچه، اشاره‌ای به کلیت نظریه انگیزش الهی خواهم داشت تا فضای کلام و استدلال زاگزبسکی روشنتر شود. ادامه مطلب “نوشتار احسان ابراهیمی با عنوان «نظریه انگیزش الهی و معضل شر»”

به کرات شنیده ایم که «اسلام به ذات خود ندارد عیبی، هرعیب که هست از مسلمانی ماست». کسانی از سر غیرت دینی می گویند که «ذات» اسلام خوب است و اشکالاتی که در جامعه مسلمانی نظیر جامعه ایران دیده می شود، به سبب بی اعتنایی و زیر پا نهادن دستورات اسلامی بوسیله مسلمانان است و لا غیر. از سوی دیگر برخی از دین ناباوران نیز معتقدند، اسلام واجد ذات است و نمی توان فارغ از آن ذات درباره قرائت های مختلف از اسلام و انواع دینداری سخن گفت و یکی را برکشید و سایر قرائت ها را فرو نهاد. مطابق با رأی ایشان، در روزگار کنونی، روحانیت رسمی تنها نماینده «واقعی» اسلام است و دیگرانی که در پی بدست دادن خوانش های غیر رسمی از اسلام هستند، آب در هاون می کوبند و ره به جایی نمی برند. ادامه مطلب “تاکنون کردی چنین اکنون مکن! سروش دباغ”

ملکیان فیلسوفی خلاق است که نظریاتش از اصالتی منحصر به فرد برخوردارند. او در نظریه‌پردازی مقلد هیچ کسی نیست و نظریه مدارای او نیز از این حکم مستثنی نیست. با اینحال باید همچنان نقطه شکوه پروژه فکری او را نظریه عقلانیت و معنویت دانست. به نظر می رسد ملکیان نظریه مدارا و سکولاریسم سیاسی خویش را (که در یادداشت قبلی شرح داده شد) با بسط برخی عناصر نظریه عقلانیت و معنویت (که در یادداشتهای اول تا سوم بدان پرداختیم) به حوزه سیاست بدست آورده است. با این حال عقلانیت و معنویت بیش از هر چیز پروژه ای مربوط به عمل در حوزه فردی و جامعه مدنی است، و براین اساس چنانکه در ادامه شرح خواهم داد این بسط به نظر بدون اشکال اتفاق نیفتاده است. ادامه مطلب “مروری بر نظریه اجتماعی-سیاسی مصطفی ملکیان- بخش پنجم”